Acteur Tijmen Govaerts: ‘Laat mij maar films maken waar je een paar uur van wakker ligt’

Hij wilde eigenlijk rockster of radiomaker worden, maar zeker geen acteur. Toch speelt hij later dit jaar in Muidhond een zedendelinquent met een hunker naar wel heel jonge meisjes. Eén ding is zeker: Tijmen Govaerts is op zijn minst geen typische acteur geworden. ‘Ik denk dat de Vlaamse identiteit eerder neigt naar bier, pensen en veldrijden dan naar theaterzalen en geëngageerde cinema.’

Terwijl Light Upon the Lake van Whitney in de woonkamer zachtjes wegsterft op de platenspeler, bekommert Tijmen Govaerts zich in de keuken om de koffie.

Op de schouw van zijn Antwerpse appartement verbroederen de klassieke Russen met Peter Verhelst, Sándor Márai en Philip Roth en beleeft een boeket veldbloemen zijn nadagen naast een flesje rum en Govaerts’ uit steen gehouwen scoutstotem. Voor de volledigheid: Vlotte Steenarend. En Diplomaticorum. De man heeft smaak. Hij deelt de woning met een vriend uit diezelfde jeugdbeweging. Voor de volledigheid: Goedlachse Maki.

Ik vraag hem naar de gitaar die aardig wat stof staat te vergaren in de hoek, onder een in de muur verankerde hengel – een souvenir van Muidhond, de heftige film van Patrice Toye waarin hij dit najaar de hoofdrol speelt. ‘Ik koester nog steeds een heel romantisch beeld van een rockstercarrière’, grinnikt hij. ‘Maar ik neem die gitaar maar zelden ter hand, moet ik toegeven. Het internet geeft mij gelijk. Ik heb met mijn broer een tijdje in een hardrockcoverband gespeeld en gezongen, maar het moment dat je versie van The Pretender in een YouTubelijstje met de tien slechtste Foo Fighters-covers verschijnt, weet je het wel.’ Geen idee hoe heiligschennend dat klonk – het filmpje is intussen verwijderd – maar Govaerts heeft nochtans een goede stem. Behoorlijk diep. Vertrouwenwekkend. Kalmerend. Zo’n stem die zich perfect zou lenen voor een ASMR-kanaal of audioboeken. Wat treft, zegt hij, want hij leest zeer graag voor aan de mensen die hij graag heeft. ‘Ik heb gisteravond nog een gedicht van Peter Verhelst ingesproken op de voicemail van een Duitse vriendin. Daar heeft ze allicht geen knijt van begrepen, maar ik hoop dat het op zijn minst aangenaam klonk.’

Govaerts heeft nagedacht over wat hij tijdens dit interview allemaal kwijt wil. Op de tafel ligt een zwart notaboekje binnen handbereik, en het boek Qui à tué mon père van Édouard Louis. ‘Of in de zoetgevooisde woorden van (scenarist, nvdr.) Angelo Tijssens: “Tijmen, stop godverdomme eens met alle homodingen af te pakken!” (lacht) Blijkbaar kom ik nogal vaak bij de fetisjreeksen en -boeken van de lgbtq-gemeenschap uit. Ik lees graag Louis, hou van de foto’s van Peter Hujar en kijk naar series zoals Please Like Me. Ik zoek dat niet bewust op, maar ik vind het wel heel geestig om er nu mee te spelen.’

Er zou volgens je vrienden nog een lijn in je cultuurconsumptie zitten: je zoekt graag de donkere hoeken op. Ik sluit niet uit dat ze een interventie plannen.

Tijmen Govaerts: Bof.

Dus ‘ik huil liever dan ik lach’ is géén uitspraak van jou?

