Film van de week: ‘The Salesman’, over een verdeeld land op los zand

Doet hij het of doet hij het niet? Dat is de vraag in Asghar Farhadi’s morele suspensedrama The Salesman.

About Elly (2009), A Separation (2011), Le passé (2013): als één filmmaker de voorbije jaren de maatschappelijke breuklijnen binnen Iran, of de epicentra van relationele schokken, gedetailleerd in kaart wist te brengen, dan wel Asghar Farhadi. En ook in zijn nieuwste, in Cannes alweer met twee prijzen (beste acteur, beste scenario) bekroonde langspeler The Salesman toont hij zich een uiterst secure sociale seismoloog.

Farhadi verweeft twee verschillende vertelniveaus. In het eerste zie je hoe een stabiel koppel middenklassers (leraar Emad en zijn vrouw Rana) verhuist naar een nieuw appartement, maar daar betrokken raakt bij een seksueel getint incident met de vorige eigenaar. In het tweede zie je hoe ze meespelen in een amateuropvoering van Arthur Millers Death of a Salesman, een toneelstuk dat al snel relevanter blijkt dan Emad en Rana ooit hadden kunnen bevroeden.

De manier waarop Farhadi de verschillende verhaallijnen dooreenschuift, alsof de fictie commentaar geeft op de feiten en vice versa, of de manier waarop zowel personages als kijkers, na een onverwachts voorval, tot actie en morele stellingnames gedwongen worden: bij momenten voelt het wat geforceerd en gekunsteld aan. Alsof je hem buiten beeld aan de mechaniek van de plot hoort sleutelen en denken: ‘Wat Haneke en Hitchcock kunnen, kan ik ook.’

Maar Farhadi, die ook nu neorealisme koppelt aan stijlvolle suspense, doet het met zoveel intelligentie en metier, met een cast waar het naturel van afspat en met heel veel gevoel voor ritme en ruimte. Wat dat betreft, zet de proloog meteen de dubbelzinnige toon: een ononderbroken, vanuit de losse pols geschoten take waarin het flatgebouw van Emad en Rana dreigt in te storten, waarin paniek uitbreekt op alle etages, en die eindigt met het zicht op een raam waar de barsten één voor één in zichtbaar worden.

Een beetje opzichtig als metafoor voor een verdeeld land op los zand, of als aankondiging van dreigend onheil, maar tegelijk beklemmend, slim, universeel, en o zo verdomd goed gedaan.