Documaker Nick Broomfield, nog altijd scherp: ‘Een hagiografie van Leonard Cohen? Nee, dank u’

Met wijlen Leonard Cohen deelde documentairemaker Nick Broomfield de Noorse muze Marianne Ihlen, met Courtney Love had de Brit kletterende ruzie en ondertussen werkt hij alweer aan een nieuwe docu over Tupac Shakur en The Notorious BIG. ‘Mij interesseert het verhaal áchter het verhaal.’

Mag mee de Belgische bioscopen heropenen: Marianne & Leonard: Words of Love van documentairemaker Nick Broomfield, ondertussen een prille zeventiger, die in zijn lange carrière meer dan één notoire titel op zijn cv verzamelde. ‘Als je je werk goed doet, stormt het soms’, zegt hij haast schouderophalend. Dat heeft hij al vroeg ondervonden. In de docu Juvenile Liaison (1976) voerde hij een agent op die kinderen die iets kleins mispeuterd hadden fysiek en psychologisch terroriseerde. ‘Die film, die ik samen met Joan Churchill heb gedraaid, was dertig jaar lang verboden in het Verenigd Koninkrijk. We hadden daar met heel ons hart keihard aan gewerkt. Twee jaar lang verdienden we geen dertig pond per week.’

In 1991 maakte hij The Leader, His Driver and the Driver’s Wife, over Eugène Terre’Blanche, de leider van de extreemrechtse Afrikaner Weerstandsbeweging, wat hem op doodsbedreigingen te staan kwam. ‘Ik nam die niet ernstig, omdat die bende behoorlijk klungelde. Hun bommen gingen af op het verkeerde moment op de verkeerde plaats.’

Zijn roem heeft Broomfield voor een groot deel te danken aan Kurt & Courtney (1998), waarvoor hij het aan de stok kreeg met Courtney Love. Broomfield klaagde publiekelijk aan dat Kurt Cobains weduwe journalisten bedreigde. ‘Hollywood heeft een probleem met het onderscheid tussen realiteit en mythe’, zei hij toen. Dat onderscheid lijkt de rode draad in zijn werk. ‘Ik vind dat een van de functies van documentaires’, vertelt hij ons nu. ‘Ik wil het echte verhaal, het verhaal achter het verhaal, achter de façade. Dat onderscheidt documentaires van speelfilms, waar mensen van houden omdat ze hen toelaten om even aan de realiteit te ontsnappen.’

Marianne & Leonard: Words of Love is het verhaal van de romance van songschrijver Leonard Cohen en de Noorse Marianne Ihlen. Cohen liep Ihlen in de sixties tegen het lijf in de kunstenaarskolonie op het Griekse eiland Hydra. Broomfield toont de romance maar ook de duistere kant van Cohen: hij werd Captain Mandrax genoemd, kon niet van de acid en de speed blijven en zijn ‘obsessie met het verkrijgen van gunsten van vrouwen’ was naar zijn eigen zeggen ‘de rede ver voorbij’.

Nick Broomfield: Verrast je dat? Een groot deel van zijn gedichten en songs gaan daarover. Cohen heeft zich nooit anders voorgedaan dan hij was. Zijn eerlijkheid was net zijn grote kracht. Hij keek heel diep in zijn hart en in zijn duisternis en bracht daar verslag over uit. Weinig mensen durven dat.

En zoals Aviva Layton, de tweede vrouw van de Canadese dichter Irving Layton, terecht opmerkt in de film: dichters zijn geen goede echtgenoten. Filmregisseurs trouwens ook niet. Kunstenaars zijn met hun kunst getrouwd. Ze zijn vaak zelfzuchtig én eenkennig.

Bovendien was het een speciale tijd. Het wonderlijke aan de sixties is dat het een zeer politieke periode was. Massa’s mensen zochten actief naar een alternatieve manier van leven en samenleven. Er was ook een uitzonderlijke grote openheid tussen en nabijheid van de geslachten. Die bestaat nu niet meer. Leonard en Marianne namen ook hun spirituele zoektocht heel ernstig. Ik wilde hun grootsheid tonen, mét alle tegenstrijdigheden die daarbij kwamen kijken. Voor hagiografieën heb ik altijd bedankt.

Heel wat kinderen op Hydra blijken een zware prijs te hebben betaald voor het geëxperimenteer van hun ouders. Onder hen ook Axel, de zoon van Marianne Ihlen.

Broomfield: Er werd ontzettend veel geëxperimenteerd. Ook wat de opvoeding van kinderen betreft. Achteraf is het makkelijk praten maar kinderen hebben structuur en zekerheid nodig om zich goed te ontwikkelen en daar ontbrak het in de sixties soms aan. Wat Axel overkomen is, was bijzonder ongelukkig maar hij was lang niet de enige. Marianne was zich bewust van de ontsporing en zou zich uiteindelijk volledig aan hem wijden. Ze veranderde haar leven drastisch, ze verliet Hydra en gaf Leonard op. Het kan niet gemakkelijk geweest zijn om zich aan te passen aan een leven als huisvrouw en secretaresse in een kantoor. Ik vond haar een ander mens toen ik haar in Oslo opzocht.

Je hebt haar zelf ook intiem gekend.

Broomfield: Ik heb alle brieven en foto’s waarop we samen staan gek genoeg pas teruggevonden toen de documentaire af was. Dat is niet erg want het gaat in deze niet om mij, maar Marianne was het moeilijke element aan deze film. Wat vertel je? Wat niet? Ik besliste om het grotendeels te houden op de Marianne die ik me herinner, de Marianne die we kennen uit de songs en die we zien in de schitterende beelden die D.A. Pennebaker op Hydra draaide.

Ondertussen werk je alweer aan een volgende documentaire.

Broomfield: Ik wil voortborduren op Biggie & Tupac, mijn film uit 2000 over de moord op Tupac Shakur en The Notorious BIG. Die zaak is nog steeds onopgelost en ik zie er een episch Amerikaans verhaal in. De relatie tussen Biggie en Tupac was shakespeariaans. Het eindigde met een verschrikkelijke, tragische ruzie. Allebei werden ze het kind van de rekening, offerlammeren in een conflict dat hen oversteeg. De opkomst van de gangstarap viel samen met die van crack en cocaïne en de vernietiging van de erfenis van de Black Panther Party.

Zonder onbeleefd te willen zijn: wat drijft jou? Ik mag hopen dat je op je 72e niet meer moet werken om den brode?

Nick Broomfield: Geld heb ik nooit op de eerste plaats laten komen. Integendeel zelfs. Ik vind dat je aan de slag moet zodra je een goed idee hebt. Ik haal ontzettend veel levenskracht uit mijn werk. Ik probeer één film per jaar te maken. Dat brengt me in contact met een waaier aan mensen. Dat houdt me jong en scherp.