Govaerts:(grinnikt) Ik huil niet echt liever dan ik lach, maar ik geloof dat mensen intuïtief wel met geluk om kunnen, maar niet met verdriet. Verdriet hebben moet je leren. Ik zeker. Met uitzondering van de dood van mijn grootvader, toen ik twaalf was, is verlies me volstrekt vreemd. Ik heb dan ook een enorme angst voor rouw, en ik ben er vrij zeker van dat ik daaraan ten onder zal gaan. Om mezelf te wapenen tegen de toekomst omring ik me nu al met boeken zoals Voor het vergeten van Verhelst of ga ik naar de optredens van Amenra.

Je oefent preventief in het rouwen?

Govaerts: Ja. Al ben ik van nature vrij donker. Ter illustratie: in het vijfde middelbaar maakte ik een eindwerk over de zelfmoord van Kurt Cobain. In het zesde over hoe ouders met de zelfdoding van een kind proberen om te gaan. De dood fascineert me. Maar hey, los van dat getormenteerde kantje ben ik best een vrolijk persoon. Nee, echt. (gortdroog) Oké, mijn mimiek werkt gewoon niet altijd mee.

***

Of hij ook een sigaret wil, vraag ik hem wanneer ik wat later op zijn balkon sta, naast een goedgevulde asbak.

‘Die peuken zijn van mijn huisgenoot. Ik rook niet.’

‘Je mag ze anders ook gewoon opeten.’

‘Jij hebt met Michiel gepraat.’

Michiel, als in Michiel Dhont, broer van Lukas en regisseur van de in 2018 met een Ensor bekroonde kortfilm Poor Kids. Daarin speelt Govaerts Max, een twintigjarig schipperskind op internaat. In een bepaalde scène moest Max rustig een sigaret roken, maar Govaerts at die onaangekondigd op. Dhont vraagt zich nog steeds af wat er toen in Govaerts’ hoofd omging. ‘Vooral: shit, ik kan niet roken. Wat moet ik nu? Zo heb ik voor een nieuwe kortfilm een rookscène zelfs zeventien keer moeten overdoen. Ik kan natuurlijker een sigaret opeten dan ze oproken. (schouderophalend) Soms krijg ik zo’n inval, en dan spring ik gewoon, zonder dat eerst af te toetsen bij de regisseur. Ik zou dat eigenlijk nog vaker willen doen. Ik moet nog wat durf kweken.’

Je speelde ook het vriendje van Lara in Girl van Lukas Dhont. Met voorsprong de bekendste titel op je palmares, maar iedereen met wie ik over jou sprak, had het vooral over je kortfilms.

Govaerts: Ik heb alles te danken aan de kortfilms Poor Kids van Michiel Dhont en Passée l’aube van Nicolas Graux. Zo is Patrice Toye bij mij uitgekomen. En deze week zat ik ook samen met twee andere grote regisseurs, voor een nieuw project. Allemaal dankzij Poor Kids. Je kunt lacherig doen over de beperkte impact van kortfilms, maar ze hebben toch maar mooi mijn carrière gelanceerd. Ik ben heel blij dat ik aan Girl heb mogen meewerken, maar dat is mijn film niet. Het voordeel is dat die bij iedereen wel een belletje doet rinkelen en een kwaliteitslabel heeft. Maar ik herinner me dat ik op café zat met iemand die eerder die dag Girl had gezien en me niet eens herkende. (lacht)

Tijmen heeft zichzelf al gevonden als acteur en mens, zei Michiel Dhont. Wat hij, gezien je leeftijd, indrukwekkend vond. Snap je wat hij bedoelt?

Govaerts: Blijkbaar is iedereen het erover eens dat het goed was dat ik woordkunst studeerde in plaats van een acteeropleiding te volgen. Je merkt het blijkbaar dat emoties voor mij een andere betekenis hebben, dat ik anders speel.

‘Tijmen mist een huid’, zo omschreef Toye het. Is dat het dan?

