‘Geen plaats voor extremisten in deze wereld’: regisseur Mahmoud Ben Mahmoud pleit voor een gematigde islam

Een beeld uit 'Fatwa'. © /
Sven Hollebeke
Sven Hollebeke Medewerker Focus.be

De in Tunesië geboren regisseur Mahmoud Ben Mahmoud is met Fatwa niet toe aan zijn proefstuk van humanistische en maatschappijkritische cinema. Deze keer wil hij de moslimgemeenschap een spiegel voorhouden, en bij uitbreiding iedereen. ‘De moslimgemeenschap is de meest schizofrene ter wereld.’

Hoewel de Tunesisch-Belgische regisseur Mahmoud Ben Mahmoud al jaren rondliep met het idee voor Fatwa, is het een actuele film geworden, pijnlijk actueel zelfs, over ouders die hun zoon verliezen aan het jihadisme. Mahmouds plichtsbewuste drama speelt zich af in het Tunesië van 2013, na de Jasmijnrevolutie. Brahim reist van Parijs naar zijn land van herkomst om zijn zoon samen met zijn ex-echtgenote te begraven. Hij is een praktiserende, gematigde moslim, zij een activistische en koppige ambassadeur voor de strijd tegen religieus fundamentalisme.

‘Ik schreef het originele scenario in 2008, met Brussel in gedachten’, vertelt Mahmoud over de lange weg naar zijn film. ‘Met de hulp van de gebroeders Dardenne kregen we steun van het Belgische en Luxemburgse filmfonds. Frankrijk was echter weigerachtig. Ik weet nog steeds niet waarom. De moslimgemeenschap in Frankrijk is uitgebreider en complexer. Wellicht heeft het daar iets mee te mken. 60 procent van ons budget ontbrak plots.’

‘De moslimgemeenschap is de meest schizofrene ter wereld.’

Mahmoud Ben Mahmoud

‘In 2011 was er dan de Jasmijnrevolutie in Tunesië. De religieuzen hadden onder de dictatuur veel minder macht. Na de revolutie kregen religieuze partijen vrij spel om de bevolking onder hun controle te houden. Dan is het bij mij opgekomen dat ik mijn scenario kon verfilmen in een Tunesische omgeving.’

Mahmoud is een ervaren cineast die begaan is met de gevolgen van migratie en religieuze vraagstukken. Hij is een vat vol kennis wat de islamgemeenschap betreft. Voor Fatwa – de titel verwijst naar het juridische advies van een islamitische wetsspecialist – combineerde hij die kennis met een dosis sociaal realisme, zonder muziek of visuele tierlantijntjes en met hulp van de gebroeders Dardenne. Meer nog dan een afrekening met het fundamentalisme, is Mahmouds nieuwste een pleidooi voor een open islam met vrijheden en imperfecties.

Is het gematigde hoofdpersonage Brahim een goede moslim volgens jou?

Mahmoud: Ik wil hem niet zozeer als een goede moslim neerzetten, maar veeleer de extremisten veroordelen die de fatwa uitspreken. Extremisten steunen geen praktiserende islam met onvolkomenheden. Maar 99 procent van de moslims beoefent een imperfecte islam, een menselijke islam zo je wilt.

Een mens is niet in staat om een religie te volgen tot in de perfectie. Er zijn altijd ongehoorzaamheden, weigeringen, verlangens en bepaalde vrijheden. Helaas is het de gematigde, menselijke of imperfecte moslim die het gelag betaalt. De ordinaire moslim wordt het slachtoffer, zowel in de film als in de realiteit. In elk land ter wereld is het de gewone moslim, die niet geradicaliseerd is, die de dupe wordt. Brahim is daar één van.

Welke impact heeft religie op uw eigen leven?

Mahmoud: Ik ben opgegroeid in een zeer religieuze omgeving. Mijn vader was imam en professor theologie aan de universiteit. Mijn oom was moefti. Ik zeg steeds dat ik de allereerste in mijn hele familie ben die iets anders doet dan religie.

‘Het Belgische asielbeleid blijft binnen de grenzen van de redelijkheid.’

Mahmoud Ben Mahmoud

Het is driehonderd jaar geleden dat mijn familie vanuit Turkije hier belandde. Iedereen was uiterst religieus tot en met mijn vader. Ik ben dus de eerste die een andere route neemt. Het heeft mij altijd beziggehouden dat het mensen zijn die religie praktiseren, geen goden. Maar de extremisten zijn bedriegers die anderen een tiranniek regime willen opleggen.

Brahim vraagt in de film of het fout is om te bidden. Wat denkt u daarover?

Mahmoud: Ik vind dat iedereen vrij is om zijn spiritualiteit, filosofische overtuiging of religie te kiezen. We moeten absoluut leren om samen te leven. Daar hebben de moslimlanden zich nooit aan aangepast. En dat is het complexe. Mensen zijn verplicht hun geaardheid of alternatieve overtuiging te verbergen. De moslimgemeenschap is de meest schizofrene ter wereld.

‘Beschaafd zijn komt voor religie’, zegt een van de personages in Fatwa. Hoe staat u daar tegenover?

Mahmoud: Ik geloof oprecht dat een beschaafde houding belangrijker is dan religie. In de film zit een scène op een kerkhof waarin salafisten een rouwende moeder schofferen. Die moeder heeft steunbetuigingen nodig, geen barbaarse ideeën uit een andere tijd. Er is gewoonweg geen plaats voor extremisten in deze wereld.

Zal deze film in Tunesië op een andere manier onthaald worden dan in België?

Mahmoud: Ik geloof van niet. In beide landen gaan dezelfde problemen over de tongen: vrouwenrechten, rechten voor homoseksuelen, het verbinden van het beschaafde met het religieuze enzovoort.

Beide landen zijn ook opgeschrikt geweest door aanslagen. In België waren er de aanslagen op de luchthaven, in Tunesië werden 39 Ierse toeristen gedood in het Bardomuseum. De extremistische islam is zo verspreid over de wereld dat het niet meer mogelijk is om dit te zien als een lokaal probleem. Jihadisme is een mondiaal probleem.

Wat vindt u van het migratiebeleid van Theo Francken?

Mahmoud: Het is een streng beleid, maar in vergelijking met Italië is het redelijk. Ik draai mijn volgende film daar en wat ik daar zie is onmenselijk. Ze vragen me vaak wat ik van Francken vind. Ik weet dat het een polemisch figuur is. Maar zelfs met een type als hij blijft het Belgische beleid binnen de grenzen van de redelijkheid.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content