Cannes 2024: het jaar van lust en lijven

Een grand cru was de 77e editie van het filmfestival van Cannes niet, maar aan lichamen geen gebrek.

‘Politieke polemieken ­willen we dit jaar vermijden’, had festivaldirecteur ­Thierry Frémaux op voorhand ­gezegd, en zo geschiedde. Enfin, grotendeels toch. Boycots en stakingen ­bleven achterwege. Noemens­waardige incidenten op en naast de rode loper ook, al werd Cate Blanchett gespot in een jurk die verdacht veel op de Palestijnse vlag leek en werd zangeres Kelly ­­Rowland door overijverig personeel wel heel kordaat de zaal in gegidst.

Maar Cannes zou ­Cannes niet zijn zonder zweem van controverse. Wat over de verschillende secties opviel, was het hoge debiet aan films die zonder gêne en op preekvrije wijze ­inzoomden op het lichaam. Op het transformeren ­ervan, van oud naar jong, van man naar vrouw. Of op het ­seksuele plezier en de cathartische kracht die het mensen schenkt.

Het tonen van lichamen ging verder dan de obligate, ongesimuleerde seksscène. Voor veel regisseurs – m/v/x – bleek het een manier om de condition humaine te verkennen en te begrijpen op dat grote immersieve scherm. Meer dan ooit leek het lichaam een canvas om obsessies, angsten en ­verlangens af te tasten met de camera. Bij voorkeur op het grensoverschrijdende af.

‘Het lichaam is de plek waar we worden geboren, waar we leven, waar we ­sterven. Het is het enige ­echte huis dat we ­hebben’, aldus David ­Cronenberg, ook al ontgoochelde de ­Canadese meester van de body ­horror met The Shrouds, zijn ­intens ­persoonlijke maar te ­praterige meditatie over aftakeling en verlies. Ook de Italiaanse dandy Paolo Sorrentino filmde er deze keer naast: zijn Parthenope is een sensuele ode aan een sexy meisje en een sexy stad – zijn thuishaven Napels –, maar verzuipt ook in de zelfingenomenheid.

Maar geen van de ­gevestigde namen – tel daar ook Andrea Arnold bij met Bird en Paul Schrader met Oh ­Canada – stelde zo diep ­teleur als ­tweevoudig ­Gouden Palm-laureaat Francis Ford Coppola. Die zag in Megalopolis, zijn zelf gefinancierde orgie van halfbakken ­toekomstvisioenen, fletse cgi en houterige vertolkingen, een hoop­gevend epos voor de mensheid. Helaas ook als enige.

Dat betekent niet dat er niks te zien was dat een ­beetje cinefiel, en al helemaal de jury onder leiding van Greta Gerwig, hitsig kan maken. Dat de ­Gouden Palm in deze fysieke en roman­tische jaargang naar Anora van indieauteur Sean ­Baker ging, mag geen ­verrassing heten, al was het maar ­omdat de film ook al de hoogste score bij de critici had gehaald. In die deugddoend donkere screw­ballkomedie zoomt Baker, die zijn flair voor ­zweterige filmpoëzie al showde met The Florida Project (2017) en Red Rocket (2021), in op een escorte die haar ­Amerikaanse droom hoopt te realiseren door met een rijke Rus te trouwen. Als een Pretty Woman-variant die ook de spermavlekken op de lakens en de littekens op de ziel toont.

Daarmee stak ­Baker grand maître Jacques ­Audiard de loef af, die zijn al even broeierige ­muzi­kale melodrama ­Emilia Pérez ­gecompenseerd zag met zowel de Prix du Jury als de prijs voor ­beste ­vrouwelijke vertolking. ‘Het lichaam ­veranderen is de maatschappij veranderen’, hoor je Zoe ­Saldaña in die film al zingend en ­dansend ­orakelen, een ­motto dat een nog ­radicaler én ­grotesker invulling kreeg in The Substance van ­Coralie ­Fargeat, dé shocker van ­deze editie, bekroond met de prijs voor beste ­scenario. Demi Moore incarneert daarin een ouder ­wordende fitnessdiva die muteert tot een jongere versie van zichzelf (vertolkt door ­Margaret Qualley) – maar dan met zoveel slijm, bloed, bloot, huidkwabben en feministisch culot dat zelfs David Cronenberg, Paul Verhoeven en David Lynch zouden zeggen: moet dat allemaal wel? Bij wijze van spreken dan.

En er waren nog scènes die vanwege hun ­franke, ­frivole of choquerende ­natuur over de tongen en de netvliezen gingen. Jesse ­Plemons, bekroond tot beste acteur, mocht zich van ­gekke Griek Yorgos Lanthimos aan een stomend ­menage à quatre wagen in de ­ijzige satire Kinds of Kindness, met Emma Stone en ­Margaret Qualley in hun pure. Ali Abassi liet de jonge vastgoed­mogul Donald Trump zich fysiek en seksueel vergrijpen aan echtgenote Ivana in de biopic The Apprentice, wat hem een rechtszaak van Team Trump opleverde.

Het contrast met de subtiele, beklemmende kijk op misbruik en grensoverschrijdend gedrag in de debuutfilm Julie zwijgt kon nauwelijks groter zijn. De jonge Belgische regisseur Leonardo Van Dijl gooide er hoge ogen mee in de nevensectie Semaine de la Critique. Maar Cannes en subtiliteit zijn woorden die zelden in dezelfde zin voorkomen.