Een nieuw leven voor ‘Donnie Darko’: ‘Er zijn nog altijd elementen die niemand heeft ontdekt’

Met Donnie Darko – nu helemaal gerestaureerd terug in de bioscoop – werd regisseur Richard Kelly begin deze eeuw Hollywoods lievelingetje, maar het succes van dat apocalyptische coming-of-agedebuut heeft hij nooit nog weten te evenaren. Al ziet hij het zelf niet als zijn strafste werk. ‘Southland Tales blijft de film waar ik het trotst op ben.’

Laat onder filmliefhebbers de naam Richard Kelly (44) vallen en ze zullen allemaal hetzelfde antwoorden: Donnie Darko. De Amerikaanse regisseur draaide daarna nog twee andere films – Southland Tales en The Box – maar hij wordt nog steeds in de eerste plaats geassocieerd met zijn debuut. Dat zegt iets over Kelly’s carrière, maar zeker ook over de cultstatus die zijn coming-of-agefantasy heeft verworven. Geen wonder dus dat ook de 4K-restauratie van zijn director’s cut het tot in de bioscopen schopt.

Donnie Darko vertelt het verhaal van de labiele tiener Donnie (Jake Gyllenhaal) die ’s nachts bezoek krijgt van Frank, een louche vriend in een konijnenpak die het einde der tijden aankondigt. Richard Kelly werd er destijds Hollywoods nieuwste it-regisseur mee en kreeg vergelijkingen met David Lynch naar het hoofd geslingerd. En dat voor een script dat hij op zijn drieëntwintigste in nog geen maand tijd bij elkaar had geschreven en dat hij na veel leuren pas van de grond kreeg toen Drew Barrymore zich aan het project verbond.

Het succes van de film kwam niet meteen. De première op het Sundance-festival in januari 2001 was zelfs een klein fiasco. Te verwarrend, pretentieus en onsamenhangend, luidde het oordeel. Het zou tot oktober van dat jaar duren vooraleer een herwerkte versie in de zalen kwam, die aanvankelijk ook flopte. De film haalde in de VS slechts een half miljoen dollar op. ‘Niet verwonderlijk’, zegt Kelly wanneer we hem in Brussel voor de presentatie van de rerelease treffen. ‘Na 9/11 stonden mensen niet bepaald te popelen om naar de film te gaan, laat staan naar een apocalyptisch scifidrama waarin een vliegtuigcrash te zien is. Het was pas later dat de film cultstatus verwierf.’

Wanneer besefte je zelf dat er iets bijzonders aan het gebeuren was met Donnie Darko?

Richard Kelly: In maart 2002. Ik wandelde voorbij een pizzeria in New York en zag een poster van Donnie Darko hangen. De uitbater vertelde me dat er in de buurt een middernachtvertoning werd georganiseerd die volledig was uitverkocht. Ik ben die avond langsgegaan, en inderdaad: de zaal zat bomvol. Ik had natuurlijk gehoopt dat Donnie Darko een tweede kans zou krijgen, maar ik had niet verwacht dat het zo snel zou gebeuren.

Achttien jaar later wordt er nog steeds druk gediscussieerd over je film. Was Donnie al die tijd dood? Was hij schizofreen? Is de film een aanklacht tegen nonchalant rijgedrag? Volg je al die theorieën?

Kelly: I’d rather not go down that rabbit hole, al vang ik natuurlijk dingen op. Het lijkt me logisch dat er steeds nieuwe hypotheses opduiken. De jongeren die Donnie Darko nu ontdekken, kijken met een andere blik. Nochtans zijn er nog steeds elementen die niemand heeft ontdekt. En nee, ik ga ze niet verklappen. (glimlacht) Misschien verklaart dat het succes: de film is zo geconstrueerd dat je kunt blijven zoeken. Daarom blijf ik ook lezingen en interviews geven, het is heel boeiend om die dialoog aan te gaan. Kunst zonder complexiteit is maar saai, toch?

Je werkte die interactie ook in de hand, bijvoorbeeld met een website tjokvol nieuwe informatie.

Kelly: (knikt) Waaronder zelf geschreven passages uit The Philosophy of Time Travel, het fictieve boek over tijdreizen waar Donnie door geïntrigeerd is. Zo konden fans ook na de film nog even in Donnies universum rondhangen. They loved it.

Nadien heb je die passages verwerkt in de director’s cut die in 2004 verscheen en nu opnieuw te zien is. Te verklarend, vonden sommigen.

Kelly: Veel mensen waren blij met die extra informatie, anderen niet. Kijk, Donnie Darko is geen afgerond verhaal. Misschien blijf ik er beter met mijn handen af, maar ik voel dat er meer in zit. Ik wil heel graag een sequel maken. Eentje waarbij ik aan het roer zit, niet a bunch of assholes(in 2009 verscheen het dramatisch geflopte S. Darko , een sequel die zonder Kelly’s toestemming werd gedraaid, nvdr.). Het probleem is dat ik de filmrechten niet bezit, aangezien je als 25-jarige snotneus weinig te zeggen hebt. We zien wel wat ervan komt.

Je zegt weleens dat niemand een film hoort te maken voor zijn dertigste. Was je achteraf gezien te jong voor zo’n groot succes?

Kelly: Die uitspraak was eerder als grap bedoeld. Ik ben heel blij dat ik die film toen heb kunnen maken, maar ik wil vooral niet dat jonge filmmakers mij als voorbeeld nemen. Debuteren op je vijfentwintigste is níét de normale gang van zaken. Neem vooral je tijd, die extra levenservaring kan alleen maar in je voordeel spelen.

