Dankzij Martin Macdonagh, Colin Farrell en Brendan Gleeson voelt het Ierse eiland Inisherin een beetje als Brugge

Is scheiden van je beste vriend nog pijnlijker dan scheiden van de man of vrouw van je leven? Het trio achter In Bruges maakt met The Banshees of Inisherin van die vraag in elk geval weer een film om niet te vergeten.

Brugge bezoeken kan ernstige gevolgen hebben. Dag één werd de Brits-Ierse theaterauteur Martin McDonagh een dikke vijftien jaar geleden omvergeblazen door het ‘zo cinematografisch’ stadje met ‘de vreemde, middeleeuwse, gotische architectuur en de prachtige reien’. Dag twee verveelde hij zich iets voorbij de middag te pletter omdat er ‘niet zo heel erg veel te doen is buiten kerken en musea bezoeken’. Liever wilde hij zich bezatten of van bil gaan. Dat gespleten gevoel bracht hem op het idee voor een eerste film. De rest is geschiedenis.

In Bruges, een zwarte komedie over twee huurmoordenaars die zich een tijdje in Brugge verschuilen, zette hem in 2008 op de kaart als een volstrekt originele filmmaker met een van de scherpste pennen in het vak. Huurmoordenaar Ray, gespeeld door Brendan Gleeson, is in de zevende hemel met wat Brugge de toerist te bieden heeft. Ken, het personage van zijn tegenspeler Colin Farrell, vindt het maar een shithole. ‘If I’d grown up on a farm and was retarded, Bruges might impress me. But I didn’t, so it doesn’t’, foetert hij. In Bruges viel op door het fantastische samenspel van Gleeson en Farrell, de in vitriool gedrenkte dialogen met genoeg politiek incorrecte grappen over racistische dwergen, coke dealende lokale schones en wat dies meer zij. De burgemeester van Brugge kreeg gelijk met de gok om McDonagh en co. vol te ondersteunen en mocht na het heerlijk oneerbiedige In Bruges heel wat extra nieuwsgierigen verwelkomen in zijn shithole met belfort en Heilig Bloedbasiliek.

Martin McDonagh zelf vond met de film ook een nieuwe roeping: niet langer opwindende toneelstukken bedenken zoals The Cripple of Inishmaan en The Lieutenant of Inishmore maar eigen scenario’s verfilmen die tegelijkertijd existentieel en entertainend zijn, inktzwart en buitengewoon grappig. In Seven Psychopaths (2012) zat de balans nog niet perfect. Maar Three Billboards outside Ebbing, Missouri (2017), met Frances McDormand als welbespraakte moeder die tot het uiterste gaat voor haar gruwelijk vermoorde dochter, verblufte en werd voor zeven Oscars genomineerd.

De filmwereld ligt sindsdien aan McDonaghs voeten. Maar de regisseur is nooit vergeten hoe Gleeson en Farrell in zijn debuutfilm niet alleen hilarisch waren, ze konden ook de ‘diepere droefheid en betekenis’ bovenspitten. Dat had hem diep geraakt. Daarom zette hij na de triomf van Three Billboards alles op alles voor een In Bruges-reünie. ‘We hebben daar zoveel plezier mee gehad. Ik wilde al lang opnieuw samenwerken met the boys. Maar in de loop der jaren hebben we alle drie meegemaakt dat mensen per se aan ons kwijt wilden hoe goed ze die film wel vinden. Die reputatie wil je niet besmeuren met iets halfbakkens. Ik weet niet of Brendan en Colin er hetzelfde over denken maar voor mij was dat een grote zorg. Ik kon niet verzamelen blazen voor iets minder goeds’, vertelt McDonagh, geflankeerd door Gleeson en Farrell, aan een groep internationale journalisten.

Ongeluk in de liefde deed hem iets nog beters vinden: een spaak gelopen relatie confronteerde de scenarist-regisseur met de wirwar van complexe gevoelens en pijn bij een scheiding. The Banshees of Inisherin is wat Rumours voor Fleetwood Mac was, of Blue voor Joni Mitchell, of Back to Black voor Amy Winehouse. ‘We leggen daar de Ierse Burgeroorlog (in de jaren 1920, uitgebroken na de Ierse onafhankelijkheidsstrijd, nvdr.) naast, wat interessante metaforische invalshoeken geeft. We tonen hoe uit een simpele ruzie horror, oorlog en onvergeeflijke daden kunnen voortvloeien. Maar de éérste drijfveer was de droefenis van een scheiding vatten.’

