August Diehl, de nieuwe Terrence Malick-ster: ‘Hij heeft nog eens een rechtlijnig verhaal geschreven’

Bij Quentin Tarantino speelde August Diehl een Gestapo-officier, bij Terrence Malick – die eindelijk nog eens een topfilm aflevert – zowat diens tegenpool: de Oostenrijkse boer Franz Jägerstätter, die niet onder de wapenen wilde voor de nazi’s. ‘Franz is ook een held voor vandaag.’

Terrence Malick, dat betekent twijfelende, existentieel geplaagde personages, prachtige, veelal tijdens magic hour geschoten natuurbeelden, een poëtische voice-over op fluistertoon, klassieke muziek die het alledaagse iets onaards geeft … Zelfs wie niet van de legendarische Amerikaanse filmdichter houdt, moet toegeven dat niemand films maakt zoals hij.

Geen wonder dat zo ongeveer elke acteur die heeft gewerkt met de maker van klassiekers als Badlands (1973), Days of Heaven (1978) en het met de Gouden Palm bekroonde The Tree of Life (2011) in de rij staat om zijn bewondering voor de inmiddels 76-jarige meester uit te drukken. August Diehl is geen uitzondering op die regel.

Wanneer we hem ontmoeten in een afgeleefde koffiezaak in hartje Berlijn raken de wallen onder zijn ogen bijna zijn tenen. De Duitse acteur speelt de hoofdrol in Malicks magistrale A Hidden Life en heeft er een loodzware shoot, een helse promocampagne en een nieuw theaterstuk op zitten.

Voor zijn strafste film in jaren baseerde Malick – zijn drie vorige, navelstaarderige langspelers To the Wonder (2012), Knight of Cups (2015) en Song to Song (2017) werden maar lauwtjes onthaald – zich op het leven van de in 2007 zalig verklaarde Franz Jägerstätter, een gelovige boer uit het Oostenrijkse Sankt Radegund die in WO II weigerde trouw te zweren aan Hitler en voor de nazi’s te vechten, een pacifistische verzetsdaad die hem in 1943 op de doodstraf te staan kwam.

‘Vreemd genoeg kennen weinigen Franz’ verhaal. Ik had in elk geval nog nooit van hem gehoord’, geeft Diehl toe, die in het spiritueel getinte A Hidden Life ook héél even het scherm deelt met twee Belgen: Johan Leysen en Matthias Schoenaerts. ‘Met Matthias stond ik maar één dag op set. Hij had andere projecten in het verschiet, maar met beiden was het fijn samenwerken.’

Malick ‘componeert’ zijn films pas tijdens de montage en durft er al eens een personage uit te knippen? Ben je nooit ongerust geweest over je hoofdrol?

August Diehl: (lacht) Ik ken het verhaal dat Adrien Brody pas op de première van The Thin Red Line gemerkt zou hebben dat zijn ‘hoofdrol’ gedegradeerd was tot drie vluchtige scènes. Bij mij lag het gelukkig anders. Voor het eerst sinds lang heeft Malick weer een rechtlijnig verhaal geschreven, dat bovendien gebaseerd is op historische feiten. Zonder mijn personage was er gewoon geen film. Het was wel een lang proces met veel bezoekjes aan de voice-overstudio.

Omdat Malick zich niet meteen bekommert om dialoog?

Diehl: Zijn films draaien niet om dialoog. Sterker nog: hoe belangrijker het personage, hoe minder dialoog. Dat compenseert Terry hier door de innerlijke stem van Franz uit te diepen. Je kunt Terry niet vergelijken met pakweg Quentin Tarantino, in wiens Inglourious Basterds ik Sturmbannführer Dieter Hellstrom speelde. Bij Quentin draait alles om tekst en taal. Terry zoekt eerder de stilte. Het vraagt tijd om je naar zijn stijl te schikken. Maar als je Terry eenmaal begrijpt, is het alsof je samen danst en muziek maakt. Je moet je compleet overgeven en op hem vertrouwen. In de eerste gesprekken vraagt hij naar je persoonlijk leven, je kindertijd… Hij is een nieuwsgierig man.

Maar geen kluizenaar zoals hij vaak wordt afgeschilderd in de media?

Diehl: Verre van. Hij is een luchtige, goedlachse man wiens films zeer diep zijn. That’s life. Sommige auteurs schrijven misantropische boeken maar zijn privé de grootste lolbroeken. Je moet de kunstenaar en het kunstwerk kunnen scheiden.

Veel van je voorgangers zeggen dat Malick zoekt naar de momenten waarop je níét acteert. Hoe gaat dat in de praktijk?

