Theater aan zee: Te schemerig ‘eerste licht’

Maud Vanhauwaert toont zich in ‘Op het eerste licht / Op het eerste zicht’ een intelligente jonge maker. Met stijl én met te veel hooi op haar vork…

Is het teksttheater aan een comeback bezig? Het lijkt er wel op. Op diverse plaatsen en door los van elkaar lopende jonge mensen wordt er naar gezocht. De opgraving staat nog niet ver maar is hoopvol. Maud Vanhauwaert is een van hen. Wat zij vindt is ruw. Het ruwe maakt ze schoon en wordt rauwheid. Geboren vanuit het eerste licht, bekeken vanuit het eerste zicht.

Schrijfster en tekstperformer Maud Vanhauwaert studeerde Germaanse filologie en volgde tegelijk een opleiding Woordkunst aan het Conservatorium in Antwerpen. Een stage bij het meest typische woordtheater van Vlaanderen, het Antwerps gezelschap De Tijd, sloot haar premature periode af. Maar lang voordien was ze al aan haar woordkunst aan het breien en schaven. Ze wist dus vrij jong wat ze wilde. Momenteel is ze zover dat ze zelfstandig het toneel op kan. Een eerste rudimentaire vondst is een monoloog, Op het eerst zicht / op het eerste licht ( * * * ). Geboren vanuit een luisterend oog. Een auteur schrijft wat hij ziet en een acteur speelt wat hij hoort. In het luisterend oog een beeld vinden en dat helder maken voor de toeschouwer, een toerist, is de volgende stap, en dat heeft Maud Vanhauwaert nog niet onder de knie. De kijker krijgt een schemerig beeld.

De monoloog vertrekt vanuit het zwarte gat. De in theatermiddens bekende lege ruimte. Gaandeweg sloopt ze de grenzen, dringen er woorden binnen, die zinnen worden. Zinnen worden clusters van gedachten. En die clusters vormen een verhaal. Dat aan licht wint door het openen van ramen. Meer licht. Andere schaduw. Een oude man op een bank op de dijk. Hij raakt aan de praat met een jonge vrouw. Zij heeft het gesprek uitgelokt. Door haar spel van loeren en pronken. Wat hij vertelt, is het herhalen van de clichés van een ander, die ook de zijne zijn. Het leven is een snoer van clichés. De herhaling kan verrassend zijn wanneer de invalshoek zorgt voor een strakke spanningsboog en een ingenieuze brug. Wat maar ten dele gelukt is.

Maud Vanhauwaert heeft te veel hooi op de vork genomen. Zij heeft de tekst geschreven, het concept bedacht en is zelf het speelveld op gegaan. Ze heeft zich laten bijstaan door coach Mieke Versyp. De voorstelling zou echter sterker zijn geweest als Vanhauwaert een acteur had gehuurd. Als regisseur, een voyeur dus, had zij de zwakheden kunnen ombuigen in sterktes. De belangrijkste zwakte is het dialect. Het is al te gemakkelijk, zelf van bachten de kupe zijnde, de oude man West-Vlaams te laten spreken. In Zoo Story van Edward Albee, zijn eerste stuk, spreken beide mannen op een bank in het park gewoon basic Engels. Dialect inbouwen is zoeken naar sympathie. Artificiële.

De denklagen zijn de tweede zwakte. Als mieren kruipen ze rond en lopen elkaar rakelings voorbij. Hun gewirwar steelt veel aandacht. Ten koste van het verhaal. Dat geen einde heeft. Dat Maud Vanhauwaert ongetwijfeld in het hoofd heeft, maar de toeschouwer niet duidelijk maakt. Hij kan er niets bij verzinnen. Een regisseur zou dat mankement gezien en weggewerkt hebben. Resultaat: missie geslaagd, de toeschouwer, de verste vriend in het theater, voldaan en dus de zaal verlatend de lach op het gelaat, geen vieze smaak door het geklets achteraf in zijn mond. Wat nu wel gebeurde, door jonge mensen wier reacties te vergeven zijn door een primitieve benadering, maar wel jammer is. De sleep van een trouwjurk is al even belangrijk dan de kraag.

Als regisseur had Maud Vanhauwaert de auteur kunnen corrigeren. Schoonheid krijgt kracht door de macht van de details. De taak van de regisseur. Die zou de acteur in een ander kostuum gestoken hebben. Het verhaal speelt zich af op een bank aan zee. Dat vertellen in een bain de soleil met legging is van hetzelfde gehalte als een dijkwandelaar met short en sokken in de sloffers. Wat de toeschouwer kan zien moet de acteur niet tonen. Vanhauwaert in een stijlvol kleed met lange mouwen en kanten handschoenen had van de voorstelling een juweel [in wording] gemaakt. Braaf zijn bederft de zaak. En, tot slot van de kritische bedenkingen, de emoties blijven aan de oppervlakte steken. Ze maken van de vlucht een al te vluchtig spektakel.

Betekent dit alles dat de voorstelling zwak is? Ja en nee. Er mag niet met een boog omheen gelopen worden. Maud Vanhauwaert is intelligent, heeft stijl en beheerst de ruimte. Eenmaal verlost van de kruisjes op de vloer zal zij een actrice van niveau worden. Zij heeft het sterdom in zich. En als regisseur zal zij ongetwijfeld voor een frisse, andere wind zorgen in het theater. En daarom moet haar jeugdwerk gezien worden. Zodat men later, als toeschouwer, niet domweg verrast wordt.

Guido Lauwaert

Meer info: Op het eerste licht / Op het eerste zicht – Maud Vanhauwaert – nog tot vrijdag 6 augustus – www.theateraanzee.be