Govaerts: Ik ben alvast niet bang om me kwetsbaar op te stellen, en ik speel het liefst gemankeerde figuren. Mooie of machorollen interesseren me echt niet. (denkt na) Dat ik een andere opleiding heb gevolgd, heeft natuurlijk ook nadelen. Ik heb geen trukendoos. Zo heb ik nooit echt geleerd om vlot om te schakelen als er iemand ‘cut’ roept. Als ik geagiteerd moet spelen, blijf ik ook geagiteerd tussen twee takes door. Ik kan het ook alleen maar op intuïtie en ik ben me amper bewust van mijn lichaam. In Muidhond heb ik bijvoorbeeld een paar scènes met een karper – een zeelt, of een muidhond. Dat ging goed, zolang die vis er effectief was. Maar toen ze die wegnamen, raakte ik in de war. (lacht) ‘Doe gewoon even alsof die vis er nog is, Tijmen.’ ‘Dat gaat niet. Geef me mijn vis terug, jongens, of ik zal flippen.

We noteren: ‘geen machorollen’, ‘geen mooie mannen’ en ‘kan niet in het ijle spelen’. Je weet wat je net uitgesloten hebt?

Govaerts: Gelukkig heb ik geen ambitie om een superheld te worden. Ik zou gewoon heel verward naar dat green screen staan kijken.

Je speelt ook de hoofdrol in Holiday, Dhonts tweede kortfilm die dit najaar moet verschijnen, én je werkte mee aan het scenario.

Govaerts: Dat is de werktitel, en die zal zéker nog veranderen. (lacht) Het is vooral fijn dat we elkaar intussen zo goed kennen dat de beleefdheden uit het raam gaan. Wanneer op de laatste draaidag iedereen stikkapot zit en Michiel dan toch nog wat lama’s in de verte wil filmen, kan ik ‘Rot op met uw fokking lama’s!’ roepen, zonder dat dat blijft hangen. En voor alle duidelijkheid: Holiday is Michiels project, ik heb hooguit een beetje geholpen. Ik vertel en schrijf gewoon graag verhalen, dat heb ik wel geleerd tijdens mijn opleiding woordkunst.

Het had blijkbaar niet veel gescheeld of je was taal- en letterkunde gaan studeren. Was acteren dan zo’n late roeping?

Govaerts: Ik was aanvankelijk niet geslaagd voor het onderdeel Podium in de toelatingsproef – het acteren dus. De tweede keer wel, en ik herinner me nog dat ik toen gehuild heb, maar intussen had ik het eigenlijk al opgegeven. Hadden mijn ouders niet op mij ingepraat, dan was ik gewoon taal- en letterkunde gaan studeren.

Ouders die hun kind actief richting de kunsten duwen zijn eerder zeldzaam.

Govaerts: Zij, en ik met hen, gingen er toen wel nog van uit dat ik radiomaker zou worden. Dat was aanvankelijk het plan. Ze wisten ook dat ik niet de beste student was, en dat een creatieve opleiding mij beter zou liggen. Ik ben mijn ouders daar heel dankbaar voor.

Ben je uiteindelijk door die opleiding gefietst?

Govaerts: Ik ben toch geen grote obstakels tegengekomen. Eerlijk, ik heb nog geen dag in mijn leven echt voor iets hoeven te vechten. Ik snap ook niet helemaal hoe ik toch op dit punt ben geraakt en weet niet of ik het wel echt verdien. Dit najaar speel ik bijvoorbeeld naast een hoop kleppers in Angels in America van Olympique Dramatique. Elke dag nog ben ik doodsbenauwd dat ze me zullen opbellen. ‘Sorry Tijmen, kleine vergissing. We hebben je met iemand anders verward.’ Doodsbenauwd, maar tegelijk zou me dat heel logisch lijken.

Is dat het zogeheten oplichterssyndroom?

Govaerts: Een knoert van een oplichterssyndroom, ja. Ik heb mijn carrière jarenlang omschreven als een uit de hand gelopen grap. Want ik wilde vroeger nooit acteur worden, maar plots was ik het. Gelukkig begin ik stilaan wel te geloven dat ik iets kan. En ondertussen heb ik ook besloten dat ik, in alle nederigheid, de allerbeste wil worden.

