Het verhaal van JT Leroy, de onbestaande schrijfster die heel Hollywood adoreerde

Een kleine twintig jaar geleden wilde iedereen gezien worden met de literaire sensatie JT LeRoy. Klein probleempje: de schrijver bleek een schrijfster, die de boeken eigenlijk ook niet geschreven had. Laura Dern en Kristen Stewart, die allebei JT LeRoy spelen in de gelijknamige film, zetten alles voor u nog eens op een rijtje.

‘Hoe kan ik na deze film nog zeker zijn dat jullie wel zijn wie jullie beweren te zijn?’

‘Ik ben bang dat we je die absolute zekerheid onmogelijk kunnen geven. Je zult me op mijn woord moeten geloven: ik ben Laura Dern.’

‘En ik ben Kristen Stewart. (proest het uit)‘

De twee actrices spelen in JT LeRoy, ondanks dat de ene 14 centimeter groter en 23 jaar ouder is dan de andere, allebei het titelpersonage, dat zichzelf dan ook nog eens verzonnen heeft. Máár het is wel allemaal echt gebeurd.

***

Wie was Jeremy Terminator LeRoy? Als je dat begin deze eeuw aan pakweg Debbie Harry, Lou Reed, Nancy Sinatra, Marianne Faithfull, Tom Waits, Courtney Love, Eddie Vedder of Billy Corgan had gevraagd, zouden ze je geëmotioneerd vertellen over een jonge, extreem verlegen, androgyne schrijver die in de semi-autobiografische roman Sarah en de verhalenbundel The Heart Is Deceitful above All Things op een rauwe manier een extreem ongelukkige jeugd van zich afschreef. Zijn moeder Sarah is een in truckchauffeurs gespecialiseerde straatprostituee uit West Virginia met een lelijke drugsverslaving. Om de klanten niet af te schrikken moet LeRoy zich als meisje verkleden, en binnen de kortste keren deelt hij in de klappen en verkrachtingen. Hij raakt uiteindelijk ook verslaafd, loopt een hiv-besmetting op, prostitueert zich en ondervindt hoe hard het leven is voor een dakloze in San Francisco. De onzekere, angstige meisjesachtige jongen krijgt de ironische bijnaam Terminator.

Op aanraden van een therapeut met wie hij uren en uren telefoneert, begint LeRoy zijn nare herinneringen op te schrijven. Op een faxmachine die hij overal meezeult. Hij zoekt ook telefonisch contact met een aantal schrijvers, die urenlang luisteren naar zijn gruwelverhalen, paniekaanvallen en zelfmoordfantasieën.

Na de publicatie van Sarah en The Heart Is Deceitful above All Things, in 1999, komt een heuse JT LeRoy-cultus op gang. Dat hij te mensenschuw is om in het openbaar te verschijnen vergroot zijn aantrekkingskracht alleen maar. Evenementen waarop anderen uit zijn werk voorlezen, worden druk bijgewoond. JT LeRoy is het literaire wonderkind, het ongeschoolde talent dat zichzelf door te schrijven heeft onttrokken aan de goorste authentieke white trash-miserie. De ene beroemdheid na de andere drukt hem aan de borst. Bono bezorgt LeRoy backstagetickets voor een U2-concert. Courtney Love, Carrie Fisher en Winona Ryder vechten om zijn beste vriendin te mogen zijn. Madonna smeert hem kabbalateksten aan. Shirley Manson wijdt de Garbage-hit Cherry Lips aan hem. Gus Van Sant bestelt een scenario, dat niet weerhouden wordt maar LeRoy wel een vermelding als associate producer oplevert voor diens Gouden Palm-winnaar Elephant (2003).

De dweepzieke celebrity’s en andere fans weten dan nog niet dat JT LeRoy een verzinsel is van Laura Albert, een 35-jarige ex-punkster die jarenlang geld heeft verdiend met een hijglijn. Pas eind 2005, begin 2006 zal Albert door journalisten van New York en The New York Times ontmaskerd worden. Eerst wordt het verhaal nog heel wat gekker. ‘De vraag waar ik na het lezen van het scenario mee worstelde, was: wacht eens even, is dit allemaal écht gebeurd?’ lacht Kristen Stewart. ‘Ik ging ervan uit dat regisseur Justin Kelly een loopje met de feiten had genomen om de film interessanter te maken. Niet dus.’

