TV-tip: Rusland voor beginners @ Canvas, 20.40u

Vanavond neemt Canvas grootmacht Rusland onder de loep in de docu ‘Rusland voor Beginners’. Gastvrouw van dienst is Lena Dewinne. In aflevering één krijgt ze professor Jean Paul Van Bendegem in haar kielzog. Een gesprek.

Quizvraagje: welke zijn de vier BRIC-landen, oftewel de vier landen die zich in een gelijkaardig stadium van ontwikkeling bevinden? China, India, Brazilië en Rusland. Geen wonder dus dat Canvas nu ook nummer vier onder de loep neemt in Rusland voor Beginners. Gastvrouw van dienst is Lena Dewinne, echtgenote van onze nationale ruimtevaarttrots.

In aflevering één krijgt Dewinne Jean Paul Van Bendegem in haar kielzog, die als professor logica en wetenschapsfilosofie aan de VUB én notoir scepticus vooral geïnteresseerd is in de religieuze en etnische diversiteit in Rusland. ‘Ook India voor beginners was me voorgesteld, maar dat klimaat schrok mij enigszins af’, zegt Van Bendegem. ‘Wat dat betreft, kon ik het niet beter treffen.’ (Lacht)

Welk beeld had je van religie in Moedertje Rusland: dat geloof de ruim zeventig jaar aan communisme toch had overleefd? Jean Paul Van Bendegem: Men had mij gevraagd om redelijk onbevangen naar Rusland af te reizen. Natuurlijk beschik ik over enige parate kennis dankzij televisie-journaals en kranten – en Knack uiteraard – maar ik heb mij dus vooraf niet verdiept in religie en etniciteit, de onderwerpen waarvoor ik naar het land werd gehaald. Ik moet zeggen: ik heb grote ogen getrokken.

Wat heeft je zo verbaasd? Van Bendegem: De vrijheid die ontstaan is door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie heeft blijkbaar geleid tot zeer uiteenlopende vormen van geloof. Sommige strekkingen lijken te gek voor woorden, al zijn al die extremen door de band genomen allemaal gewonnen voor het creationisme. Ik ben als een beginner in Rusland aangekomen en ben er vertrokken als een verwarde beginner. Ook al wordt het tegendeel beweerd: politiek en religie zijn in Rusland met elkaar verstrengeld.

Is dat een struikelblok voor het land om zich opnieuw tot wereldmacht te ontwikkelen? Van Bendegem: Kijk naar de Verenigde Staten. Is er een beter voorbeeld van hoe kapitalisme en creationisme samengaan? Ik ben zeker nog van plan om Rusland te blijven volgen. Wat ik zag, was soms ook beangstigend.

Trok je ook niet naar Kazan, waar moslims en orthodoxe christenen harmonieus samenleven? Van Bendegem: Dat is inderdaad de officiële versie die ik er uit de mond van de imam en de orthodoxe priester te horen kreeg. Van een prof religieuze studies en haar studenten vernam ik echter dat de onderhuidse spanningen zich tot een zeer explosieve situatie ophopen.

Wat heb je geleerd in Rusland? Van Bendegem: Hoewel ik besef dat voor mensen hun geloof bevrijdend kan zijn, kon ik me weer niet van de indruk ontdoen dat heel veel religies vooral verstikkend werken, met al hun regels en verboden. Zelfs in Rusland, dat toch een vrije lichaamscultuur kent, zag ik vaak een heel verkrampte houding tegenover het lichaam en seksualiteit – zelfs bij natuurreligies. Zo ontmoette ik er enkele moderne heidenen en zelfs zij hadden heilige bomen waar alleen de mannen in de buurt mochten komen!

Nog een flauw grapje om het af te leren: ben je daar in Rusland aangesproken voor Raspoetin? Van Bendegem: (Droogjes) Nee, dat dit mij niet is overkomen, is een van de zegeningen van het ouder worden. Met Jezus Christus word ik al lang niet meer verward en inmiddels heb ik ook Raspoetin in jaren overleefd. Weet je wat ik wel eens te horen kreeg? Dat ik er wel wat als een Rus uitzag. Ik zou er vrij makkelijk in het volk kunnen opgaan. Er effectief gaan wonen? Dat is een moeilijke, een weekje is toch te kort om mij behoorlijk in die gedachte te kunnen inleven. (HVG)