‘Ik miste de zorgvuldigheid waarmee de eerste reeks van “Als je eens wist” is gemaakt’

Het is al de schaduwepidemie genoemd, de toename van huiselijk geweld onder de vleugels van covid-19. In Spanje bedachten ze aan het begin van de lockdown, ondertussen alweer een jaar geleden, een eigen codetaal. Wie in de apotheek ‘masker 19’ bestelde, liet weten klappen te krijgen of op een andere manier thuis onder terreur te leven. De Poolse Krystyna Paszko ontving de Europese prijs voor Burgersolidariteit voor de oprichting van de webshop Kamille en viooltjes die ze uitbaatte als dekmantel voor een meldpunt voor partnergeweld. Nu mensen meer dan anders aan huis gekluisterd zijn slaan ook vaker de stoppen door.

In Als je eens wist komen de cijfers droogweg in beeld. Een op de vijf vrouwen en een op de zeven mannen in België is ooit in haar of zijn leven het slachtoffer van partnergeweld. Net als bij haar reeks over kindermisbruik verweeft regisseur Hilde Van Mieghem getuigenissen met duiding door psychologen, hulpverleners en onderzoekers. Opnieuw benemen de verhalen je de adem. Zo is er een vrouw die trouwde met een man naar wie ze opkeek, voor wie ze dacht te moeten zorgen, maar die haar in een steeds beklemmender psychische houdgreep hield. Als hij voelde dat zij van hem wegdreef, dat ze twijfelde aan zijn verhaal van zelfmedelijden, dan sloeg hij toe. ‘Intiem terrorisme’, legde de experte partnergeweld prompt uit. Het bleek minder vaak voor te komen dan situationeel geweld, dertig procent tegenover zeventig.

Een andere getuige werd geboren met één hand. Zijn vader wilde hem niet en duwde zijn moeder tijdens haar zwangerschap van de trap, waardoor de arm van de foetus achter de rug gekneld raakte. Wat hij van zijn jeugd herinnert, baadt in geweld. Zijn vader die zijn moeder bedreigt, zijn moeder die met een mes achter zijn vader aanrent. ‘Ze waren beiden politiemensen, ‘ zegt hij langs zijn neus weg, ‘en hadden toegang tot dienstwapens’. Zelf wil hij geen kinderen, zo bang is hij om het geweld door te geven. In zijn ogen huist er een monster in hem. Hij sloeg al eens een gat in de kast bij een hoogoplopende discussie, maar zijn partner slaan? Nooit. Dat benadrukte hij.

Ook hier volgde de nodige uitleg. Slachtoffers van geweld worden soms plegers van geweld, expliceerde de psycholoog, maar dat gebeurt vaker niet dan wel. De meesten doen er alles aan om de cirkel te doorbreken, vaak door zelf geen kinderen te krijgen. Een andere hulpverlener kwam in beeld, en zij wees erop dat men in België veronachtzaamd heeft om via de kinderen het geweld tussen ouders op te sporen. Nog een andere expert bracht aan dat het toch gek was dat we ervan uitgaan dat slachtoffers het huis uit vluchten naar een veilige plek, terwijl je toch zou verwachten dat het de dader is die moet vertrekken?

Ze zei het als voetnoot bij het in alle opzichten tragische levensverhaal van een volgende slachtoffer. Als kind geslagen, verkracht, ongewenst zwanger, liefdeloos getrouwd, geslagen, verkracht, gescheiden, geslagen. Dat ze nog overeind stond, mocht een klein wonder heten. Natuurlijk sneed haar verhaal door merg en been. Maar tegelijkertijd wrong er iets. Ik kon me niet van de indruk ontdoen dat ik naar een opname van een universitaire studiedag over partnergeweld in al zijn aspecten zat te kijken. Er kwam van alles aan bod. De nodige getuigenissen, de onderliggende psychische ravage, de knelpunten in het beleid. Maar het was allemaal nogal losjes en willekeurig aan elkaar geplakt. Ik miste de zorgvuldigheid waarmee de eerste reeks van Als je eens wist is gemaakt. Alsof men al te snel een vervolg heeft willen maken over een ongetwijfeld belangrijk thema.