Voor alle duidelijkheid: níét een amoureuze scheiding, maar de breuk tussen twee beste vrienden. Op Inisherin, een fictief eiland dat zich in 1923 niets aantrekt van de Burgeroorlog op het vasteland, wil Colm Doherty (Gleeson) van de ene op de andere dag niets meer te maken hebben met Pádraic Súilleabháin (Farrell). Hoe feller de zwaar gekwetste Pádraic de breuk bestrijdt, hoe radicaler Colm duidelijk maakt dat het hem menens is. Het hele eiland wordt meegesleurd in de absurd zware escalatie. McDonagh: ‘Pádraic begrijpt het niet en weigert de breuk te aanvaarden. Vergelijk het met hoe je je voelt wanneer je in een relatie wordt gedumpt. Je stelt plots alles in vraag: heeft de ander wel ooit van mij gehouden? Beeldde ik me onze liefde in?’

Colm heeft muzikale ambities. Hij wil daarin iets nalaten en vindt dat hij het zich niet langer kan veroorloven om tijd te verprutsen door dagelijks pinten te pakken met een eenvoudige ziel die maar niet uitgepraat raakt over de stoelgang van zijn dwergezel Jenny. ‘Wijd je jezelf volledig aan je leven als kunstenaar, zonder oog te hebben voor vrienden, geliefden of familie? Is het werk het belangrijkst? Maakt het uit wie tijdens het proces wordt gekwetst? Ik noch de film beantwoordt die vraag’, zegt de regisseur. ‘Ik denk niet dat je een zelfkastijdende, duistere of haatdragende persoon móét zijn om kunst te kunnen maken, zelfs geen duistere kunst. Maar ik vind het een interessant vraagstuk voor een film.’

Volgens Farrell is The Banshees of Inisherin ‘In Bruges maar tien jaar later en negentig jaar vroeger’. Waar In Bruges van een bromance tussen de personages van Gleeson en Farrell verhaalt, schetst The Banshees of Inisherin het abrupte einde daarvan. ‘Soms is dat nog erger dan een romantische break-up’, vindt McDonagh. ‘Je kunt begrijpen waarom iemand geen liefde meer met je wilt delen. Maar in het geval van vriendschap is dat veel moeilijker. Dat dringt door tot de kern van je wie bent. Wie ben je nog nadat je opzij bent geschoven? Wat blijft er van je over? Hoe zie je jezelf? Dat verkennen we.’

Zelfs als zwarte humor eten en drinken voor je is, hou je aan The Banshees of Inisherin een – niet onaangenaam – triestig gevoel over. ‘Het is allemaal erg grappig maar er is ook een droefenis die ik probeer te vatten’, bekent McDonagh. ‘Gewoonlijk sturen filmmakers het publiek niet droevig naar huis. Maar dat is hier een deel van het spel: een droevige waarheid over dit verhaal, over het Ierland van toen, en misschien ook over het leven.’

Of ook een feelbadfilm kan deelnemen aan de Oscarrace moet de volgende weken blijken. Hoopgevend zijn de jubelrecensies en de keuze van het festival van Venetië om Farrell tot beste acteur te kronen. ‘Colin heeft altijd met een groot hart gespeeld maar de laatste jaren, vooral sinds In Bruges, heeft hij ongelofelijk dappere keuzes gemaakt. Hij is een fenomenaal artistiek traject aan het afleggen’, zegt Gleeson over zijn maatje. ‘Maar in de film was het onze taak om het elkaar zo moeilijk mogelijk te maken om de harde woorden gezegd te krijgen. Zeg maar eens aan iemand wiens hart zichtbaar breekt dat er voor hem echt geen plaats is in je leven.’

De drie In Bruges-veteranen zijn niet van plan om nog eens veertien jaar te wachten met een volgende reünie. ‘De weg vóór ons wordt almaar korter’, aldus Farrell. ‘Ik zou dus heel graag sneller weer samenkomen.’