Angels in America van Tony Kushner gaat over de aidsepidemie in de jaren tachtig in het Amerika onder Reagan. En hoe de ziekte door conservatieven graag als louter een gevolg van homoseksuele genotzucht geframed werd.

Govaerts: Het is vrij pijnlijk om vast te stellen hoe actueel Reagans framing vandaag nog altijd klinkt. Het lijkt vandaag zelfs allemaal erger te zijn. Zo snap ik echt niet uit welk moeras die Vlaams Belangers komen gekropen die vinden dat homo’s niet mogen trouwen of kinderen krijgen.

Je leek heel even te aarzelen bij die laatste zin.

Govaerts: Dat moet een oude reflex geweest zijn, want sinds 26 mei ben ik wel klaar met me in te houden. Als ik een bord van Michael Freilich in een vuilnisbak zie liggen, post ik gewoon: ‘Vijfde plaats voor de Kamer, eerste plaats in de container. Supergoed.’ Ik snap oprecht niet hoe je je als Jood, als deel van een volk dat zo vaak geconfronteerd is met racisme, kunt aansluiten bij een partij als de N-VA, die zo makkelijk mensen uitsluit. (denkt na) Ik ben ook heel bang voor wat Vlaams Belang en N-VA zullen aanrichten nu ze meer politieke mandaten in de cultuursector mogen opnemen.

Omdat de filmsector dan nog uitsluitend remakes van De Witte van Sichem mag maken, bedoel je?

Govaerts: Ik weet dat je dat geestig bedoelt, maar precies dat, ja. Neem nu Niet schieten van Stijn Coninx. Goed gemaakt? Zeker. Maar dat is niet het internationale visitekaartje dat België nodig heeft, hè. Girl wel. Die film reist de wereld rond, kun je in de VS op Netflix bekijken, mocht heel even dromen van een Oscar en zet ons land op de kaart. Als rechts zich over cultuur uitspreekt, lijkt dat altijd neer te komen op Vlaams navelgestaar dat gewoon het eigen publiek moet bezighouden. En het liefst ook wat ‘Vlaamse identiteit’ inlepelen, wat dat ook mag betekenen. Ik ben er vrij zeker van dat ze het zelf niet helemaal weten, al denk ik dat het eerder neigt naar bier, pensen en veldrijden dan naar theaterzalen en geëngageerde cinema.

***

Of we het woord ‘pedofiel’ zo veel mogelijk kunnen vermijden als we het over Muidhond hebben, vraag Govaerts. Wat lastig wordt met een filmbewerking van het gelijknamige boek van Inge Schilperoord over de vriendschap tussen een tienjarig meisje en een late twintiger die vecht tegen zijn afwijkende gevoelens. ‘Want plots krijgt de film dan een stempel en is elke eerlijke discussie bij voorbaat uitgesloten. Je weet ook wel hoe schuimbekkend sommige media schrijven over, eh… Ik moet dringend een synoniem vinden.’

‘Zedendelinquenten?’

‘Ja, laten we daar maar voor gaan. Nu goed, Muidhond is allesbehalve Lolita, maar als we die roman van Nabokov als een literair meesterwerk beschouwen, moeten we op zijn minst ook een eerlijke kans krijgen. Ik hoop dat we met Muidhond kunnen tonen dat iemand als Jonathan, ons hoofdpersonage, meer is dan zijn donkere kant alleen. Hij probeert op alle mogelijke manieren van die gevoelens af te raken, maar dat zet je niet zomaar uit. Hij houdt die vriendschap met het buurmeisje aanvankelijk ook af, omdat hij zichzelf kent. Maar zij is samen met haar moeder op de vlucht voor haar vader, woont in een krot en wordt door haar moeder genegeerd. Dus moet hij voor haar zorgen, omdat niemand anders het doet. Alleen zoekt hij zo zijn eigen grenzen en lusten weer op, terwijl hij keihard vecht tegen die gevoelens.

