De gruwelijke werkelijkheid achter ‘Killers of the Flower Moon’, de nieuwe film van Martin Scorsese

In het begin van de twintigste eeuw werden er tientallen, misschien zelfs honderden leden van de welvarende Osage-stam vermoord. Martin Scorsese verdiept zich in die wrede geschiedenis in Killers of the Flower Moon.

Een verhaal over Amerikanen die uit hebzucht zichzelf en hun medemens kapotmaken? Zo heeft Martin Scorsese er al meer verteld. Je kunt ze opdelen in films met Robert De Niro in de hoofdrol en films met Leonardo DiCaprio in de hoofdrol. Raging Bull versus The Wolf of Wall Street. In Killers of the Flower Moon cast Martin Scorsese voor het eerst zijn beide fetisjacteurs. De film, naar een non-fictieboek van David Grann, brengt een gitzwarte en hopeloos onbekende bladzijde uit de Amerikaanse geschiedenis in beeld.

Honderd jaar later zijn nog steeds niet alle moorden en verdwijningen opgelost.

In 1870 wordt de Osage Nation, een gevreesde, in buffeljacht gespecialiseerde stam dat lang een gebied verspreid over het huidige Kansas en Missouri domineerde, na opeenvolgende nederlagen door de blanke kolonisator teruggedrongen naar een reservaat in Oklahoma. Hoewel het slechts om rotsachtig gebied met dorre prairies gaat, staan de Osage er in tegenstelling tot andere stammen op om eigenaar te worden van de grond. Slim, want rond de eeuwwisseling wordt er olie gevonden. Heel veel olie.

Het volk laat oliebedrijven tegen elkaar opbieden voor de exploitatierechten en bedingt erg hoge royalty’s. Het geld wordt systematisch verdeeld onder een tweeduizendtal gezinshoofden of headrights. Gaandeweg ruilen ze hun tipi’s in voor landhuizen met personeel. Een chauffeur rijdt hen in de duurste, nieuwste wagens rond. Juwelen kopen ze bij Tiffany’s, kleren zijn conform de mode in Parijs en kinderen worden naar Europa gestuurd om te studeren. Of om zich te amuseren. De Osage Nation is per persoon rijk genoeg geworden om door te gaan voor het rijkste volk ter wereld. Kranten spreken over ‘de rode miljonairs’.

Hun blanke buren kijken met afgunst naar de rijkdom en het luxeleven van de Osage. En het blijft niet bij jaloezie. Op alle – legale, corrupte of misdadige – manieren worden de Osage bestolen. De Amerikaanse overheid vindt het inheemse volk te dom om zo veel geld te beheren en dringt het een vernederend voogdijsysteem op. De Osage mogen hun fortuin pas uitgeven na goedkeuring van een voogd. Die is in de regel blank en maakt daar doorgaans grondig misbruik van. De Osage-vrouwen worden massaal het hof gemaakt door blanke gelukzoekers. Het aantal gemengde huwelijken en gezinnen piekt. En als dat alles je niet aan het oliegeld helpt, kun je nog altijd moorden. Tussen 1918 en 1931 worden er tientallen, misschien zelfs honderden Osage de dood in gejaagd. Doodgeschoten, vergiftigd of zelfs opgeblazen.

Smeekbedes van de Osage om de verdachte doden en moorden degelijk te onderzoeken, halen niets uit. Ze botsen op een muur van onwil, racisme en corruptie. Wordt de zaak toch enigszins onderzocht, dan is het nog een kwestie van getuigen, rechters en juryleden te vinden die de moorden zien als moorden en niet als ‘dierenmishandeling’. Uiteindelijk bijt agent Tom White van het Bureau of Investigation, de voorloper van de FBI, zich in de moorden vast. Na een baanbrekend onderzoek en een lange undercoveroperatie brengt hij enige gerechtigheid. Het Congres grijpt in 1925 ook in met een wet die het onmogelijk maakt om die fameuze headrights te erven als je niet volledig of deels Osage bent.

Toch zijn honderd jaar later nog steeds niet alle moorden en verdwijningen opgelost. Bij de Osage zijn de herinneringen aan ‘het terreurbewind’ nog springlevend. De rest van Amerika, dat worstelt met de plaats van de Native Americans in de geschiedenisboeken, vergeet voor het gemak de zwartgeblakerde geschiedenis. Daar brengt Scorsese nu verandering in.

Killers of the Flower Moon focust op de zaak van de familie Kyle, een zaak die door Tom White opgelost werd. Nadat Osage-vrouw Mollie Kyle (Lily Gladstone) met de blanke Ernest Burkhart (Leonardo DiCaprio) trouwt, vallen haar familieleden bij bosjes neer. Mollies drie zussen overlijden in verdachte omstandigheden. Haar zus Anna wordt langs de kant van de weg dood teruggevonden met schotwonden. Mollies oom overlijdt tijdens een explosie van zijn huis. En Mollie zelf, die alle headrights en dus olie-inkomsten heeft geërfd, wordt alsmaar zieker. White (Jesse Plemons) legt een sinistere samenzwering bloot onder leiding van William Hale (Robert De Niro), Burkharts oom en een rijke veeboer die zich ‘koning van de Osage’ noemt omwille van zijn vriendschaps- en zakenrelaties met de Osage.

Met de film wil Scorsese een uiterst perfide systeem blootleggen. Want het ging niet om enkele door en door slechte mensen die verteerd door hebzucht begonnen te moorden, maar om een racistisch systeem dat toestond dat de Osage werden bestolen en gedood en dat getuigen, betrokkenen, dokters, agenten, lijkschouwers, advocaten, rechters of voogden de andere kant op keken. Eventueel zelfs tegen een vergoeding.

Killers of the Flower Moon ging in wereldpremière op het festival van Cannes en krijgt van de financierende streamer Apple TV+ ook een bioscooprelease. Lily Gladstone, de hoofdrolspeelster die opgegroeide in het reservaat van de Blackfeet Nation en die nu Oscar-kansen wordt toegedicht, maakte op de persconferentie in Cannes een rake opmerking. Dat de lof voor de film bijzonder is, maar dat het vooral voelt als gerechtigheid. De huidige leider van de Osage Nation, Chief Geoffrey Standing Bear, voegde daaraan toe: ‘Mijn volk heeft enorm afgezien. Tot vandaag dragen we de gevolgen. Maar ik kan in naam van de Osage stellen dat Martin Scorsese en zijn team het vertrouwen hebben hersteld.’