Diehl: Hij verwelkomt onzekerheid met open armen. De takes duren enorm lang, waardoor je aan het eind van een opname soms in een zwart gat belandt en niet weet wat te doen, maar hij is héél aanwezig. Voortdurend fluistert hij aanwijzingen of duwt hij je weer in het beeldkader wanneer je eruit stapt. (lacht) Tijdens een pauze ben ik eens in slaap gevallen op een grasveld. Toen ik wakker werd, stond er een camera op mij gericht. Typisch Terry.

Je speelde een Gestapo-officier in Inglourious Basterds. Nu sta je ideologisch aan de andere kant.

Diehl: Daar heb ik nooit aan gedacht. Ik wilde gewoon mijn verantwoordelijkheid nemen om deze onwankelbare man eer aan te doen. We hebben Franz’ dochters ontmoet en in Sankt Radegund gedraaid. Dan besef je meteen hoe belangrijk dat was. Zijn hele verhaal is best interessant. Franz werd lange tijd niet als een held beschouwd, maar als een koppige dwaas. Zelfs nu hij zalig verklaard is, is hij nog niet zo bekend. Bizar: in de VS weet men veel beter wie hij is. Zelfs Muhammad Ali heeft hem ooit geciteerd. Mijn vertrekpunt, en dat van Terrence, waren de brieven die Franz aan zijn vrouw schreef.

Het is een film over nee zeggen tegen fascisme. Ik kan me niet voorstellen dat Malick dat louter als een historische gegeven zag.

Diehl: Al tijdens het draaien wisten we dat dit een politieke film kon worden. Terry wilde iemand tonen die stil, maar hardnekkig verzet bood. Vandaag leven we in een samenleving waar we bij alles ja knikken. We springen allemaal op dezelfde trein. Kijk naar hoe iedereen dezelfde technologische snufjes heeft. Zo uniform. Stel je eens voor dat je zegt dat je geen mailadres hebt. Daar wordt meteen verbolgen op gereageerd. Een nee-schudder is ouderwets. Een goede machinerie heeft altijd wat zand nodig, zelfs al zijn het maar een paar korreltjes.

Out of the box denken, daar ontbreekt het ons tegenwoordig aan. Iemand die niet pikt wat er gebeurt. Ik herinner me hoe geschokt Terry was door de opmars van Donald Trump. Hij was tijdens de opnames niet per se bezig met Trump te bekritiseren, maar het onbewuste doet altijd zijn werk. Terry is enorm geïnteresseerd in de innerlijke strijd van Franz en hoe hij bij zijn beslissing bleef om de nazi’s niet te helpen. In die zin is Franz zeker ook een held voor vandaag.

Uiteindelijk kan zo’n beslissing ook eenzaam en egoïstisch zijn.

Diehl: Misschien. Het is niet duidelijk of wat Franz doet het juiste is. Hij laat zijn vrouw en kinderen achter en is bereid te sterven voor zijn idealen. Dat moet een vreselijk gevecht met jezelf zijn.

Kwam zijn motivatie voort uit zijn christelijke geloof?

Diehl: Dat kan, al is dit voor mij geen film over geloof, zoals sommigen ervan maken. Het gaat om iets veel simpeler: een geweten, iets wat we allemaal hebben. Elk kind weet exact wat juist en fout is, maar we vergeten dat wanneer we ouder worden. Dan maken we alles complexer.

Religiositeit was altijd al een leidmotief in Malicks oeuvre. Voor eens en voor altijd: gelooft hij in God?

Diehl: (lacht) Ik zou het echt niet weten. Ik wil ook niet voor hem spreken – geloof is zo persoonlijk. Weet hij het zelf wel?

Momenteel monteert hij zijn biografische film over Jezus, waarin Matthias Schoenaerts Petrus speelt. Ik heb het gevoel dat hij met A Hidden Life nu al zoiets gemaakt heeft: Franz is een Jezus-achtige martelaar.

Diehl: Ja, maar hij blijft menselijk. Hij is een simpele boer. Hij wil niet sterven, maar ook niet in een leugen leven. Het is een krachtig statement, niet constant in een leugen te willen leven.

Malick geeft zelden of nooit interviews. Vind je het niet vervelend dat jij als acteur het klankbord bent voor de film?

Diehl: Ik wist waar ik aan begon. Ik begrijp Terry. Een artiest moet dit hele circus niet volgen als hij niet wil. We zouden nooit zo’n maestro hebben als hij anders was geweest. Hij is Terrence Malick mede door zijn keuzes en zijn weigering om zich aan de media te verantwoorden. En op het einde van de dag help ik graag zijn film promoten, want ik vind hem verdomd goed. Malick is gewoon een van de allergrootsten. Zet hem gerust naast Tarkovski, Fellini, Bergman en co.

Doe Hem de groeten!