Gouden Palm-winnares Justine Triet: ‘Amber Heard is door de masculinisten gelyncht’

Met Anatomie d’une chute, rechtbankdrama en dissectie van een uiteengevallen huwelijk, won Justine Triet de Gouden Palm én een interview in Knack Focus. ‘In een rechtszaak wordt met heel veel middelen naar de waarheid gezocht, maar die ontglipt ons altijd.’

Het was amper de derde keer dat een vrouw de Gouden Palm won en pas de tiende keer dat de felbegeerde filmprijs in Frankrijk bleef, maar daar ging het in de Franse media nu eens niet over. Justine Triet creëerde een hevige polemiek door na haar eindzege op het filmfestival van Cannes uit te halen naar een neoliberale regering die de sociale en culturele wereld niet spaart en ‘op schokkende wijze’ het protest tegen de pensioenshervorming had genegeerd. ‘Mijn maag keert om van zo’n onrechtvaardig discours’, reageerde Rima Abdul Malak, minister van Cultuur in de regering van president Macron. Maar Triet was niet onder de indruk van de storm van verwijten die ze over zich heen kreeg. ‘Cannes is altijd een plaats geweest waar mensen zich politiek uitdrukken, over de situatie in hun land, de wereld… Dat is helemaal niet nieuw.’ Waarna ze olie op het vuur goot en nogmaals pleitte om tegen de trend in te gaan om van de rendabiliteit van een film een halszaak te maken.

Bang voor het debat is de 45-jarige regisseuse niet. Bang om tijdens het interview aan haar tenen te pulken evenmin. Ze won de Gouden Palm met haar vierde langspeelfilm. In Anatomie d’une chute vindt een blinde jongen zijn Franse vader dood terug in de sneeuw voor hun chalet in de Alpen. Het zou om een tragisch ongeval kunnen gaan, maar minutieus onderzoek sluit kwaad opzet niet uit. Zijn moeder, een succesvolle Duitse schrijfster, wordt van moord verdacht en moet zich voor de rechtbank verdedigen. Triet flirt met de thriller en het rechtbankdrama maar zegt dat ze bovenal over het koppel heeft willen spreken. ‘Anatomie d’une chute is een voorwendsel om het koppel te analyseren, om in de complexe werkelijkheid van een koppel te duiken. Hoe leef je samen? Wat ben je elkaar verschuldigd? Wat geef en neem je van elkaar? Moet dat perfect wederkerig en in evenwicht zijn? Moet je onderhandelen?’

Goeie vragen. Doe je me een proces aan als ik Anatomie d’une chute niettemin een rechtbankdrama noem?

Justine Triet: Nee. Eerder was Victoria (haar film met Virginie Efira als zwaar beproefde advocate, nvdr.) ook al een rechtbankfilm, zij het in een komisch register. Ik kan niet ontkennen dat ik gek ben op rechtbankdrama’s en op processen. Alleen zijn er zodanig veel rechtbankfilms of thrillers dat ik er het nut niet van inzag om aan de grote hoop zelf nog een snelle, efficiënte genrefilm toe te voegen. Let op, ik kan enorm geraakt worden door zo’n genrefilm. Ik heb daar niets tegen. Hitchcock is een absolute grootmeester. Maar dat is niet wat ik hier heb willen doen. Ik wilde niet alles ophangen aan de Grote Wending, de Ontknoping, de Revelatie.

Ik had zin om me het genre toe te eigenen en mezelf daar alle tijd en ruimte voor te gunnen. Ik neem de tijd om elk detail van het koppel uit te pluizen.

Wat vind je zo boeiend aan processen?

Triet: Een rechtszaak is bijzonder fascinerend. Er wordt met inzet van heel veel middelen en tijd naar de waarheid gezocht, maar die ontglipt ons altijd. Het is bizar genoeg een plek waar de fictie welig tiert. Je kan er voor jezelf opkomen en je je eigen leven opnieuw toe-eigenen. Tegelijk wordt je leven er besproken én vervormd in functie van een doel: veroordeling, vrijspraak, zware straf, lichte straf… Men probeert er de levens van de slachtoffers of beschuldigden wel te begrijpen, maar onvermijdelijk worden die levens voortdurend in een narratief gegoten en vervormd.