Met de schuwheid van JT LeRoy als verklaring slaagt Albert er lange tijd in fysieke verschijningen te vermijden. Gesprekken met bezorgde beroemde fans, onderhandelingen met uitgevers en redacteurs of interviews met de pers: het gebeurt allemaal via mail en telefoon. Maar de commerciële druk maakt dat dat onhoudbaar wordt. Eind 2001 gaat Albert op zoek naar iemand die voor de Duitse televisie wil poseren als JT LeRoy. Ze komt niet uit bij een of andere tengere jongen maar bij Savannah Knoop, de 21-jarige charismatische halfzus van haar partner Geoff Knoop. Met afgeplakte borsten, een goedkope blonde pruik, een enorme zonnebril en een creepy Michael Jackson-look beantwoordt ze perfect aan de verwachtingen over de jonge freakschrijver. Het experiment slaagt en Albert blijft Savannah vragen om als JT LeRoy op te draven. Dat er niet veel meer uit haar komt dan wat verlegen gestamel (terwijl LeRoy aan de telefoon wel goed uit zijn woorden komt en helemaal anders klinkt) past bij het personage.

Om de vrouwelijke trekken van de fysieke LeRoy iets aannemelijker te maken lanceert Albert de verhaallijn dat JT bezig is met een geslachtsverandering. Om in de buurt van haar creatie te kunnen blijven verzint ze ook voor zichzelf en Geoff personages. Laura Albert wordt Speedie, LeRoys Britse manager. Achter haar rug wordt er flink gelachen met haar pruik, kleuren en fake Brits accent. Maar tegelijk is de maskerade zo opzichtig dat niemand onraad ruikt. ‘We zagen er totáál ongeloofwaardig uit met die gruwelijke pruiken en mijn afgrijselijke accent’, lacht Laura Dern, die Albert in de film vertolkt. ‘Ik had de neiging het toch iets subtieler te spelen maar de maskerade móést er zo dik op liggen. Dat is net het verbijsterende: het was ongelofelijk en toch kwamen ze er jarenlang mee weg. Mensen geloven wat je hen vertelt.’

***

Als JT LeRoy en Speedie beleven Knoop en Albert de tijd van hun leven. Gretig gaan ze in op elk voorstel voor zakendiners, societyevents of feestjes met celebrity’s en ze perfectioneren de kunst om maximaal te profiteren van de luxueuze levensstijl van bekende vrienden, onkostenvergoedingen, promotiebudgetten en kledingsponsors. Ze ritselen wat ze kunnen ritselen. Terwijl al dat bekend volk om JT LeRoys gunst vecht, wordt Speedie aangezien als de ongemanierde, roemzuchtige uitbuiter van een fragiel talent. Dat steekt bij Laura Albert.

Savannah Knoop schept ondertussen steeds meer plezier in haar wilde avonturen als JT Leroy – het alternatief is dan ook opdienen in een Thais restaurant in San Francisco. Haar merkwaardigste avontuur is een relatie met Asia Argento. De veelbesproken Italiaanse actrice-regisseuse haalt al haar charmes boven om The Heart Is Deceitful above All Things te mogen verfilmen. Wie met welke bedoeling wie verleidt, is onduidelijk maar ze delen een poosje de lakens. Op een bepaald moment vraagt ‘JT Leroy’ haar trouwens om haar Savannah te noemen, en nóg doorziet Argento het bedrog niet. Valt het haar tijdens de seks dan niet op dat Leroy helemaal geen jongen of transgender is maar een jonge vrouw? Volgens Vanity Fair schrijft Argento de vrouwelijke organen van LeRoy toe aan een zeer geslaagde geslachtsoperatie. Op de Amerikaanse première van haar verfilming, in 2004, zegt ze: ‘Ik deelde het bed met JT en dacht: “Wauw, wat maken ze tegenwoordig toch goeie kutten.” Knoops gevoelens voor Argento zijn evenwel niet geveinsd en ze is er kapot van wanneer Argento ostentatief met acteur Michael Pitt de nacht doorbrengt.

Kristen Stewart, die haar nu in JT LeRoy vertolkt, verdedigt Knoop met vuur. ‘Savannah is een geweldige persoonlijkheid en een eerlijk mens. Ze maakt indruk op bijna iedereen die ze ontmoet. En voor jij weer wantrouwige vragen gaat stellen: ik zeg zulke dingen nooit lichtzinnig. Telkens als ik me bedenk wat ze allemaal heeft meegemaakt, raak ik onder de indruk. Uiteraard was het allemaal heel dubbel: het was een ontzettend opwindende tijd en ze wilde niet dat daar een eind aan kwam, maar anderzijds verlangde ze wel degelijk om eruit te stappen. Alleen werd het alsmaar maar moeilijker om nog enige controle over de situatie te houden, en dus eerlijk te zijn. In zekere zin is dat de kern van onze film: soms word je meegesleurd door de gebeurtenissen, ga je deel uitmaken van een verhaal en ben je meer een personage dan jezelf.’