Hoe bereid je je op zo’n zware rol voor ?

Govaerts: Je moet eerst leren begrijpen dat Jonathan niet schuldig is aan zichzelf, dat hij er niet voor heeft gekozen om verliefd te worden op heel jonge meisjes. En dat het echt een geaardheid is, naast hetero- en homoseksualiteit, hoewel je dat nog steeds heel moeilijk uitgelegd krijgt. Mensen denken spontaan aan verkrachtingen, terwijl er zovelen zijn die zulke gevoelens koesteren zonder er ooit gevolg aan te geven. Drie à vijf procent van de mannelijke bevolking, volgens de experts van Stop It Now! (preventie van seksueel kindermisbruik, nvdr.). Die leveren fantastisch werk, maar blijkbaar haken veel van hun psychologen af eenmaal ze zelf kinderen krijgen. Wat ik begrijp, maar als zij het al niet meer kunnen plaatsen, wat moet de gemiddelde Belg er dan mee? De gemiddelde Belg die meteen aan Dutroux denkt? Ik snap die reactie – ik had het er aanvankelijk ook heel moeilijk mee – maar de realiteit is niet zo zwart-wit.

Toye heeft lang moeten zoeken naar de juiste Jonathan, tot ze op jou botste. Maar zag jij dat meteen zitten? Dit is nu eenmaal een land waar het thema kindermisbruik extra beladen is en sommigen ook hardnekkig geloven dat Thuis reality-tv is.

Govaerts: Ik ben voorbereid op eventuele haatreacties van mensen die denken dat we misbruik willen vergoelijken, En dat sommigen mij zullen verwarren met Jonathan. (droog) Ik hoop dat Muidhond uiteindelijk een groot publiek bereikt, maar misschien is het ook geen slechte zaak dat dit een arthousefilm is en geen VTM-reeks. Toch heb ik geen twee seconden getwijfeld om Jonathan te spelen. Net als Girl moest deze film gemaakt worden. En daar wil ik graag aan bijdragen. Al is dat een zeer recent besef. Op school dacht ik daar helemaal anders over.

Welk soort films had je toen in gedachten?

Govaerts: Escapistische films, vooral geen geëngageerde cinema. De actualiteit bestookt ons al genoeg met bagger, dacht ik, dus laten we vooral mooie dingen maken, die even afleiden van alle sores. Pas sinds Girl en Passée l’aube snap ik wat film echt vermag. Toen die laatste vertoond werd op het festival van Sarajevo liepen sommigen de zaal uit en had iemand ergens op een muur de woorden ‘Fuck lgbtq’ gespoten. Daarom maak je die films: je mag het oneens zijn met de boodschap, maar je moet er minstens over nadenken. Laat ik maar films maken waar je een paar uur van wakker ligt. (denkt na) Het zit in de familie, hoor. Mijn vader is sociaal werker in de crisishulp en mijn broer volgde na zijn studies sociologie nog een lerarenopleiding en kiest vandaag bewust voor de allermoeilijkste scholen. Uit overtuiging, omdat hij die leerlingen een eerlijker kans wil geven. Ik wil ook mensen helpen, maar ik worstel nog steeds met de vraag hoe ik dat als acteur kan doen. Mijn rollenkeuze zal daar alvast niet vreemd aan zijn.

Jouw IMDb-profiel bevestigt dat min of meer, op één uitzondering na. Komend voorjaar speel je de hoofdrol in De kraak. Een dure VTM-reeks over een jonge hacker die nogal…

Govaerts: … haaks staat op alles wat ik daarnet verkondigd heb? Ja. (grinnikt) Ik sta helemaal achter die keuze en ik ben zeer gelukkig dat ik die kans gekregen heb, maar De kraak staat wel heel ver van mijn andere werk af.

Dit is doorgaans het moment waarop een manager ‘Alle opties openhouden!’ begint te roepen. En ook wel: ‘Bijt niet in de hand die je voedt!’