Sandra Hüllers personage ziet haar huwelijk en plein public tot in het kleinste detail ontrafeld en besproken worden.

Triet: Klopt. Het personage bevindt zich in een leeuwenkuil. Ze wordt langs alle kanten belaagd. Er is niet genoeg bewijsmateriaal dus wordt haar leven onder de microscoop gelegd. Haar relatie, emoties en seksualiteit worden publiek doorgelicht. Men leest haar boeken om elementen te vinden die haar schuld bewijzen. Het nare gevoel ontstaat dat ze moet boeten voor haar zelfstandigheid en vrijheid. Haar levensstijl en keuzes worden tégen haar gebruikt.

Tijdens een extreem gemediatiseerde rechtszaak werd het op de klippen gelopen huwelijk van Johnny Depp en Amber Heard ook tot in de intiemste of vulgairste details uitgevlooid. Heb je daaraan moeten denken terwijl je Anatomie d’une chute maakte?

Triet: Ik kon er niet aan ontsnappen. De opnames vielen samen met dat proces. Een zot toeval. Telkens ik na de werkdag in het hotel de televisie aanzette, ging het over de nieuwe, vaak ranzige ontwikkelingen in Depp v. Heard. Ik was meteen op mijn hoede voor de kritiek dat ik me door het proces zou hebben laten inspireren, terwijl ik in werkelijkheid al volop aan het filmen was.

Zie je gelijkenissen?

Triet: Ja en nee. Depp v. Heard is bijzonder. In Amerika pakt men een proces helemaal anders aan dan in Frankrijk. Wie wanneer en hoelang het woord krijgt is er veel preciezer en rigider geregeld. Bij ons is er bovendien een dode in het spel. De verschillen zijn met andere woorden enorm.

Bij Depp v. Heard was de aandacht van de buitenwereld veel groter en kwam er extreem veel trash naar boven. Vergeleken met de hoeveelheid intimiteit, privézaken en pijnlijke verwijten die daar publiek te grabbel worden gegooid, pak ik het in mijn film koel en zacht aan. In die zaak is de vrouw nog veel en veel afgrijselijker behandeld dan ikzelf verzinnen kan. Ik vind het monsterlijk wat Amber Heard heeft moeten ondergaan. De fabricatie van haar personage is werkelijk degoutant. Ze is gelyncht door alle masculinisten.

In Depp v. Heard en in de rechtszaak in je film spelen beeld- of geluidsopnames een grote rol.

Triet: Dat is inderdaad een gemeenschappelijk puntje. In de rechtbanken circuleren vandaag veel meer geluidsopnames en beeldopnames dan vroeger. Ogenschijnlijk triviale fragmenten kunnen een heel ingrijpende invloed hebben op het proces. Je moet je verdedigen tegen de perceptie die men wil creëren met uit hun context gerukte opnames. Dat is fascinerend maar ook onrustbarend, net als de extreme uitvergroting van details.

Bedoel je dat men zich soms miskijkt op details?

Triet: In het proces in de film – en dat gaat voor veel processen op – wordt heel uitvoerig ingegaan op dingen die helemaal niet tot de kern van de zaak behoren. Wanneer er veel informatie over de kern van de zaak ontbreekt, hebben we de neiging om ons op randzaken te focussen. Dat loopt soms de spuigaten uit.

Er is niet veel, dus wordt alles uitgeplozen. Het kleinste detail wordt onder de microscoop gelegd. Maar door de waarheid te allen prijze te willen bovenspitten, zie je soms helemaal niets meer. Zoals je helemaal niets ziet als je je op één pixel focust.

De gerechtelijke reconstructie van de dodelijke val neemt een belangrijke plaats in je film in.

Triet: Ja, want ook dat is maar iets geks. Het is een reconstructie van wat er volgens één these waarschijnlijk gebeurd is. Wat met de andere theses?

Het beeld van de vallende pop blijft hangen.