Eind 2005, begin 2006: als je bedenkt hoe potsierlijk JT LeRoy en Speedie er uitzagen en hoeveel onwaarschijnlijkheden hun verhaal bevatte, is het bedrog nog rijkelijk laat uitgekomen. Gus Van Sant en Courtney Love zijn verbluft maar nemen het sportief op. Veel andere bekende vrienden, schrijvers en medewerkers voelen zich zwaar misbruikt. Vooral vanwege de keren dat Laura Albert als JT LeRoy crisissituaties heeft geveinsd of geïnsinueerd heeft dat het met haar hiv de verkeerde kant op ging. Een filmbedrijf met een optie op de verfilming van Sarah spant met succes een fraudezaak aan tegen Albert. Argento, die haar film een vorm van therapie voor JT heeft genoemd, is verschrikkelijk gekrenkt. ‘Dit is het meest choquerende dat me ooit is overkomen, en ik ben nochtans de queen of shock. Tien jaar lang kon ik geen films meer regisseren. Hoe had ik het niet kunnen zien? Ik voelde me waardeloos en had geen zelfrespect meer’, biecht ze in 2016 in The Guardian op.

‘Uiteraard is de ironie ons niet ontgaan dat we deze film gemaakt hebben in tijden van fake news, van de gekste pogingen tot manipulatie en van een president die de leugens opstapelt, van zichzelf een personage heeft gemaakt maar blind geloofd wordt door zijn aanhang’, zegt Dern. ‘Of we dat nu leuk vinden of niet, we trappen soms wel heel gemakkelijk in leugens. Misschien moeten we niet alleen kijken naar de sociopaat die de boel belazert maar ons ook de vraag stellen waarom we hem geloven. Dat geldt zeker voor Laura Albert. Het is veelzeggend dat haar verhaal zo makkelijk werd geloofd.’

***

Het verhaal eindig niet met de onthulling dat JT LeRoy bijeengelogen is. Laura Albert verdedigt zich door de ontmaskering een onthulling te noemen en te suggereren dat het om performanceart ging. Een simpele literaire hoax is het in elk geval niet. Dat blijkt onder meer ook uit Author: The JT LeRoy Story (2016), een documentaire die Albert vrij spel geeft. Ze heeft duidelijk niet alles uit haar duim gezogen. Ze had geen gemakkelijke jeugd en verbleef als tiener een tijdje in een tehuis voor probleemjongeren. In de jaren tachtig verzeilde ze in de New Yorkse punkscene en zag ze vanaf de eerste rij een deel van de uitwassen (drugs, dakloosheid, ranzige seks, kindermisbruik) die ze zo cru in haar boeken beschrijft. In San Francisco probeerde ze met Geoff een bandje van de grond te krijgen. Door voortdurend ongevraagd naar journalisten en radiostations te bellen kregen ze meer aandacht dan hun talent wettigde. Ook met de telefoon: jarenlang verdiende ze haar brood met hijglijnen, waarbij ze verschillende personages voor verschillende klanten speelde. Ze heeft die dus niet verzonnen met het oog op een boekencontract.

‘JT LeRoy’ zag het licht tijdens een bizarre hobby: hulplijnen contacteren en de medewerkers daarvan de vreemdste verhalen over misbruik en wantoestanden op de mouw spelden. Daar zou een ziekelijke behoefte aan aandacht in meegespeeld hebben maar ook een aanleg voor meervoudigepersoonlijkheidsstoornis. ‘Albert is een tijdje geleden om voor de hand liggende redenen veroordeeld’, zegt Stewart. ‘Ik wil haar zeker niet tot in het oneindige verdedigen maar ze was zich wel bewust van de zware schade en de littekens die je eraan overhoudt als men zich lichamelijk aan jou heeft vergrepen. Dat kon ze goed verwoorden. Specialisten zullen je bevestigen dat identiteitsstoornissen vaak voortkomen uit trauma’s. Verschillende persoonlijkheden creëren is een manier om jezelf te beschermen. Sommigen zien in JT LeRoy performanceart, anderen een hoax. Maar het was zéker ook een manier om te overleven. Albert heeft zeer inventief een personage verzonnen om ervaringen van zich af te schrijven.’

