De goudeerlijke filmtrilogie van Dag Johan Haugerud: ‘Er zijn andere manieren om over liefde na te denken’

De Noorse filmmaker Dag Johan Haugerud tackelt drie grote onderwerpen, sex, liefde en dromen, in een nieuwe trilogie. ‘Zelfs met drieduizend films kom je er niet. Maar we moeten ergens beginnen.’

Wanneer hij geen boeken aan het schrijven is, maakt de minzame Noor Dag Johan Haugerud lichtvoetige, openhartige praatfilms over relaties en seksualiteit. En de grote filmfestivals kibbelen erover als kinderen om een zeldzame Pokémon. Dit voorjaar won hij de Gouden Beer van het 75e filmfestival van Berlijn met Dreams, een film over een zeventienjarige die haar intense verliefdheid op haar lerares Frans neerschrijft en zo haar moeder en grootmoeder wakker schudt.

Een jaar eerder viel Berlijn al voor Sex, een film over twee schoorsteenvegers die onverwacht worstelen met gender en seksualiteit. De ene heeft tot zijn verbazing intens genoten van seks met een mannelijke klant – terwijl hij gelukkig getrouwd is. De andere heeft gedroomd dat David Bowie (of was het God?) naar hem kijkt als een vrouw. Tussendoor ging in de zomer in Venetië Love in wereldpremière, over een homoseksuele verpleger die graag cruiset en zo een vrouwelijke arts inspireert om uit te proberen of kortstondige seksuele connecties haar ding zijn.

‘Ik wilde mezelf uitdagen’, zegt Haugerud. ‘Eén film van acht uur was een optie, maar het werd een drieluik. Ik schreef de scenario’s van Sex, Dreams en Love in een ruk en filmde ze alle drie binnen de tien maanden.’

Vegen

In Love maken we kennis met een verpleger die via apps op de overzetboot van en naar Oslo contact zoekt met onbekende mannen. ‘Natuurlijk heeft cruisen een gevaarlijke, donkere kant’, zegt Haugerud. ‘Je weet nooit wie je ontmoet. Maar het kan ook iets teders hebben. In zijn dagboek Modern Nature beschrijft Derek Jarman (iconoclastische Britse cineast, nvdr.) cruisen op het Londense Hampstead Heath als een bijzonder tedere ervaring. Uiteraard is het een seksuele ontmoeting, maar er is ook ruimte om te praten, om de verhalen te horen van mensen die je anders nooit zou horen. Dat vind ik mooi.’

Haugerud houdt niet van plotgedreven verhalen. Zijn films zijn fijnzinnige observaties van mensen die ongewoon open spreken over verlangen en intimiteit. Ze doen denken aan de praatfilms van de Franse nouvelle vague-regisseur Éric Rohmer, en dat is geen toeval. ‘Rohmer is heel belangrijk voor me geweest. Toen ik veertien was, wilde ik met vrienden naar een Amerikaanse komedie gaan kijken. Die was uitverkocht, dus gingen we naar La femme de l’aviateur. We giechelden de hele tijd: een film waarin alleen maar wordt gepraat, wat was dát? Maar ik kreeg hem niet meer uit mijn hoofd. Uiteindelijk schreef ik mijn thesis over Rohmer. Hij was mijn toegangspoort tot cinema.’

Haugerud kiest zijn personages met zorg. ‘Ik heb zelf van alles uitgeprobeerd voor ik ben beginnen te schrijven. Ik ben nog zorgverlener geweest in een ziekenhuis, werkte jarenlang in een bibliotheek. Ik ben altijd benieuwd waarom mensen voor een bepaald beroep kiezen. Vaak zie je patronen: eigenschappen die mensen delen. Voor Sex wilde ik weten waarom iemand schoorsteenveger wordt. Ik ontdekte dat het vaak vrolijke mensen zijn, die graag buiten zijn, op daken kruipen, en niet bang zijn van risico’s. Veel van hen hebben dyslexie, waardoor het papierwerk lastig is. Dat vond ik interessant.’

Geen keuze

De rode draad door de trilogie is goudeerlijk zelfonderzoek. ‘Een van de belangrijkste functies van fictie is dat het tot nieuwe denkwijzen kan inspireren in het echte leven. Mijn voornaamste doel is tonen dat er andere manieren mogelijk zijn om over liefde en relaties na te denken en te communiceren.’

Of je voorkeur uitgaat naar een monogame, open of polyamoureuze relatie, maakt op zich niet veel uit. ‘Elke relatie heeft haar uitdagingen. De grootste uitdaging is achterhalen wat je echt wilt op gebied van liefde en seksualiteit, en dat vervolgens aanvaarden.’ En dat is voor iedereen een proces van vallen en opstaan. ‘Niemand kent zijn voorkeuren en noden onmiddellijk. Je moet daar achter komen. En mogelijk wijk je af van de maatschappelijke normen en conventies. Het kan dan knap lastig zijn om ervoor te zorgen dat de maatschappij je aanvaardt. Maar je helpt niemand – en vooral jezelf niet – als je niet eerlijk bent tegenover jezelf. Je hebt geen keuze. Is je liefdesleven niet zoals je het eigenlijk wilt? Dan moet je dat aanvaarden en iets anders uitproberen.’

De trilogie portretteert mensen tijdens die spannende zoektocht naar wat ze willen in een relatie. ‘De kunst is om zaken uit te proberen zonder de ander te kwetsen. Dat is waarschijnlijk het moeilijkste onderdeel: de ander geen pijn doen terwijl je jezelf bevrijdt door te experimenteren. Maar het kan perfect, mits je voor elkaar zorg wil dragen en tactvol wil zijn. Dat idee wil ik graag verder verspreiden.’

Met Sex, Dreams en Love trekt Haugerud het gesprek over liefde, seks en gender open. ‘Maar eigenlijk zijn drie films lang niet genoeg. Zoveel perspectieven en thema’s zijn nog nooit belicht. Zelfs met drieduizend films kom je er niet. Maar we moeten ergens beginnen.’