Triet: Het beeld van een vallende mens obsedeert me al sinds die fantastische generiek van Mad Men. Ik heb die reeks drie keer volledig uitgekeken. De eerste keer had ik er niets van begrepen. Ik had niet door hoeveel die reeks vertelde over mannen en vrouwen. Bijzonder aan die generiek is dat de man valt en valt, maar nooit neerstort. Het is de val zonder einde.

Beschouw je jezelf als een feministische regisseur?

Triet: Uiteraard voel ik me een feministe. Ik kan me als vrouw niet inbeelden hoe je dit beroep zou kunnen uitoefenen zonder feministisch te zijn. Het is haast een verplichting. Iets dat je er helaas bij moet nemen. Ik vrees dat dat voor elke vrouw in dit beroep geldt. Er is geen andere keuze.

Is dat sinds jaar en dag je overtuiging?

Triet: Nee. Ik herinner me dat ik als studente schone kunsten de vraag kreeg om deel te nemen aan een expo voor vrouwen en weigerde. Ik vond dat een afgrijselijk idee. Ik wilde kunst maken, geen vrouwenkunst. Vandaag ben ik van mening veranderd. Vrouwen komen minder aan bod. Dat is niet gezond, en het verschil zal niet vanzelf verdwijnen. Je moet het actief wegwerken. Je moet het vrouwen vergemakkelijken om films te maken, om kunst te maken.

Ik vind het persoonlijk erg belangrijk dat vrouwen bestaan. In elk domein van de samenleving, maar zeker ook op het gebied van de verhalen die we als samenleving vertellen, aanhoren en delen. Dat lijkt een evidentie, maar kijk naar de cijfers: het is lang níét het geval geweest en er is nog een lange weg af te leggen.

Heb je ideeën om er de pas in te zetten?

Triet: Het enorme verschil valt niet op een natuurlijke manier weg te werken, dus moet je het versnellen, bijvoorbeeld via quota. Het is van cruciaal belang dat je vrouwen terugvindt op élk niveau in het filmberoep.

Ik heb ook gewoon veel goesting om films van vrouwen te zien. Ze doen me deugd. Aanvankelijk waren er veel en veel te weinig. Toen ik in dit beroep begon, werd me vaak gevraagd wie ik bewonderde. Ik had het moeilijk om met namen voor de dag te komen. Ik beredderde me met Barbara Loden (vergeten Amerikaanse actrice en regisseur, nvdr.) en co. Dat gebrek aan voorbeelden was schrijnend.

Op dat punt is er toch verbetering merkbaar. Julia Ducournau won de Gouden Palm, Chloé Zhao kreeg twee Oscars en Audrey Diwan de Gouden Leeuw. Greta Gerwig stapelt de triomfen op.

Triet: Ik droom van een wereld waarin zoveel vrouwen films maken dat daar geen vragen meer bij worden gesteld. En ik geloof dat we aan het prille begin van een revolutie staan.

Ik heb zelf geluk gehad. Ik kom totaal niet uit een artistieke familie en vond toch mijn weg. Ik behoor tot de uitzonderingen, terwijl ik geen uitzondering zou mogen zijn. Maar ik ben hoopvol. Ik ben heel nieuwsgierig naar de jonge vrouwen die in het beroep gestapt zijn, of beter: naar alle jonge mensen die deze zo vijandige, complexe en harde wereld in verhalen en films willen vatten.

Je won niet alleen de Gouden Palm. Snoop, de bordercollie van de blinde jongen in je film, won de beruchte Palm Dog. De dramatische scène waarin de hond ziek is, zal daar fel toe hebben bijgedragen. Hoe heb je dat in scène gezet?

Triet: Goed dat je het opwerpt, want er bestaat veel ongerustheid over die scène. Ik kan iedereen geruststellen: de hond is niet werkelijk vergiftigd of verdoofd. Snoop kreeg een lage dosis Lexomil (of bromazepam, een middel met een sedatieve en spierverslappende werking, nvdr.). We hebben niets aan het toeval overgelaten. Snoop is een belangrijk personage en zo filmen we hem ook. Ik heb me gebukt om vanuit zijn standpunt te filmen. Een gevolg van mijn obsessie met de film White Dog van Samuel Fuller.