Laura Dern vraagt zich luidop af in hoeverre het ertoe doet wie de boeken heeft geschreven. ‘Nu het stof is gaan liggen, kun je alleen maar vaststellen dat het werk overeind is gebleven. Laura Albert heeft niet helemaal ongelijk als ze zegt dat haar boeken geen of bitter weinig aandacht gekregen zouden hebben als men had gewdten dat ze door een vrouw van boven de dertig waren geschreven. De verhalen over misbruik, prostitutie en op straat overleven vielen op omdat ze zogezegd van een jongeman kwamen. We worden helaas dagelijks overspoeld met bewijs dat de wereld zo in elkaar steekt. Nog te veel vrouwelijke kunstenaars merken dat ze het moeilijker hebben om aandacht te krijgen voor hun boeken, films, muziek of kunstwerken. Dat doet pijn. Daar moeten we over blijven nadenken.’

Dern ziet nog net geen Thelma & Louise in het duo achter JT LeRoy. ‘Dit gaat zoveel verder dan de misleiding, het bedrog en de schaamte die dat met zich meebrengt. Het gaat zelfs verder dan het verhaal van een vrouw die zich via kunst probeerde uit te drukken, om uiteenlopende redenen verschillende persoonlijkheden creëerde en daar nogal ver in ging. Samen met Savannah Knoop achterhaalden Kristen, de regisseur en ik dat het eigenlijk ook een liefdesverhaal is. Dit is ook het verhaal van twee vrouwen die wat in elkaar herkenden, die op zoek waren naar zichzelf en samen een onwaarschijnlijk avontuur aangingen. Hun bijzonder ingewikkelde en intense relatie kende zowel heerlijke als angstaanjagende momenten. Ze waren van elkaar afhankelijk, keken naar elkaar op maar misbruikten elkaar soms ook. Hun toxische, dysfunctionele relatie stond zo onder druk dat het wel verkeerd móést aflopen maar dat maakt hun verhaal niet minder fascinerend.’ Dern noemt de twee vrouwen achter JT LeRoy radicaal en stapelgek ‘maar finaal ontdekten ze via de leugen wel zichzelf’.

***

Nog is het verhaal niet afgerond. De film met Stewart en Dern is gebaseerd op Girl Boy Girl: How I Became JT LeRoy, het boek waarin Savannah Knoop haar versie van de feiten geeft. Door zich voor te doen als de gekwelde jongeman met een vrouwelijke inborst en door plezier te scheppen in het rollenspel, ontdekte Knoop dat haar identiteit en seksualiteit niet samenvallen met de klassieke onderverdelingen man-vrouw of hetero-homo. Vandaag vraagt Knoop om geen zij of hij te worden genoemd maar ‘zij’, in de meervoudsvorm. ‘De film gaat over twee mensen die probeerden zichzelf te ontdekken, de dag door te komen zonder bang te moeten zijn voor wie ze zijn, wie dat ook moge zijn’, zegt Dern.

Kristen Stewart, die haar geaardheid ook liever niet in één woord samenvat, steekt haar bewondering voor Knoop niet onder stoelen of banken. ‘Door zich tijdelijk voor iemand anders uit te geven kwam ze net dichter bij hare ware zelf en kon ze zich ontwikkelen tot de unieke, warme, genereuze, liefhebbende, intelligente mens die ze vandaag is. Dat is ambigu en vreemd maar ook erg fascinerend. Ze deed alsof maar botste op een emotionele waarheid die haar deed openbloeien. Savannah zag de brutale, lelijke aspecten van haar avontuur wel in maar slechte bedoelingen had ze niet. Uiteindelijk ging ze gewoon in op een verzoek van een wanhopige vriendin die ze als artiest bewonderde. Ze wilde Laura Albert helpen met het naar buiten brengen van haar verhalen. Ik denk niet dat ze zich goed voelde bij het liegen. Maar probeer daar op zo’n jonge leeftijd maar eens uit te raken als je zo wordt meegesleept door de gebeurtenissen. Toen de waarheid bekend werd, kwam er meteen een bruut einde aan een zeer intense en wilde periode waar ze ook enorm van had genoten. Daar heeft ze jaren mee in de knoop gelegen. Heeft Savannah iets verkeerds gedaan? Ik denk dat iedereen – of toch iedereen met een minimum aan empathie – kan zien dat ze empathisch en meegaand was en werd meegesleurd door die bijzonder vreemde situatie. Ik begrijp dat. Ik hoop vooral heel hard dat haar verhaal niet volledig negatief wordt gepercipieerd. Want er was ook veel om trots op te zijn: die vreemde maar heel schone creatie JT LeRoy, die inderdaad iets van een performance had, maar vooral ook de ontdekking van zichzelf.’