Theater: De Kafka’s, Theater Antigone

Waarom ensceneren onze theatermakers het werk van Franz Kafka? Ze weten het zelf ook niet.

‘Laten we van Kafka een dansje maken! Letterlijk.’ En daar ging acteur Dominique Van Malder. Telkens de naam ‘Kafka’ over de lippen moet, perst hij die lippen op elkaar en doet een rondedansje. Het is een van de zeldzaam grappige momenten in De Kafka’s ( * * ), een arsenaal gruzelementen uit de literatuur van Franz Kafka die regisseur Bart Danckaert om een ons volstrekt onbekende reden op de planken gooide.

Kanshebber

Bart Danckaert is een jonge regisseur die, zo bewijst ook deze De Kafka’s, nog volop aan het speuren is naar zijn taal en zijn missie op de planken. Daartoe verhoudt hij zich zowel tot klassieke, mythologische verhalen als tot de wereldliteratuur maar evengoed klopt zijn hart voor de problemen (en verrijkende bijzonderheden) waarmee onze multiculturele samenleving kampt.

Vorig seizoen bekoorde hij in het Brusselse jeugdtheaterhuis BRONKS matig met Ajar (2009), een verdienstelijke poging om met een minimum aan woorden en een maximum aan onversneden, dansante spelgoesting een statement te maken over de kleurrijke Brusselse bevolking. ‘Hoe meer kleur, hoe meer potentiële liefde’, dat leek de ondertoon. De creatie wist niet helemaal te overtuigen. Uit de voorstelling sprak geen krachtige, heldere regiestem die duidelijk poneert waarom die voorstelling op dat moment en op die manier op de scène moest.

Ondanks dit wat iele BRONKSdebuut, kreeg Danckaert van theatermaker en talentenjager Jos Verbist de kans om binnen zijn gezelschap, Theater Antigone, een nieuwe creatie te maken. Voor de grote zaal. Dit initiatief kadert binnen Antigones ‘Jonge Regisseursproject’. ‘Met het Jonge Regisseursproject geeft Theater Antigone jonge beloftevolle schrijvers en regisseurs de kans om met de nodige omkadering een volwaardige voorstelling te maken’, zo klinkt het. Voor De Kafka’s werden de nodige volbloedacteurs opgetrommeld à la Tania Van der Sanden, Joris Van den Brande, Jo Jochems en Dominique Van Malder én kreeg Danckaert stevige teksten van Franz Kafka in de pollen. Dat kon haast niet mislukken. En toch.

Verloren kansen

Danckaert tracht in zijn De Kafka’s een kafkaiaanse wereld te creëren die ongegeneerd flirt met het cliché der kafkaëske clichés: de bureaucratie. We bevinden ons in een nachtelijk bedrijf – het Instituut voor Verzekering van Arbeidsongevallen, afdeling Administratieve Fouten – waar de nachtwaker (wie anders) een Freudiaans telefoongesprek voert met de Chinese keizer over zijn te betuttelende vader. Dit is een verwijzing naar Kafka’s eigen verhouding met zijn vader. Joris Van den Brande vult het telefoongesprek zo integer en rakend mogelijk in maar het is moeilijk acteren als er amper bouwstenen aangereikt worden vanuit de tekst en/of de regie. (Naast regisseur was Danckaert ook de auteur die Kafka’s tekstfragmenten tot de theatertekst De Kafka’s samplede).

Ondertussen schuifelt de ‘koffiedame-met-een-mislukt-huwelijk’ Tania Van der Sanden langs de muren. Hopend op een rolletje in het Openluchttheater van Oklahoma. (Evengoed een verwijzing naar een werk van Kafka.) En tussen de bedrijven door valt er ook nog een vingerloze arbeider uit de kast en stommelt een ambtenaar in trouwkostuum van onder zijn bureaudesk.

Zo. Dat was het. Deze personages gaan in de mate van het mogelijke grappige of een enkele keer aangrijpende scènes aan. Met dank aan het improvisatie- en acteertalent van de spelersploeg. Maar verder dan wat mooie solomomenten geraakt deze creatie nauwelijks. De personages lijken rechtstreeks uit de boeken van Kafka ontsnapt te zijn. In wezen zijn ze echter niets meer dan blauwdrukken van de rijke figuren die Kafka door zijn literaire wereld liet struinen.

Noodzaak?

In tegenstelling tot theatermaker Bart Meuleman die vorige seizoen verraste met zijn Het Hol | In de strafkolonie(Toneelhuis, 2010), slaagt Danckaert er niet in om Kafka’s literatuur tot een theatraal, actueel en/of persoonlijk statement te maken. Uit De Kafka’s spreekt te weinig betrokkenheid met en noodwendigheid om deze literatuur op de scène te zetten. Zo jammer.

Danckaerts De Kafka’s toont evenwel zijn goesting om theater te maken, de wil om grappige scènes te bedisselen, het genot om klassespelers over de scène te stuwen en de liefde voor de maatschappij en haar (wereld)repertoire. Wat ontbreekt, is zijn persoonlijke drijfveer om met dit alles een theaterstuk te brouwen.

We beweren geenszins dat Danckaert die nooddrang niet bezit, maar hij slaagt er vooralsnog onvoldoende in om deze overtuigend te vertalen naar de bühne. Wij kijken uit naar sterker en relevanter werk dan dit weinigzeggende en teleurstellende De Kafka’s.

Els Van Steenberghe

De Kafka’s, Theater Antigone. Gezien op 5 november 2010. Meer info: www.antigone.be