‘Crossing Istanbul’ is Levan Akins liefdesbrief aan Istanbul en zijn trans gemeenschap

Met Crossing Istanbul kiest Levan Akin voor een hoopvolle, zachtaardige duik in Istanbuls bloeiende trans gemeenschap. ‘Het klinkt zo banaal dat ik het bijna niet durf te zeggen: ik wil wat vriendelijkheid tussen mensen tonen.’

Films kunnen nog altijd inhakken op een samenleving, dat hoef je regisseur Levan Akin niet te vertellen. In 2019 zette zijn film And Then We Danced Georgië op stelten. Het levenslustige verhaal van een jonge danser met gevoelens voor zijn grote rivaal, leidde daar tot doodsbedreigingen, rellen, protesten die door de oproerpolitie uiteengeslagen werden en een brutale cultuuroorlog tussen het deel van de oudere generatie dat extreem negatief staat tegenover queer personen en een jongere generatie die die onzin niet pikt.

‘And Then We Danced had – hoe zeg je dat? – “impact” op Georgië. Ze zien mij daar nu als een provocateur en een politieke oproerkraaier. Terwijl ik alleen maar zonder geld een kleine liefdesfilm heb gedraaid’, grijnst Akin. ‘Ik ben uiteraard geschrokken van die felle reacties en de grote verdeeldheid. Maar niet alles was negatief. Mijn film veranderde de kijk van veel mensen op lgbtqi+-personen. Nadien doken er eindelijk meer lgbtqi+-films op in Georgië. Dus ja, dan denk ik ook: film heeft wél politieke macht. Daarom natuurlijk haasten fascisten zich altijd om cinema en kunst te wurgen.’

Levan Akin heeft Georgische ouders maar is geboren en getogen in Zweden. In 2013 raakte het nieuws bekend dat in Tbilisi een meute, door schuimbekkende orthodoxe priesters opgehitst, een handvol jongeren had gemolesteerd, die betoogden voor een betere behandeling van queer personen. Akin schaamde zicht dood. ‘And Then We Danced was mijn reactie op die aanval. Met mijn nieuwe film zet ik die operatie voort.’

Crossing Istanbul, zijn nieuwe film die in Berlijn de Teddy Award won en in Gent een special mention kreeg van de jongerenjury, vertelt het verhaal van een Georgische gepensioneerde geschiedenislerares die haar verdwenen nicht wil terugvinden. Met een jonge naïeveling die een half woord Engels spreekt reist ze naar Istanbul. Samen met een advocaat die vecht voor trans rechten speuren ze in de bloeiende trans gemeenschap naar de verdwenen verwant. De film is opvallend zacht, lief en wijs.

‘Ik wil tonen dat wij, lgbtqi+, overal en altijd onderdeel zijn van de textuur van een stad en van de cultuur. Want wie beslist wie of wanneer je deel uitmaakt van een cultuur of een gemeenschap? Rechtse rakkers, linkse lui? Ik kan me daar mateloos aan ergeren. Ik ben bijvoorbeeld bijna altijd de buitenstaander: nooit echt Georgisch, nooit helemaal Zweeds. Ik kán zogezegd geen Georgiër zijn. Want moslim. Want homo. Hou toch op. Ik kan zijn wat ik wil. Aan het eind van de dag willen we toch allemaal hetzelfde: eten, geliefd zijn, aanvaard worden?’

Met Crossing Istanbul wil Akin de generatiekloof in Georgië nuanceren in plaats van olie op het vuur te gieten. ‘Tijdens het tumult rond And Then We Danced ging veel aandacht naar de verdeeldheid tussen jong en oud. Waarbij de oude generatie zogezegd niet meekan met deze nieuwe tijd. Met mijn nieuwe film wil ik dat beeld bijstellen. Ik werd geïnspireerd door een nieuwsverhaal over een opa die openlijk trots was op zijn trans kleindochter. Waarom verdedig je haar terwijl zelfs haar ouders haar verstoten, vroegen ze hem. “Omdat ze mijn kleindochter is. Ik hou van haar. Ik kan niet anders”, antwoordde hij. Dat raakte me diep, over dat gevoel wilde ik een film maken.’

Uiteindelijk is een groot deel van die film opgehangen aan Istanbuls trans gemeenschap. ‘Ik zou niet kunnen zeggen hoe groot die precies is. Hoe bepaal je zoiets? Maar ze bestaat en naar mijn gevoel vibreert ze. Ik hoop dat je voelt dat het in veel opzichten een liefdesbrief is aan het fascinerende Turkije. Mijn ouders zijn er geboren, zij hebben een haat-liefdeverhouding met dat land. Maar ik hou enorm van Turkije.’

Nochtans heeft de lgbtqi+-gemeenschap het niet makkelijk in het land van de autoritaire en conservatieve president Erdoğan. ‘Ik wil niet naïef zijn. Het is moeilijk om trans te zijn in Istanbul. Ze werken vaak in de seksindustrie omdat ze geen ander werk kunnen krijgen. Turkije is géén open samenleving. Zelfs homo’s worden er nog gestigmatiseerd. Maar in Istanbul, Izmir en Ankara is het mogelijk om je weg te vinden.’ Akin probeert met zijn films de alternatieven te tonen. ‘Films kunnen je blikveld verruimen. Voorbeelden zijn belangrijk. Daarom focus ik op mensen die veerkrachtig zijn en zeggenschap opeisen over hun eigen leven.’

Soms wankelt zijn geloof in de mens en het nut van zijn strijd wel. ‘Ik ben de voorbije jaren nihilistischer geworden. Ik hoop dat je dat niet aan mijn films merkt want ik wil een warme persoon zijn.’ De bevestiging dat je dat niet kunt zien aan het zachte Crossing Istanbul, maakt de regisseur zelfs even emotioneel. ‘Dank je. Ik denk dat ik een traantje moet wegpinken. Mijn grootste wens is wat solidariteit en vriendelijkheid tussen mensen tonen. Alleen klinkt dat zo banaal dat ik het bijna niet durf te zeggen.’