Een LGBTQ-film in Georgië maak je nog altijd op gevaar van eigen leven

Dans in Georgië is een bijna heilig gebeuren. In andere woorden: you don’t fuck with it. Het wordt nog erger als je dans, een van dé symbolen van mannelijkheid in het conservatieve land associeert met de LGBTQ-gemeenschap. En laat dat nu net zijn wat regisseur Levan Akin doet. ‘De reactie van de inwoners van Georgië? To be continued…’

Levan Akin, een Zweedse regisseur met ouders uit Georgië, zag in 2013 hoe de LGBTQ-parade in de Georgische hoofdstad Tbilisi werd opgeschrikt door aanvallen van conservatieven, waaronder zelfs Orthodoxe priesters. Het degouteerde hem zo dat hij prompt naar Georgië trok om er onderzoek te doen naar homofobie. Hij kwam terug met And Then We Danced, zijn persoonlijke portret van een danser in het Georgische National Dance Ensemble die gevoelens krijgt voor een van zijn mannelijke collega’s. Narratief best traditioneel, maar net zoals Rafiki dat was voor Kenia, is deze LGBTQ-film belangrijk voor Georgië als pièce de résistance.

We spreken Akin op Film Fest Gent, de zoveelste plaats waar hij And Then We Danced mag voorstellen. Met een zware jetlag en een lege maag schuift hij aan. ‘Het promoten van mijn film is zowat mijn huidige leven geworden. But it’s okay. It’s important. Er zijn veel plaatsen waar homoseksualiteit nog niet voor de volle honderd procent geaccepteerd wordt. In heel wat regio’s zal dat helaas ook altijd zo blijven. Het Sovjet-gedachtegoed in Georgië heeft diepe wortels die je niet zomaar verwijderd. Maar ik had nooit durven denken dat het zo erg was. Wat ik zag, was ronduit beschamend!

Is het niet gewoonweg gevaarlijk om een film over zo’n onderwerp te draaien in dat land?

Akin: Gevaarlijk was het zeker! We hadden een ‘officieel verhaal’ bij de hand om pottenkijkers om de tuin te leiden. We zeiden hen dat we een film draaiden over een Franse toerist die verliefd wordt op de Georgische cultuur (lacht). Uiteindelijk moet je wel eens de waarheid vertellen. De eerste persoon tegen wie we eerlijk waren, was het hoofd van het National Dance Ensemble. Hij reageerde niet echt enthousiast. Hij zei dat er geen homo’s waren in de Georgische dans. Mensen werden gewaarschuwd voor ons. Daarom hadden we heel wat moeite om welwillenden te vinden. Enkele gekken hebben ons met de dood bedreigd waardoor we beveiligingsagenten moesten inhuren. Sommige crewleden vreesden voor hun job. Vandaar dat bijvoorbeeld de Georgische choreograaf anoniem werd opgenomen in de credits.

Veel Georgische dansstijlen staan voor mannelijkheid. Toch las ik ergens over een variant die zijn wortels heeft in het queermilieu.

Akin: De Kintouri-dans heeft inderdaad queer wortels! Razend interessant. Georgiërs praten veel over tradities die niet mogen veranderen. Tegelijk is er wel appropriatie van heel wat queer tradities! Tradities evolueren. Niemand kan je toch vertellen wat het betekent Georgiër te zijn, of Belg? Er bestaat geen checklist waar je aan moet voldoen om Belg te zijn, toch? Je beslist dat gewoon zelf. Laat ons zeggen tegen de idioten die claimen de bewakers te zijn van tradities: ‘Jullie interpreteren tradities verkeerd!’ Hetzelfde met identiteit. Je kunt toch gewoon zeggen: ‘I can be Belgian any fucking way I want!’

Maar dans ligt extra moeilijk, gezien het een essentieel deel is van de Georgische identiteit.

