Theater: SINCOLLECTIEF mept en verwart met (te) expliciet ‘Reizen Jihad’

SINCOLLECTIEF kijkt het publiek recht in de ogen en toont het de radeloosheid, wanhoop, haat, stuurloosheid, blindheid en levensmoeheid die jongeren ertoe aanzetten in een ander land voor vreemde idealen te gaan strijden.

Je komt uit de zaal en je gluurt stiekem eventjes in de spiegel. Neen, toch geen blauw oog overgehouden aan de meppen die je zonet te incasseren kreeg. Figuurlijke meppen, welteverstaan. Of beter: verbale meppen van de vier acteurs en de zanger die samen met twee dansers Reizen Jihad brengen. Het voelt bij momenten als een stomp in de maag, soms als een fluim in het gezicht en dan weer als een te expliciete verwoording van de gruwelijke realiteit waarover dit stuk gaat: de realiteit van Belgische jongeren die om zeer duistere redenen naar Syrië trekken om er te strijden voor god weet wat en om er in een ‘kalifaat’ te wonen.

Zo verwarrend de realiteit is, zo verwarrend is de voorstelling. Nochtans is het scènebeeld helder: een videoscherm waar een smal, hoog podium is tegen geplaatst. Op dat verhoog zitten vier acteurs en een zanger. De vijf zitten op een soort stalen gebedsstoeltjes. Michael De Cock speelt de getormenteerde vader die zijn dochter Kersje naar Syrië zag vertrekken, Rashif El Kaoui speelt de gladde manager die munt slaat uit de wanhoop van jongeren die willen vertrekken (zie er gerust de gladde versie van de ronselaars in), Hilde Van Haesendonck speelt de moeder van De Cocks personage en sleept zelf ook een oorlogsverleden en schuldgevoel met zich mee. En dan is er nog Said Boumazoughe. Hij speelt een naar Syrië getrokken jongen (tot net voor het einde van de voorstelling…). De zanger Hassan Boufous, tot slot, zingt zalvend wanneer de beelden of de woorden te hard worden.

Beelden of woorden, jawel. Regisseur Junior Mthombeni laat niet alleen de rauwe woorden van auteur Fikry El Azzouzi op het publiek los maar ook rakende beelden van een ongeboren kind (‘iedereen is gelijk in de buik van de moeder’, zou de achterliggende gedachte kunnen zijn) tot oorlogsbeelden. Beelden en video-animatie die vaker overbodig dan noodzakelijk zijn. Mthombeni legt net te veel lagen in zijn beelden waardoor die te vol symboliek en metaforen zitten. Je voelt de rijkdom aan informatie waaruit dit stuk ontstond (de makers zetten al vanaf oktober 2013 hun tanden in het onderwerp en interviewden jongeren die wilden vertrekken, jongeren die terugkeerden, ouders van zulke jongeren, wetenschappers, … ), maar je voelt ook het verlangen om zoveel mogelijk informatie in het stuk te proppen. Te veel. De krachtigste momenten zijn die waarop Mthombeni niet goochelt met video, dans of rare loopjes over de scène maar zijn acteurs gewoon laat zitten of aan de rand van de scène laat staan en spelen. Hoe soberder hij zijn regie houdt, hoe beter. Dan beukt de rauwe tekst en het even rauwe spel erop in. Met het ontstellende einde als absolute apotheose.

Je zit erbij en je kijkt ernaar en je weet niet wat je moet denken. Tot je je ineens bedenkt dat dit ook het gevoel je dat je hebt wanneer je naar de motieven van die strijders luistert. Vreemd. Verwarrend. Doordat de acteurs voortdurend recht naar ons – het stille publiek – spelen, geeft Mthombeni aan wat onze rol is in dit ganse maatschappelijke probleem: we blijven te stil, te passief. Is Reizen Jihad een heftige poging ons als maatschappij te wijzen op onze te grote passiviteit jegens mensen die het lastig hebben? Absoluut. Is het daarom, door die pertinente vraagstelling sowieso sterk theater?

Reizen Jihad verdeelt, zet aan het denken, doet twijfelen, suggereert antwoorden, mept en zalft en is maatschappelijk verdomd noodzakelijk. Maar, het had als theatervoorstelling nog krachtiger geweest zonder die te expliciete beelden.

Smaakmaker:

Els Van Steenberghe