De inspiratie voor ‘Charlie en Hannah gaan uit’? Woody Allen, Gilmore Girls en Italiaanse horror

Waar begin je als je een Vlaamse praatfilm in zwart-wit wil maken? Regisseur Bert Scholiers zocht een antwoord op die vraag in goochelscènes, animatie uit Tsjecho-Slowakije en sitcoms. ‘Een goede praatfilm slaagt erin om de magie van een avondje op café met iemand nieuw te vatten.’

‘Vlaamse debuten zijn zelden even onbeschaamd speels en visueel vernuftig als Charlie en Hannah gaan uit, nu al de kleurrijkste zwart-witfilm van het jaar’, schrijft onze man deze week in Knack Focus over het debuut van regisseur Bert Scholiers. En nog: ‘Zijn tussen grootstedelijke praatfilm, romantische komedie en licht surrealistische generatieschets twijfelende eersteling bulkt van de cinefiele knipogen en hommages.’

Grootstedelijk? Romantisch? Zwart-wit? Vetter kun je niet knipogen naar Woody Allen, en dat weet Scholiers. ‘Woody Allen is voor mij een psychologische surrogaatvader. Hij heeft het genre van de witty romantische komedie eind jaren 70 en begin jaren 80 eigenhandig uit de grond gestampt en een kiem gelegd waar sitcoms vandaag nog de vruchten van plukken.’

Van Allens Manhattan (1979) leende Scholiers een paar mooie overzichtsshots en een paar grapjes, in de mond gelegd van Fons, het personage van Patrick Vervueren. ‘In allebei de films proberen mensen hun leven weer op het goede spoor te krijgen, met vallen en opstaan.’

Dat proberen ook de vier verkoopster Les bonnes femmes van Claude Chabrol (1960). ‘Toen ik zag wat hij kon aanvangen met het banale leven van vier verkoopsters die dromen van meer, wilde ik ook zo’n film maken. Uiteindelijk is er van Chabrols invloed weinig te merken in de film, op het zwart-wit na dan’, legt Scholiers uit.

De regisseur wilde meer dan geestig gebabbel in vijftig tinten grijs en vond nieuwe ideeën bij de grote Jean-Luc Godard en zijn Une femme est une femme (1961). Vooral de goochelscène, waarin actrice Anna Karina na een burleske act op magische wijze weer in de kleren wordt gestoken, triggerde hem. ‘Straf dat je daar ruimte voor laat in je film. Dat is speels en toont dat de regisseur plezier schept in het films maken. Niet alleen ik, maar ook de rest van de crew vond het leuk om te proberen en te knutselen. Spelen met een gasmasker of een geschifte verkleedpartijen? Evelien en Daphne (Bosmans en Wellens, hoofdrolspelers, nvdr.) namen die kans gretig aan en genoten ervan.’

Om de naïviteit van Hannah, het personage van Daphne Wellens, te tonen, wendde Scholiers zich tot Karel Zeman. De grondlegger van de Tsjecho-Slowaakse animatiefilm draaide in 1962 Baron Prásil, een bij elkaar gehallucineerde remake van de avonturen van Baron von Münchhausen. ‘De visuele stijl van die film leek ons ideaal om de romantische ideeën van Hannah vorm te geven: de knullige, feeërieke look van de stad, de ijsbeer waarop Hannah een ritje maakt… Wie de hommages begrijpt, zal veel over het karakter van de meisjes te weten komen.’

Charlie (Evelien Bosmans) duikt dan weer een Italiaanse B-horrorfilm binnen, meteen ook de enige sequentie in kleur. Geleend van The Whip and the Body van Mario Bava (1963), legt Scholiers uit. ‘We hebben die scènes zo trashy mogelijk proberen te maken, met veel onscherpe beelden en zelfs in het Italiaans gedubde scènes. Het kleurenpalet ligt dicht bij dat van Bava en dat van Suspiria (1977), een film van Dario Argento in hetzelfde genre.’

Charlie en Hannah is dus een geval van visueel grensoverschrijdend gedrag, maar daarmee weten we nog steeds niet wat Scholiers aantrekt in het genre van de praatfilm. ‘Een goede praatfilm slaagt erin om de magie van een avondje op café met iemand nieuw te vatten, het idee dat je babbelt en de tijd voorbijvliegt. Richard Linklater is daar een meester in, Eric Rohmer ook.’

Scholiers haalt Le genou de Claire (1970) aan en dan vooral de scène waarin Jean-Claude Brialy troostend de knie van een jong meisje streelt. ‘Dat zo’n banaal moment toch magisch kan zijn, zelfs de climax van een film! We hebben een soortgelijke scène gedraaid, maar die haalde de film niet.’

‘Een goede praatfilm begint bij wat er gezegd wordt, een goed script dus. Het onze is heel Amerikaans opgevat, met veel spitse formuleringen en zelfs volzinnen die je anders nooit zou gebruiken in spreektaal.’

‘De dialogen van Whit Stillmans The Last Days of Disco (1998) zijn van een puntigheid die je bij ons maar zelden in de cinema ziet. Om die te benaderen, hebben we met Evelien en Daphne lang op hun teksten gezwoegd tot die helemaal goed zaten. En dan moesten de monteurs nog aan de slag om al die geestigheid op zijn plaats te laten vallen en helaas ook veel moois te laten sneuvelen.’

Nog één referentie heeft de regisseur op zijn lijstje staan: de sitcom slash cultklassieker Gilmore Girls, en dan vooral A Year in the Life, het laatste seizoen dat vorig jaar op Netflix verscheen. ‘In Gilmore Girls gebeurt nauwelijks wat, het zijn in essentie een moeder en een dochter die kwebbelen, maar je blijft wel kijken en net daarom is het briljant. De dialogen verwijzen zo vaak naar popcultuur dat ze onrealistisch worden, maar ze zijn keer op keer verbazingwekkend goed. Veel teksten van Charlie en Hannah zouden evengoed door Lorelai, de moeder, of Rory, de dochter, kunnen worden gezegd.’