Elke dag is hetzelfde als die ervoor: zitten we vast in een time loop van time loop-films?

Palm Springs © GF
Geert Zagers
Geert Zagers Journalist bij Knack Focus

Is de tijdlusfilm een echte gimmick onder scenaristen geworden?

De feiten

Misschien valt het net iets meer op omdat elke dag dit jaar al aanvoelt als de dag ervoor en de dag dáárvoor, maar tijdlussen lijken een opmerkelijk momentum te hebben in fictie. Eind vorige maand verscheen op Amazon Prime het vermakelijke Palm Springs, een komedie waarin Andy Samberg en Cristin Milioti vastzitten in een tijdlus en dezelfde dag opnieuw en opnieuw moeten beleven. Eerder die maand bracht Amazon ook The Map of Tiny Perfect Things uit, een young-adultfilm waarin een tienerjongen in een tijdlus vastzit en dezelfde dag opnieuw en opnieuw moet beleven. Ondertussen staat Boss Level klaar, een actiefilm waarin een soldaat vastzit in een tijdlus en dezelfde dag opnieuw en opnieuw moet beleven. In de game- en de tv-wereld wordt er dit jaar uitgekeken naar respectievelijk 12 Minutes en seizoen twee van Russian Doll, waarin James McAvoy dan wel Natasha Lyonne vastzit in een tijdlus en dezelfde dag opnieuw en opnieuw moet beleven.

U merkt het patroon.

Meer dan een gimmick is de tijdlus een narratieve structuur geworden die steeds meer scenaristen lijkt te prikkelen.

Dé referentie hier is uiteraard Groundhog Day, de komedie uit 1993 waarin Bill Murray als cynische weerman elke ochtend opnieuw wakker wordt op 2 februari, de feestdag van de bosmarmotten. Niet de eerste tijdlusfilm – daarvoor moeten we tien jaar eerder in Japan zijn, met The Girl Who Leapt through Time – maar wel de film die zijn stempel op het genre drukte. Niet toevallig lijkt net Groundhog Day (volgende week vrijdag nog eens op tv) de jongste jaren tot een popcultureel icoon opgewaardeerd en is 2 februari uitgegroeid tot een wereldwijde cultfeestdag voor fans.

Maar de huidige hausse lijkt evenzeer in gang gezet door een andere film: Edge of Tomorrow uit 2014 – ondertitel: ‘Live Die Repeat’ – waarin Tom Cruise, een officier zonder gevechtservaring, een Halo-versie van D-Day door moet zien te komen zonder te sterven. Die gamereferentie is er niet zomaar: terwijl Groundhog Day eerder een nihilistische ninetiesversie was van de Sisyphusmythe, lijken de tijdlusfilms van vandaag geënt op de structuur van videogames, waarin spelers eindeloos opnieuw moeten beginnen telkens als hun personage sterft.

Meer dan een gimmick is de tijdlus een narratieve structuur geworden die steeds meer scenaristen lijkt te prikkelen. De opzet mag dan hetzelfde blijven, de films zijn dat niet. Behalve de eerder vermelde films leverden tijdlussen de voorbije jaren heel diverse films op als de slashers Happy Death Day en Happy Death Day 2U, het Deense surreële Koko-di- Koko-da en het door Spike Lee geproducete See You Yesterday. Tijdlusfilms zijn niet alleen een verrassend subgenre geworden: het is een subgenre met zijn eigen subsubgenres.

De subsubgenres

1. De scifi-time loop

Zeg maar de Christopher Nolan-versie van het genre, waarbij de tijdlus een stukje technologie is. Denk aan Source Code, waarin Jake Gyllenhaal middels een levensechte computersimulatie opnieuw en opnieuw moet proberen om een bommenlegger in een trein te vinden. Niet zelden een soort puzzel die het hoofdpersonage moet oplossen.

Elke dag is hetzelfde als die ervoor: zitten we vast in een time loop van time loop-films?
© GF

2. De existentiële time loop

De categorie waartoe pakweg Palm Springs behoort. Het subsub-genre dat het trouwst bleef aan het oorspronkelijke Groundhog Day, waarin de eindeloze tijdlus symbool staat voor de existentiële leegte/21e-eeuwse nihilisme/dagdagelijkse saaiheid/emotionele stilstand van het hoofdpersonage. Meestal kan de tijdlus doorbroken worden door opnieuw zin aan het leven te geven.

Elke dag is hetzelfde als die ervoor: zitten we vast in een time loop van time loop-films?
© GF

3. De psychologische time loop

Een twist die de tv-serie Russian Doll aan het genre gaf, waarbij de tijdlus een subtiele metafoor werd voor de psychologische patronen en verslavingsproblematiek van Natasha Lyonne – en de permanente herhaling een soort therapie was. Denken we toch. Helemaal zeker zijn we niet.

Elke dag is hetzelfde als die ervoor: zitten we vast in een time loop van time loop-films?
© GF

4. De horror-time loop

En wat als de dag die je steeds opnieuw moet beleven de ergste van je leven is? Reikt van slasherfilms als Happy Death Day tot de politieke scifi van See You Yesterday (foto), waarin een zwarte tiener probeert te voorkomen dat de politie zijn broer doodschiet, geïnspireerd door de gebeurtenissen in Ferguson.

Elke dag is hetzelfde als die ervoor: zitten we vast in een time loop van time loop-films?
© GF

De trivia

– Eén constante in tijdlusfilms: altijd – áltijd – zit er een wekker in die opnieuw en opnieuw afgaat. En altijd – áltijd – is er een scène waarin het hoofdpersonage zijn voorkennis gebruikt om iemand die op het punt staat te vallen recht te houden.

– Een nieuw cliché van het subgenre: de Perfect Gechoreografeerde Routine. Met Palm Springs, The Map of Tiny Perfect Things en Boss Level krijgen we dit jaar drie films waarin het hoofdpersonage middels een tot op de seconde getimede serie handelingen etaleert hoe vaak hij de gebeurtenissen al heeft beleefd.

– ‘Wat zou je doen als je vastzat op één plek en elke dag exact hetzelfde was als de vorige?’ vraagt Bill Murray in Groundhog Day. Blijkbaar kan Bill Murray in de toekomst kijken

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content