Wat Netflix moet weten om ‘Honderd jaar eenzaamheid’ te verfilmen

Ilse Logie, professor Latijns-Amerikaanse literatuur aan de UGent, belicht de plannen van Netflix om ‘Honderd jaar eenzaamheid’ van Gabriel García Márquez te verfilmen: ‘De vreemdste dingen worden voorgesteld als vanzelfsprekend.’

Tegen volgend jaar wil Netflix een serie klaar hebben op basis van Honderd jaar eenzaamheid, de literaire klassieker van Gabriel García Márquez. Zelf is de Colombiaanse Nobelprijswinnaar nooit happig geweest op een verfilming van zijn meesterwerk, maar zijn zonen hebben nu toch ja gezegd. ‘Netflix was bij de eersten om te bewijzen dat mensen meer dan ooit bereid zijn om naar niet-Engelstalige series met ondertiteling te kijken’, klinkt het van hun kant, iets wat de makers van Babylon Berlin of La Casa de Papel wellicht zullen bevestigen.

Het vertalen van Márquez’ gelaagde meesterwerk naar een scherm werd en wordt door velen als schier onmogelijk beschouwd, nu eens door de vele lagen die onder het verhaal zitten, dan weer door de rijke, vaak licht absurde beelden die de auteur gebruikt of de sociopolitieke impact van het boek. ‘Of Honderd jaar eenzaamheid echt onverfilmbaar is, zal dus nog moeten blijken’, zegt professor Latijns-Amerikaanse literatuur Ilse Logie (UGent), al heeft ze wel enkele belangrijke aandachtspunten voor de makers aan te stippen.

Welke diepere thema’s liggen voor u ten grondslag aan Honderd jaar eenzaamheid?

ILSE LOGIE: De roman is zo veelomvattend dat je hem onrecht aandoet door slechts een paar thema’s aan te wijzen. Maar voor mij is het toch vooral de schepping van een wereld – het dorp Macondo, gesticht door het geslacht Buendía -, waarmee de roman zich inschrijft in een universele traditie, die ook terug te vinden is in de Bijbel en de mythologie. Die illusie van een nieuw begin blijkt echter niet bestand tegen de tand des tijds want generatie na generatie vervallen de Buendía’s in dezelfde fouten, moeten ze afrekenen met dezelfde angsten en koesteren ze dezelfde dromen – kortom, ze lijden onontkoombaar aan het menselijk tekort, dat hen in een neerwaartse spiraal doet terecht komen.

Maar Honderd jaar eenzaamheid is niet enkel een familiekroniek; het is tegelijk een door en door Latijns-Amerikaans boek dat ook het verhaal vertelt van hoe Colombia kennis maakt met de moderniteit en hoe het kapitalisme er zijn intrede doet, met alle gevolgen van dien.

Wat is de betekenis van Honderd jaar eenzaamheid voor Colombia en voor Latijns-Amerika in het algemeen?

LOGIE: Die kan alleszins moeilijk overschat worden: het overweldigende succes ervan zette de Latijns-Amerikaanse literatuur in het algemeen, en de Colombiaanse in het bijzonder, op de internationale kaart.

Voordien kende men in Europa en de VS slechts enkele auteurs (Borges bijvoorbeeld), maar los van hun context. Toen Honderd jaar eenzaamheid in 1967 verscheen, markeerde het een mijlpaal en het hoogtepunt van de zogenoemde boom, de grootscheepse vernieuwingsoperatie van de Latijns-Amerikaanse roman die toen plaatsvond.

De roman zal ook altijd geassocieerd blijven met het magisch realisme, het naadloos in elkaar overvloeien van realiteit en fantasie. Het irrationele maakt in het Colombia van Márquez, anders dan bij ons, nu eenmaal deel uit van het dagelijks leven. De vreemdste dingen worden door de alwetende verteller voorgesteld als vanzelfsprekend: mensen die met een varkensstaart geboren worden, door gele vlinders omringd worden, bij het opvouwen van lakens ten hemel opstijgen.

De unieke combinatie bij Márquez van een tomeloze verbeelding, verbluffend vakmanschap, stilistische brille, trefzekere beeldspraak en onweerstaanbare humor tilt dat magisch realisme ver boven het anekdotische uit en geeft het een epische dimensie, terwijl het daarna verworden is tot een recept.

Waar zit de complexiteit van het boek? Kunt u inschatten wat dat het boek zogenaamd ‘onverfilmbaar’ maakt?

LOGIE: Het boek doet heel sterk een beroep op de verbeeldingskracht van de lezer, onder meer door de hyperbolische stijl. Márquez putte naar eigen zeggen zijn inspiratie uit de verhalen van zijn grootvader, uit de orale traditie dus. Het is een krachttoer om die specifieke, talige manier van vertellen een hele roman lang vol te houden en die premoderne, nog niet onttoverde wereld op te roepen zonder in een karikatuur te vervallen. Ook voor de verfilmers zal dat een huzarenstukje worden.

Ook de enorme gelaagdheid van Honderd jaar eenzaamheid zal in de reeks tot uiting moeten komen. Die gelaagdheid verklaart waarom je het kan lezen als een pageturner – veel lezers die eraan beginnen zeggen dat ze niet meer kunnen stoppen tot het uit is-, maar dat je bij herlezing zoveel andere niveaus, betekenissen en verwijzingen ziet.

Márquez zelf stond huiverig tegenover een verfilming van zijn meesterwerk, maar schreef tegelijk zelf erg visueel. Denken we maar aan de fameuze openingszin, waarin Aureliano Buendía, staande voor het vuurpeloton, terugdenkt aan de dag dat hij kennis maakte met het ijs. Het zal ook niet de eerste titel van Márquez zijn die wordt verfilmd. Of Honderd jaar eenzaamheid echt onverfilmbaar is, zal dus nog moeten blijken.

De serie zal met Latijns-Amerikaans talent in Colombia worden gedraaid. In welke mate is dat noodzakelijk volgens u?

LOGIE:Honderd jaar eenzaamheid moet in Colombia worden opgenomen, en er moet Spaans in worden gesproken. Het boek is immers ook een metafoor van Latijns-Amerika als koloniale en postkoloniale maatschappij, en Márquez is een kind van de Cariben – zijn hele literaire wereld komt daaruit voort. Het is sterk geworteld in de dramatische geschiedenis van Colombia en bekritiseert het imperialisme van de Verenigde Staten, met name in de scène waar een opstand van de arbeiders van een bananenplantage wordt neergeslagen, een verwijzing naar de United Fruit Cie. Hopelijk slaagt de reeks erin om die eigenheid te behouden.