Theater: Kunst der vermakelijkheid, Needcompany & Burgtheater

Dirk Roofthooft overweegt om zelfmoord te plegen in de talkshow van Liliane De Muynck.

‘We go on and on and on and on…’ Met dit aanstekelijke refreintje sloot Isabella’s Room (2002). Het stuk vormde het eerste luik van een trilogie waarin Jan Lauwers – theatermaker, beeldend kunstenaar en artistiek leider van het Brusselse gezelschap Needcompany – op zoek ging naar geluk ondanks de rampspoed die elk leven treft. Isabella’s Room ontstond na het overlijden van Lauwers vader. Het slotstuk van de trilogie Het Hertenhuis (2009) groeide uit het gruwelijke nieuws dat een van de danseressen kreeg. Haar broer, een oorlogsfotograaf, was op het verkeerde moment op de verkeerde plaats en bekocht dat met zijn leven…

Na deze indrukwekkende Sad Face / Happy Face-trilogie broedde Lauwers op nieuw werk. Het resultaat is The Art of Entertainment oftewel De kunst der vermakelijkheid ( * * * ). De creatie steekt tevens de lont van een feestjaar aan. Needcompany viert zijn 25-jarig bestaan.

Live on TV!

De voorstelling ging in mei 2011 in première in het Weense Burgtheater. Tijdens een try-out in Brussel zagen we toen een onwaarschijnlijke sterke en pittige Paulus Manker in de rol van Saul J. Waner. Waner is een acteur die aan geheugenverlies leidt en niet langer wil leven en spelen. Hij wil zelfmoord plegen. Maar hij wil niet stilletjes uit het leven stappen. Wel in vol ornaat. Live. Tijdens de beroemde televisieshow van Liliane De Muynck (een heerlijk grotesk spelende en ‘bepruikte’ Viviane De Muynck).

Manker trekt echter niet mee op tournee. Dus wordt Waner niet langer vertolkt door Manker maar door niemand minder dan Dirk Roofthooft.

Fake televisieshow en vernuftige regie

Het is een bij aanvang ietwat weifelende Roofthooft die ons amper overtuigt van zijn aversie tegen het leven en het acteren. Alsof hij het niet echt meent. Het duurt even voor hij zijn plaats vindt tegenover een imposante en subtiel hilarische Viviane (alias Liliane) De Muynck. Ook Grace Ellen Barkey (die Gena, de minnares van Roofthooft, vertolkt) heeft aanlooptijd nodig. Ook zij lijkt haar rol niet iets te aangedikt te spelen.

Net als de acteurs lijken ook de dansers (een virtuoze Misha Downey en Julien Faure) niet meteen ‘hun draai’ op de scène te vinden. Ze buitelen en stommelen onvermoeid over de scène, alias de bont en met veel glitter vormgegeven ‘opnameset’ van de show. En ze stoeien met de ‘Japanse hap’ (danseres Yumiko Funaya) die Roofthooft als laatste maal zal verorberen.

En de ‘cameravrouw’ Elisabeth (een sensuele Eléonore Valère) zoomt altijd op de meest gênante momenten in op de gezichten en andere lichaamsdelen van haar medespelers.

‘Maar wat is hier in godsnaam aan de hand?’, vroegen we ons tijdens de voorstelling af. ‘Kan Lauwers het niet meer? Waarom blokt hij elke scène af in de plaats van ze helemaal te laten open bloeien? Zelfs Roofthooft blokt hij af, zomaar te midden een monoloog (of de veelbelovende aanzet ertoe) over de kunst van het acteren. Elk innemend dansmoment breekt hij af en laat hij verzanden in slapstick. Dit kan toch de bedoeling niet zijn? Toch?’

Plots begrepen we het. Dit is net wél de vernuftig gecomponeerde bedoeling van Lauwers. Zijn talent om beeldende kunst, dans, gesproken en gezongen woord en muziek tot een overweldigend, narratief en aangrijpend kluwen te maken, remt hij hier even moedig als meesterlijk af.

Waarom?

In De kunst der vermakelijkheid klaagt hij de eeuwige, geile hang van de media en performers tout court naar seks, spektakel en opgeklopte ‘authenticiteit’ aan. Dit doet hij niet door een stuk te creëren dat de absolute versmelting tussen kunst en entertainment belichaamt. Integendeel. Hij doet dit door net het mechanisme van entertainen te ontwrichten op zijn scène. Dat vergt lef. En dát is meteen Lauwers’ statement: het ontbreekt de podiumkunsten aan lef om tegen de honger naar hol vertier, voyeuristische taferelen en blind spektakel in te gaan. Kunst is entertainment, aldus Lauwers, op voorwaarde dat die kunst ontstaat vanuit noodzaak en respect voor mens en maatschappij. Kunst ver-maakt: het kan iemand ontspannen én zijn blik op het leven veranderen. Vandaar: De kunst der vermakelijkheid.

Theater is een vrijplaats om te denken. Het is een traag medium en we moeten het veel ernstiger nemen. Ik ben een enorme pleitbezorger voor theater geworden en dat was ik tien jaar geleden absoluut niet. Misschien kunnen we via theater de functie van kunst herontdekken?

Dus laat Lauwers de scènes net iets stroever vloeien, laat de emoties net iets minder welig tieren en maakt de dans wat wankel. Kortom, hij weert die tedere, opwindende en troostende schoonheid uit zijn taal en bepleit zo haar noodzaak.

Els Van Steenberghe

De kunst der vermakelijkheid, Needcompany. Gezien op 15 september 2011. Meer info: www.needcompany.be