Pano-reportage ‘Omgeving verwaarloosd’ onderzoekt hoe het zo ver is kunnen komen met PFOS

© Pano
Tine Hens
Tine Hens Journaliste voor Knack

‘Gezondheid van mens en milieu is een kerntaak van de overheid. Maar de milieu- inspecteurs schetsen een beeld van een overheid die niet geïnteresseerd is in die kerntaak en de controle op milieumisdrijven actief ontmoedigt.’, schrijft tv-recensente Tine Hens na Omgeving verwaarloosd, de Pano-reportage over chemiebedrijf 3M en diens PFOS-vervuiling.

Toen ecotoxicologe Wendy D’Hollander in 2014 de resultaten van haar doctoraatsonderzoek naar PFOS-vervuiling rond de Antwerpse vestiging van 3M op een internationaal congres presenteerde, sprong een man in het publiek verontwaardigd recht. ‘Hiermee kan 3M toch worden aangeklaagd’, sputterde hij. D’Hollander wenste dat ze zijn voortvarendheid en overtuiging deelde, maar ze wist ook dat op alle brieven die ze al naar de bevoegde overheidsdiensten had gestuurd amper reactie was gekomen. Rond PFOS hing een deken van stilzwijgen.

D’Hollander is een dochter van Zwijndrecht. Al vier generaties woont haar familie op een boerderij op een boogscheut van 3M. De PFOS-waarden in haar bloed, dat van haar ouders en van haar dochter zijn ongezond hoog. Terwijl 6,9 microgram per liter internationaal als veilig geldt, vertoont het bloed van D’Hollanders moeder een concentratie vergelijkbaar met het afvalwater van een chemische fabriek. Al in 2011 toonden de metingen van D’Hollander een te veel aan PFOS aan, maar zelfs eerder, in 2005, was al geweten dat de kunstmatige, niet-afbreekbare molecule zich in bodem en water verspreid had. ‘Je komt er niet meer van af’, maakt de Nederlandse toxicoloog Jacob de Boer duidelijk. ‘Het wordt alleen maar meer.’

Het ziet er steeds meer naar uit dat volksgezondheid nooit echt een rol speelde bij welke investeringsbeslissing dan ook. Het meest pijnlijke is dat dat niet eens verbaast.

Hoe het zo ver is kunnen komen, vraagt Pano zich in de reportage Omgeving verwaarloosd af. Milieu-inspecteurs die anoniem getuigen, voor de camera of via mails, laten er alvast weinig twijfel over bestaan. Wie te hard optrad tegen vervuilende bedrijven, werd van hogerhand teruggefloten. ‘Tussen 2005 en 2010 waren mensen bezig met PFOS’, schrijft een van de getuigen. ‘Ze zijn gekortwiekt door het management.’

Gezondheid van mens en milieu is een kerntaak van de overheid. Maar de milieu- inspecteurs schetsen een beeld van een overheid die niet geïnteresseerd is in die kerntaak en de controle op milieumisdrijven actief ontmoedigt. Zo kan het gebeuren dat een textielbedrijf als Utexbel in Ronse schorsing na schorsing van milieuvergunningen opstapelt en toch amper gezuiverd afvalwater in de Molenbeek blijft lozen. Anders dan de directie van 3M was de CEO van Utexbel wel bereid voor de camera te reageren. Hij vond dat administraties niet te moeilijk moeten doen en dat het belangrijker is om samen oplossingen te vinden.

Het is een ritselmentaliteit die politiek schijnbaar wijdverspreid is. ‘Er is geen milieuvisie’, laat een andere anonieme getuige weten. Want wat ook uit de mails en gesprekken naar boven komt: 3M is geen uitzondering. De meeste bedrijven in de Antwerpse haven genieten een gelijkaardige voorkeursbehandeling. Het idee is vermoedelijk dat een beetje vergiftiging van de omgeving noodzakelijk is om de economie te laten draaien. Heel lang heeft men economie en omgeving als tegengesteld bekeken. Vervuiling was de prijs voor de vooruitgang. Milieu-econoom Johan Albrecht veegt die redenering alvast als totaal achterhaald van tafel. ‘Een laks milieubeleid is geen gunst voor de economie’, stelt hij. ‘Je wint er niets mee. De factuur komt toch. De problemen zijn er.’

Bovendien staan de opeenvolgende Vlaamse regeringen door PFOS met de billen bloot. Het ziet er steeds meer naar uit dat volksgezondheid nooit echt een rol speelde bij welke investeringsbeslissing dan ook. Het meest pijnlijke is niet zozeer die vaststelling als wel dat het niet eens verbaast. Of zoals D’Hollander antwoordde op de onthutste man in het publiek. ‘Dit is België. Niet Amerika. Hier gebeurt dat niet.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content