Canvas piept achter de schermen van de Europese Raad: ‘Wie zich slecht gedraagt, wordt beloond’

Tine Hens
Tine Hens Journaliste voor Knack

‘De zwarte doos’, zo noemt men het ei waarin de 27 staatshoofden van de Europese Unie vergaderen. Journalisten zouden er graag een gaatje in boren, om te zien en te horen wat er besproken wordt, wie met wie konkelfoest en of de soep er even heet gegeten wordt als ze wordt opgediend. Maar een zwarte doos is zelden transparant. Wie in het ei zit, vindt dat prima. Te veel democratie kan vermoeiend zijn, verwoordt een medewerker het in de tweedelige documentaire over de Europese Raad. Wie buiten het ei staat te wachten tot er iemand uitbreekt, ergert zich aan dit gebrek aan openheid en wijst het niet zelden aan als bewijs dat de Europese Unie allesbehalve democratisch is. Niet alleen omdat er niet veel uit het ei lekt, maar ook omdat iedere beslissing van de 27 unaniem moet zijn. Eén lidstaat kan de 26 anderen gijzelen. Of zoals een andere medewerker zegt: ‘Wie zich slecht gedraagt, wordt beloond.’

Een medewerker van de Europese Raad zegt: ‘Wie zich slecht gedraagt, wordt beloond.

Nu Groot-Brittannië niet meer rond de tafel zit, zijn het meestal dezelfde drie lidstaten die de hakken in het zand zetten en bij iedere moeizaam onderhandelde toegeving veel boter bij de vis eisen: Polen, Hongarije en Tsjechië. Dat is algemeen geweten. Maar het is nog iets anders om die wederkerende weerbarstigheid aan het werk te zien. Precies dat hoopt de Franse tv-maker en journalist Yann-Antony Noghès met dit tweeluik te bereiken. Noghès werkte als correspondent voor verschillende Franstalige televisiestations en publicaties. Hij schuurde voldoende lang tegen politici aan om hun vertrouwen te winnen, maar niemand komt zonder wederdienst het ei van de macht binnen.

De blik achter de schermen die Noghès de kijker belooft is vooral een blik op Charles Michel en hoe hij als voorzitter van de Raad de leiders van de lidstaten onder meer achter de klimaatambities van de Green Deal moet scharen. Je zou met enige kwade wil deze documentaire kunnen afserveren als een vriendendienst van een politicus aan een journalist en omgekeerd, of als een publireportage voor een man die ondanks zijn positie weinig Europese bekendheid geniet, laat staan enige gevoelens opwekt, maar dat doet dan weer afbreuk aan de kwaliteiten die de docu toch heeft. Want ook al is de blik achter de schermen strak afgelijnd en geregisseerd, wie kijkt, ziet wel iets. Dat unanimiteit flexibel is, bijvoorbeeld. Maar ook dat de klimaatcrisis voor politici onderhandelbaar lijkt. De politieke realiteit die heerst in het ei van de Raad staat bij momenten ver van de meetbare werkelijkheid en de snelheid van handelen waar wetenschappers voor pleiten. Wat nog opvalt, is dat vrouwen in en rond het ei nog steeds een minderheid vormen. Als ze al in beeld komen, is het om mannen broodjes te serveren of hen te begeleiden naar hun volgende gesprekspartner.

‘Dit gaat niet alleen over onderhandelen, dit gaat ook over viriliteit’, omschrijft de Franse journalist en Europakenner Jean Quatremer het. Aan het begin van de documentaire maakt hij laconiek duidelijk tot waar de macht van Michel, of iedere andere voorzitter van de Raad, reikt. Hij – of zij – bepaalt de agenda en heeft een belletje om tot stilte aan te manen als het geroep rond de tafel te oorverdovend wordt. Dit is een te sterke vereenvoudiging. Uiteindelijk is het aan de voorzitter om alle neuzen in dezelfde richting te trekken en te duwen zonder daarbij al te veel gezichtsverlies te leiden. Halve nederlagen worden in de vroege uurtjes aan journalisten als overwinningen verkocht en die overwinningen verdienen zelden een schoonheidsprijs. ‘Je houdt niet iedereen voor de gek’, besluit de hoofdcorrespondent van Politico Europe, David Herszenhorn. Het ei blijkt zowel zwarte doos als spiegelpaleis.

*** Maandag 16/8, 20.20, Canvas

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content