Acteur Kateb Reda: ‘Wat Bob Marley was voor de rastabeweging, is Django Reinhardt voor de zigeuners’

In de biopic Django leent de Frans-Algerijnse kameleon Reda Kateb zijn belle gueule aan de legendarische king of swing. ‘Django trok zich geen bal aan van politiek. Hij trad op voor wie hem wilde horen.’

Zijn naam doet mogelijk niet meteen een belletje rinkelen, maar de kans is groot dat u Reda Kateb kent, al was het maar vanwege van ‘sa belle gueule’, zoals hij zijn karakterkop smalend noemt. Zo was de Fransman met Algerijnse roots te zien in Un prophéte (2009), die kopstoot van een gevangenisdrama waarmee hij op zijn dertigste doorbrak. En in Loin des hommes (2014), een op Albert Camus gebaseerde western waarin hij Viggo Mortensen flankeert. Kateb, die als zoon van acteur Malek-Eddine Kateb en kleinzoon van schrijver Yassine Kateb voor de kunsten geboren leek, dook ook op in Zero Dark Thirty (2012), de thriller over de jacht op Osama bin Laden. En in Les beaux jours d’Aranjuez (2016), Wim Wenders’ adaptatie van het gelijknamige toneelstuk van Peter Handke. Om maar te zeggen: Kateb is van zoveel markten thuis dat hij ook gerust zijn mooie kop kan lenen aan een legendarische gitaarheld als Django Reinhardt, ook al lijkt hij niet op de in België geboren king of swing, en streelt hij de snaren net iets stroever. ‘Ik hou van muziek en speel een beetje gnawa, een Afrikaans snaarinstrument. Maar voor deze film kon ik hooguit een paar akkoorden op de gitaar tokkelen’, bekent Kateb over zijn hoofdrol in Django, een biopic van Etienne Comar die, weliswaar met enkele fictieve film noir-ingrepen, toont hoe Reinhardt als zigeunermuzikant in het bezette Frankrijk aan de nazi’s tracht te ontsnappen. ‘Ik heb de voorbije twee jaar elke dag gitaar gespeeld, met twee vingers, net als Django. Omdat ik wilde dat het spel realistisch oogde, dat de vingerzetting klopte. Ik kan me kapot ergeren aan acteurs die opzichtig doen alsof ze een instrument beheersen, maar duidelijk geen klavier van een strijkstok kunnen onderscheiden. Dat haalt je uit de film, en dat verdient Django niet.’

Wat maakt Reinhardt precies zo bijzonder?

Reda Kateb: Hij was niet alleen een geweldige gitarist en een uitstekende componist, die wat mij betreft op dezelfde hoogte staat als Debussy en Mozart, die hij zo bewonderde. Hij staat ook voor vrijheid, vreugde, energie. Dat maakt hem ook nu nog populair bij jongeren. Ik ben naar het Django-festival in Noorwegen geweest en daar gingen honderden jonge fans en muzikanten uit de hele wereld compleet uit de bol op zijn muziek. C’était la folie totale. Wat ook tot de verbeelding spreekt, is dat hij zijn handicaps wist te overwinnen. Fysiek, door met twee vingers toch een eigen, virtuoze gitaarstijl te ontwikkelen. Sociaal, door als zigeuner, een outsider zonder politieke rechten, toch succes te hebben als artiest. Wat Bob Marley is voor de rastabeweging, is Django voor de zigeuners: een charismatische topmuzikant die zijn volk en cultuur vertegenwoordigde en bij het brede publiek een gezicht gaf.

Hij speelde die rol van boegbeeld wel tegen wil en dank.

Kateb: Die paradox maakt hem net zo fascinerend. Hij was de king of swing en gedroeg zich als een vedette, met alle fratsen, flirts en blingbling die daarbij horen. Toch was hij heel bescheiden en verlegen. Er zijn weinig foto’s van hem en hij weigerde zich te laten filmen. Hij kon soms dagen spoorloos verdwijnen. Zomaar. Hij gedroeg zich net hetzelfde in het bijzijn van een koning als van een clochard. Dat is een houding die me aanspreekt. Iedereen gelijk voor de wet. Krabben wanneer het kriebelt. C’est cool, quoi.

Hij was niet onbesproken. Terwijl duizenden zigeuners werden vervolgd en opgesloten, trad hij zelfs op voor de nazi’s.

Kateb: Het is makkelijk om iemand uit het verleden te beoordelen met de waardeschaal en de kennis die we nu hebben. Pas in 2016 heeft president Hollande de genocide op de zigeuners erkend en toegegeven dat ook sommige Fransen daar een kwalijke rol in hebben gespeeld. Het is ook pas sinds vorig jaar dat zigeuners zich in Frankrijk niet meer elke week verplicht hoeven te melden bij de politie. Ik wist niet eens dat dergelijke middeleeuwse praktijken nog bestonden. Ik bedoel maar: discriminatie is van alle tijden en racisme heeft geen kleur. Ik weet niet of Django veel keuze had om ‘nee’ te zeggen tegen de Duitsers. Hij was ook niet in politiek geïnteresseerd. Il s’en foutait. Hij trad op voor wie hem wilde horen. Sommige nazi’s vonden zijn muziek ‘entartet’, moreel corrupt. Andere Duitsers konden er geen genoeg van krijgen. Zijn muziek verdeelde hen, waardoor voor hen optreden tegelijk iets subversiefs had. Er zijn Franse artiesten die openlijk hebben gecollaboreerd, zoals Fernandel. Er zijn er die het verzet steunden, zoals Jean Gabin. Maar velen hadden de houding van de Franse actrice Arletty, die de beroemde woorden sprak: ‘Mon coeur est français, mais mon cul est international.’ Ik denk dat Django tot die laatste strekking behoorde.