Akin: Dans is van staatsbelang. Beetje zoals karate dat is voor Japan. Kinderen gaan na school naar de dansles. Het is deel van elke inwoner van Georgië. Dans in verband brengen met de LGBTQ-community is daarom heel moeilijk.

Hoe vond je je danser en hoofdrolspeler Levan Gelbakhiani?

Akin: Via Instagram. Zijn profiel stond opeens bij de suggesties. Thank you, algoritme! Omdat Levan geen professionele acteeropleiding heeft gehad, moest ik volledig anders te werk gaan. Ik hanteerde een documentaire stijl zodat ik zijn natuurlijke reacties en emoties in beeld kon brengen.

De voormalige eerste minister van Georgië, Mamuka Bakhtadze, zei recent nog dat LGBTQ-rechten geen probleem vormden in het land. Hij vindt dat de LGBTQ Pride Parade artificieel wordt opgelegd aan de maatschappij en dat ze een agressieve agenda steunt. Blijkbaar ligt het bij politici héél gevoelig.

Akin: Jesus fucking Christ! Wat kan ik daar zelfs nog op zeggen? Dat is zo’n bullshit. Georgië moet stilaan gaan beslissen op welke voet ze willen staan. Ofwel strijden ze volop voor LGBTQ-rechten, gaan ze democratiseren en zetten ze een stap richting de EU. Of ze schuiven nog meer op naar rechts. Georgië heeft heus wel grotere bedreigingen dan een LGBTQ-parade. De Russen die elke nacht de grens met enkele meters opschuift, dat is een probleem. Enkele jongeren die op straat komen en het land laten zien dat het oké is om jezelf te zijn, dat is toch geen bedreiging? Dat is een democratisch recht!

Hoe reageren Georgische jongeren op die problematiek?

Akin: Godzijdank is de jonge generatie slim en progressief. De meesten willen in Georgië blijven en de toekomst mee bepalen. Uiteraard heeft het land een grote braindrain gekend. Hoe kon het ook anders! Maar ik heb hoop!

Moet de Orthodoxe Kerk zich ook niet stilaan gaan herpositioneren?

Akin: Ik heb niks tegen religie. Religie steunt mensen in moeilijke tijden. De Kerk in Georgië doet wel degelijk heel veel goed werk. Maar queer zijn is tegen hun morele waarden. Dat moet veranderen. De Kerk moet die waarden herevalueren, net zoals de Paus progressiever is geworden. Als ze geloven dat we allemaal Gods creatie zijn, moeten ze iedereen omhelzen, hoe verschillend ook!

Recentelijk is miljonair Levan Vasadze zelfs naar voren getreden om mannen in een legioen te verzamelen tégen LGBTQ-rechten.

Akin: Zo’n man zou nooit in de mogelijkheid mogen verkeren om mensen samen te brengen. Hij bedreigt zelfs iedereen die wil meewandelen in de parade. Die man moet gewoon achter slot en grendel. Een regering moet dit soort dwazen gewoon op hun plaats zetten, maar ach… (diepe zucht).

Enfin, terug naar je film. Het speelt zich af in een homofobe omgeving, maar toch laat je je hoofdpersonage niet fysiek aan gevallen worden. Vele films doen het anders.

Akin: Ik wilde niet dat mijn hoofdpersonage een slachtoffer was. Hij moest sterk en actief zijn. Ik zou je nooit willen voorstellen aan een wonderlijk en lief personage om hem dan in elkaar te laten slaan. Dat is sadistisch en gewoon slecht filmmaken! Waarom doen filmmakers dat nog? Ik besef dat het nog steeds gevaarlijk is, maar het is idioot om het nog steeds te tonen! Ik zou dit personage nooit willen pijn doen.

Hoe was de reactie in Georgië?

Akin: De film verschijnt daar pas in november. Vreemd genoeg steunden alle Georgische journalisten de film toen hij vertoond werd in Cannes. We kregen goede recensies en veel media-aandacht. De reactie van de inwoners van Georgië? To be continued…