Govaerts: Zo bedoel ik het niet. VTM doet tegenwoordig heel boeiende dingen met fictie. Van Studio Tarara tot De kraak: ze maken series waar de VRT blijkbaar niet aan durft te beginnen, op het wat gewaagdere Fiskepark na dan. De kraak belooft heel flitsend en kleurrijk te worden – denk aan Baby Driver – en gaat over de technologiewereld, terwijl VRT vandaag toch vooral op een heel donkere, Scandinavische vibe surft. En Geert Van Rampelberg zei ooit: ‘Als ik een rol aangeboden krijg, vraag ik mezelf eerst af: heb ik dit ooit al gespeeld?’ Wel, ik had nog nooit een hoofdrol in een VTM-reeks gespeeld, en zal dat voorlopig ook niet meer doen. Mijn hart klopt momenteel net iets te hard voor film.

***

Ik wijs naar het zwarte notaboekje. Of we nog iets vergeten zijn? Govaerts bladert door zijn aantekeningen.

‘Ik wil nog iets zeggen over een heel mooi stukje uit Over de dorpen, een stuk van Peter Handke uit 1981. ‘

Hij haalt het erbij op zijn laptop. ‘Het is zowat de handleiding voor mijn leven. Min of meer. Ik heb het ooit zelf gebruikt in een voorstelling, terwijl mijn zusje die tekst souffleerde. Er zit één zin in die elke keer weer alles voor mij in vraag stelt.’

Als ik moet gokken: ‘Breng je werk in gevaar.’

Govaerts: Goeie keuze wel, maar nee.

‘Beslis alleen met hartstocht?’

Govaerts:(schudt het hoofd) ‘Vergeet de mensen in je naaste omgeving.’ Pijnlijke zin. Zeker als je die op een podium ingefluisterd wordt door je negen jaar jongere zus van wie je vaak het gevoel hebt dat je haar in Mechelen hebt achtergelaten in ruil voor een acteercarrière.’

Ga je zo weinig terug naar huis?

Govaerts: Ik ga vrijwel elk weekend thuis eten.

Ik dénk dat het wel snor zit, Tijmen.

Govaerts: Ik wil gewoon een goede broer zijn. Ik weet niet of ik dat altijd ben geweest. Als mijn ex en ik weer eens een hele periode veel te hard gewerkt hadden, zei mijn toenmalige schoonmoeder regelmatig: ‘Vergeet niet dat dit het leven niet is.’ Ze had ongetwijfeld gelijk, maar op dit moment kan ik daar niet in meegaan. Vandaag wil ik alles aan de kant schuiven om het allermooiste en het allerbeste te maken dat ik kan. Misschien blijkt dat later de verkeerde keuze, maar hey: beslis alleen met hartstocht.

Patrice Toye Regisseur Muidhond

‘Ik heb heel lang naar de juiste acteur gezocht die de gekwelde Jonathan kon spelen, maar toen ik Tijmen zag, wist ik meteen dat ik hem had gevonden. Muidhond valt of staat met zijn prestatie, en ik prijs me héél gelukkig.

‘Goede acteurs missen een huid, zei Dora van der Groen altijd. Zo is het ook met Tijmen: je ziet de ziel van zijn personage door zijn poriën heen. Je vóélt gewoon wat hij denkt. Als hij speelt, is hij zeer zelfverzekerd, maar hij durft ook onverbloemd kwetsbaar te zijn, zelfs in de sensuelere scènes. Echt zeer straf wat hij heeft neergezet.

‘Ik kan zo nog wel even doorgaan, hoor. Dit kost echt geen moeite. Tijmen combineert bijvoorbeeld ook intellect en instinct op een manier die ik maar zelden zie, en dat geeft vonken. Hij heeft een fantastische stem, een heerlijk androgyne uitstraling, en hij durft ook zijn vrouwelijke kanten uit te spelen. Ik zie hem nog heel ver raken. Als het aan mij ligt maken we zo snel mogelijk samen een tweede film.’