Regisseur Patrice Toye in het hoofd van een zedendelinquent: ‘Dé pedofiel, die bestaat niet’

Film Fest Gent zet wel vaker films op het programma die taboes doorbreken. Maar een inkijk in de gedachten van een pedofiel? Neen, dat hadden ze nog niet, tot nu. Met Muidhond verfilmde Patrice Toye een roman over een zedendelinquent die worstelt met zijn gevoelens. ‘Ik kan heel goed begrijpen dat sommigen mijn film helemaal niet willen zien.’

Intussen is het alweer zeven jaar geleden dat Patrice Toyes vorige film, Little Black Spiders, in de zalen verscheen. Een veelfilmer is ze dus allesbehalve. ‘Ik wil niet zomaar een film te maken. Ik moet een noodzaak voelen. Bovendien vind ik traagheid een schone eigenschap.’

Niet voor de gemakkelijke weg kiezen is dat ook. Voor haar nieuwe worp Muidhond dook Toye in de geprezen debuutroman van Inge Schilperoord. De Nederlandse forensisch psychologe schrijft over Jonathan, een getroebleerde jongeman die alle moeite van de wereld heeft om zijn seksuele gevoelens in toom te houden bij zijn tienjarige buurmeisje. Dat hij eenzaam maar zachtaardig is, blijkt uit zijn liefde voor dieren. Hij redt een muidhond – een vis uit de karperfamilie – van een zekere dood en verzorgt hem, samen met het meisje van wie hij liever wegblijft. De worsteling van iemand die gevoelens heeft waarmee hij zijn hele leven lang niks mee mag doen, intrigeerde regisseur Patrice Toye, die sowieso al graag kwetsbare personages portretteert.

‘Zelfs voor ik het boek had gelezen, voelde ik me tot het onderwerp aangetrokken’, zegt de cineast. ‘Inge toont de menselijke kant van iemand die worstelt met demonen waar wij allemaal heel negatieve connotaties aan geven. Natuurlijk maakte die roman mij ongemakkelijk, maar ze blies me ook omver. Ze veranderde me zelfs. Als mama van twee dochters had ik, zoals iedereen, mijn idee over pedofielen. Maar gaandeweg kreeg ik empathie tegenover het personage. Dé pedofiel bestaat niet, dat heb ik nu wel geleerd. Iedereen heeft stukjes goed en kwaad in zich.

‘Pedoseksualiteit is een geaardheid’, zegt Toye. ‘Tussen één en drie procent van de mannelijke bevolking worstelt met zulke gedachten. Daar kan je heel wat olympische stadions mee vullen!’ Toch zijn pedofielen geen schering en inslag in de cinema. Lolita , verfilmd door Stanley Kubrick en later door Adrian Lyne, zal bij iedereen wel een belletje doen rinkelen, maar daarna is het wel heel stil. Muidhond wil een lans breken voor meer begrip en menselijkheid tegenover het onderwerp. ‘Het is zoals een scherf in het zand. In plaats van eromheen te stappen, raap je ze op. Dat is wat ik nu doe.’

Aanstormend talent Tijmen Govaerts kruipt in de huid van iemand met pedoseksuele neigingen. Een moedige rol. Hoe ben je bij hem terechtgekomen?

Toye: Ik heb lang moeten zoeken. Ik kende Tijmen niet. Eigenlijk was ik al de wanhoop nabij, maar toen vond ik hem. Gelukkig durfde Tijmen de uitdaging aan te gaan. Hij weet zijn gedachten bijna via zijn poriën tot uiting te brengen. Dat had ik echt nodig. Iemand wiens gezicht emoties verraadt, iemand die alles op het spel durft te zetten. Zo iemand moet naar mijn gevoel wel een grote acteur zijn. Hij had hiermee zijn naam eeuwig kunnen verbranden, maar Tijmen wordt een grote meneer.

Hoe ben je omgegaan met actrice Julia Brown, een kind dat misschien zelf nog niet ten volle begrijpt in welke film ze meespeelt?

Toye: Julia heb ik op straat ontdekt, samen met haar ouders. Ik wist meteen dat ik haar op een casting wou. Natuurlijk moest ik eerst de ouders ervan overtuigen dat mijn intenties nobel waren. De meeste zouden gillend weglopen, maar gelukkig zijn de ouders van Julia heel open en kunstzinnig. Ik heb hen duidelijk gemaakt welke scènes er gedraaid zouden worden. Een kinderpsychologe heeft Julia op kindermaat uitgelegd wat voor film ze meedeed. Ze begreep de materie. Ik zou nooit willen dat ze zich gebruikt voelde.

Maar het blijft wel moeilijk om alles in beeld te brengen zonder het te seksualiseren, zeker omdat we alles volgen door de ogen van een zedendelinquent.

Toye: We dwingen de kijker inderdaad om te kijken vanuit het perspectief van iemand met pedofiele neigingen. Maar ik wilde nergens choqueren en dus moest ik visueel een lijn trekken. We hebben zaken gecensureerd. Ik wilde geen kinderpornografie maken. Bovendien blijft het kind een kind. Ze is geen manipulatrice zoals Lolita. Mogelijke slachtoffers mogen niet naar mijn film kijken en denken van ‘ik heb hem ertoe aangezet’.

‘Muidhond’ treedt in een actueel debat over de dunne lijn tussen empathie en sympathie in cinema.‘Joker’ krijgt binnen diezelfde discussie zowel lof als kritiek. Sommigen beschouwen de film zelfs als gevaarlijk.

Toye: Ik hoop dat mijn film geen mogelijke daders aansteekt. Integendeel, ik wil het onderwerp bespreekbaar maken opdat mensen met dergelijke neigingen hulp zouden zoeken! Door te stigmatiseren, dehumaniseren we. Door pedofielen te isoleren, laat je hen makkelijker overgaan tot daden.

Tot slot, hoe heb je de muidhond gecast?

Toye: (lacht) We hebben daar veel werk ingestoken! Twee maanden op voorhand zijn we al gaan vissen. Muidhonden zijn moeilijk te vinden, ze verschuilen zich in de modder. Als het warmer wordt, zijn ze zo goed als onvindbaar. We waren te vroeg met de casting begonnen, waardoor we plots met vier vissen zaten. We hadden dus zelfs stand-ins! Er was wel één absolute ster die het altijd het beste deed.

Het is ook gewoon een mooi dier. De muidhond is een oeroude vis die geneeskrachten blijkt te hebben. Hij bezit een soort slijm waarmee andere vissen in aanraking komen als ze voorbijzwemmen. Dat heelt hun wonden. Mythisch!