Hoe het kan spoken tussen moeder en dochter: Joanna Hogg over ‘The Eternal Daughter’

Na het bejubelde The Souvenir laat Joanna Hogg in The Eternal Daughter de geesten van het verleden waren tussen een moeder en een dochter die beiden verdacht veel op Tilda Swinton lijken. En ze komt het zelf uitleggen in Bozar.

Uit je pijnlijkste persoonlijke herinneringen intense en intieme cinema puren die toch een universele snaar raakt? Joanna Hogg doet het al lang, maar de Britse filmauteur – 63 inmiddels – trad pas écht in de spotlights met haar autobiografische tweeluik The Souvenir (2019-2021). In deel één vertelde Hogg, een voormalig protegee van beeldenstormer Derek Jarman, het verhaal van de jonge filmstudente Julie die in het Londen van de jaren tachtig een tumultueuze relatie met een oudere dandy begint. In Part II focuste ze op hoe Julie de breuk met haar minnaar te boven komt en voorzichtig aan haar carrière timmert. In beide, unaniem bejubelde filmmemoires werd Hoggs alter ego Julie vertolkt door Honor Swinton Byrne, de dochter van Tilda Swinton, die op haar beurt Julies moeder Rosalind speelde.

In Hoggs nieuwste film, de gothic fabel The Eternal Daughter, duikt Swinton opnieuw op. De Schotse Oscarwinnares incarneert dit keer zowel dochter Julie als moeder Rosalind. Maar zoek verder vooral geen verband met The Souvenir. The Eternal Daughter, dat opnieuw Martin Scorsese als uitvoerend producent op de credits heeft, speelt zich af in een oud, landelijk gelegen hotel waar amper gasten zijn, waar de vloeren kraken, mist hangt en de wind door ijle corridors giert, waardoor het een sinister spookhuis lijkt.

‘Aangezien The Eternal Daughter over een moeder-dochterrelatie gaat, over ouder worden en omgaan met sterfelijkheid, dacht ik: waarom nieuwe namen verzinnen?’ zegt Hogg, die straks naar Bozar komt, dat een driedaagse aan haar kleine, maar intrigerende oeuvre wijdt. ‘Eigenlijk zouden dit Julie en Rosalind op latere leeftijd kunnen zijn. Maar verder staat de film volledig los van The Souvenirs. (lacht) Sorry voor de eventuele verwarring.’

Bovendien dateert de eerste versie van het scenario al van 2008, lang voor The Souvenirs dus.

Joanna Hogg: Precies. In die tijd gingen mijn moeder en ik vaak op familiebezoek op het platteland, waarbij we samen enkele dagen in een hotel verbleven. De film is op zo’n tripje gebaseerd, maar ik voelde me aanvankelijk alsof ik mijn moeder artistiek aan het uitbuiten was. Naarmate er meer tijd overheen ging, ebde dat gevoel weg. Tegen dat ik het basisidee voor de film tijdens corona weer oppikte, had het personage van Rosalind zich in The Souvenirs gevormd. In die zin gaat The Eternal Daughter dus direct over mijn moeder, maar dan via een gefictionaliseerde omweg.

Ook de toon is compleet verschillend van The Souvenirs. Deze film, met zijn spookachtige hotel en enge achtergrondgeluiden, voelt als een gothic thriller.

Hogg: Het is niet dat ik niet van genrecinema hou. Alleen moet er wel altijd een link zijn met iets wat ik zelf heb gevoeld of beleefd. In dit geval dus de band die ik had met mijn moeder, die vorig jaar is overleden maar wel nog de opnames heeft meegemaakt. We hebben de film gedraaid tussen de lockdowns, toen de nood aan menselijk contact en de fragiliteit van het leven plots extra tastbaar werden. Het werd als vanzelf een spookverhaal, al zijn al mijn films dat tot op zekere hoogte: de geesten van het verleden spelen altijd een hoofdrol. Dit keer liet ik me ook inspireren door Britse horrorklassiekers als Jack Claytons The Innocents (1961) en vooral door Jacques Tourneurs Night of the Demon (1957). En door de romans van Edith Wharton.

Je werkt opnieuw met Tilda Swinton, die dit keer zowel moeder Rosalind als dochter Julie speelt.

Hogg: Wij kennen elkaar al vanaf de middelbare school (ze waren op hun elfde al klasgenoten in de befaamde privéschool West Heath, nvdr.). Sinds ze de hoofdrol in mijn afstudeerfilm Caprice (1986) speelde, is ze altijd op de een of andere manier in mijn leven en werk gebleven, al heeft het bizar genoeg tot de eerste Souvenir-film geduurd vooraleer we echt hebben samengewerkt. Het was Tilda die met het idee kwam om in The Eternal Daughter beide rollen te spelen. Ik had haar enkel als dochter voor ogen, maar hoe meer ik erover nadacht, hoe meer het steek hield. Visueel én thematisch.

Het past ook bij de onwerkelijke, unheimliche sfeer van de film.

Hogg: Als er iemand is die zoiets kan, dan wel Tilda. Ik heb geen splitscreens en cgi gebruikt, maar aparte shots van de twee personages, wat het gevoel van isolement hopelijk versterkt. In essentie gaat The Eternal Daughter over wat een moeder van een dochter scheidt, over die schemerzone tussen twee nauw verwante individuen.

Je hebt ook samengewerkt met de Belgische Chantal Akerman, aan wie je in 2015 als curator in Londen een retrospectieve en een expo hebt gewijd.

Hogg: Chantal is altijd een enorme inspiratiebron voor me geweest. Als student al. Caprice is rechtstreeks geïnspireerd door haar musical Golden Eighties (1986). Hoe Chantals leven en werk op elkaar inspeelden en elkaar voedden. Hoe ze tijd en ritme in film tastbaar maakte. Ze heeft het wezen van cinema veranderd, en het lijkt alsof ze daar nu pas, acht jaar na haar dood, de volle erkenning voor krijgt. Ik ben blij en trots dat ik daar een steentje toe heb mogen bijdragen.