Op zo’n jonge leeftijd vergeleken worden met David Lynch lijkt me vooral heel stresserend.

Kelly: Absoluut, maar ik heb me gewoon gefocust op de films die ik wilde maken.

Na Donnie Darko was Kelly een van de meest begeerde jonge talenten in Hollywood. Iedereen wilde met hem werken. Hij weigerde alles, waaronder X-Men: The Last Stand. In plaats daarvan schreef hij het scenario van Tony Scotts Domino en realiseerde hij zijn nieuwe passieproject: Southland Tales, een geflipt dystopisch epos over decadentie. Met Dwayne ‘The Rock’ Johnson, Sarah Michelle Gellar, Justin Timberlake, Mandy Moore en ambitieuze visual effects moest de film een intelligente blockbuster worden. Het scenario bevat evenwel zoveel subplots dat je er alleen iets van begrijpt als je op voorhand de drie bijbehorende graphic novels en de volledige website hebt geanalyseerd. Zelfs Timberlake weet naar eigen zeggen nog steeds niet waarover de film nu eigenlijk gaat.

Wanneer Southland Tales in 2006 in première gaat in Cannes, is de kritiek bikkelhard: ‘Een van de slechtste films ooit vertoond’, ‘de grootste, lelijkste puinhoop die ik ooit heb gezien’ en ’twee uur en vierentwintig minuten abstracte rotzooi’. De film haalt uiteindelijk nog geen 400.000 dollar op.

Kelly: Dat was een moeilijke periode, maar het leven hoort nu eenmaal niet makkelijk te zijn. Achteraf gezien was de film misschien te ambitieus. Southland Tales was niet klaar toen hij in Cannes vertoond werd. Nadien hebben we er nog een jaar aan gesleuteld, en zelfs nu nog heb ik het gevoel dat we er niet alles uit hebben gehaald. Er zijn intussen zo veel nieuwe technologieën waarvan ik toen niet eens durfde te dromen. Het liefst zou ik een prequel én een sequel maken. Maar goed, die onderhandelingen lopen. Hopelijk krijgt ook Southland Tales een tweede kans.

Enkele jaren geleden werd Southland Tales door Vice plots een profetisch meesterwerk genoemd. Merk je een opwaardering?

Kelly: Ik word er in elk geval vaker op aangesproken. Het grappige is dat de film indertijd grotesk werd genoemd, maar intussen wordt overschaduwd door een realiteit die nog veel absurder blijkt te zijn. Had je me toen verteld dat Trump president zou worden, ik had je gek verklaard. In die zin is Southland Tales actueler dan ooit. Twee maanden geleden werd de Cannes-versie in het LA County Museum of Art gescreend, voor het eerst in dertien jaar. Het leek wel alsof ik op een rockconcert was beland: het publiek ging uit zijn dak, er werd gejuicht en geapplaudisseerd. Een van de mooiste avonden uit mijn leven.

Misschien komen je films gewoon te vroeg?

Kelly: Waarom denk je dat ik zo lang wacht met mijn nieuwe film? Ik wacht gewoon tot de tijd me inhaalt. (lacht) Ik denk vooral dat de nieuwe generatie beter begrijpt wat ik wilde vertellen. Southland Tales was all over the place. Jongeren zijn het gewoon om grenzen af te tasten. Ze willen niet langer in een hokje worden gestopt, of het nu gaat om gender, religie of ras. Net zoals een film niet langer één genre hoeft te zijn.

Je bent heel erg gehecht aan Southland Tales, hè?

Kelly: Ik heb geen kinderen, maar ik voel me wel een beetje vader van mijn films. En hoewel het onmogelijk is om tussen je kinderen te kiezen, zal Southland Tales altijd de film zijn waar ik het trotst op ben. Net omdat het zo’n zorgenkindje is.

Intussen is het alweer tien jaar geleden dat The Box verscheen, je derde en vooralsnog laatste film. Wanneer mogen we nieuw werk verwachten?

Kelly: Ik ben altijd blijven schrijven en heb een hele stapel scenario’s klaar liggen. Momenteel wordt er over verschillende projecten onderhandeld, ik wacht alleen nog op groen licht. Het zou fijn zijn nog eens enkele films uit te brengen, om de verloren tijd in te halen. Ik zie alvast veel opportuniteiten, nu de grens tussen film en televisie stilaan vervaagt. Al die streamingdiensten hebben content nodig, en toevallig heb ik heel veel content. (lacht) Het is vooral een kwestie van de juiste match vinden.

Is het niet frustrerend om continu over Donnie Darko te praten, terwijl je nieuwe projecten moeilijk van de grond krijgt?

Kelly: Ik ga niet klagen. Ik mocht op mijn vijfentwintigste mijn eerste film presenteren, dat is een fantastische eer. Als Donnie Darko uiteindelijk de film wordt die bovenaan op mijn overlijdensbericht komt te staan, is dat oké.

Na de première van de gerestaureerde Donnie Darko in Cinéma Galeries is er tijd voor een vragenrondje met het publiek. Een jonge filmstudent grijpt zijn kans om Kelly te bedanken, want de filmposter aan zijn slaapkamermuur herinnert hem er iedere ochtend aan waarom hij tegen zijn zin uit bed klautert en naar de les gaat: ooit wil hij zijn eigen Donnie Darko maken. Er zijn ergere manieren om de geschiedenis in te gaan.