Sidi Larbi Cherkaoui brengt wervelend Tezuka-spektakel

Met papier, inkt en wervelende dansscènes verbeeldt choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui het universum van mangapionier Osama Tezuka.

Al van kindsbeen af is Sidi Larbi Cherkaoui gefascineerd door de manga’s van Osama Tezuka. In het begin van de voorstelling roept hij dan ook het beeld op van een kind, dat in alle mogelijke posities zijn mangaverhaaltje leest. Vervolgens dompelt de projectie van gigantische beelden uit de manga’s de hele zaal onder in het verhaal, de personages van Tezuka komen tot leven.

Net als bij Tezuka speelt Astro Boy, een robotje met een gouden hart dat werkt op nucleaire energie, een sleutelrol. Het liefst van al wil hij de robotwereld met die van de mensen verzoenen. Dat deze ultieme verzoener, die niemand wil doden, zelf op een bijzonder dodelijke stof werkt, maakt van hem een tragische figuur. Dat hij een buitenstaander is, waar niemand echt acht op slaat, versterkt dat gevoel nog.

Daarnaast komt Black Jack, een dokter, uitgebreid aan bod. Tezuka studeerde oorspronkelijk af als dokter, via Black Jack legt hij de lezers medische principes uit. Hij ziet bacteriën als metafoor voor onze sociale interactie. In zijn voorstelling integreert Cherkaoui een tekst van wetenschapster Bonnie Bassler. Daarin verhaalt ze hoe bepaalde bacteriën schadelijke stoffen uit uranium kunnen halen. Visueel zien we hoe Japan, voorgesteld door zijn vlag, eerst volledig besmet is en langzaam terug ontsmet wordt.

Niet alleen via deze figuren, maar ook tekstueel legt Cherkaoui meermaals linken met de aardbeving en kernramp van Fukushima. Hoewel hij al drie jaar bezig was met de voorbereiding van een voorstelling rond de tekenaar, bracht de aardbeving alles in een stroomversnelling. Net op dat moment verbleven Cherkaoui en zijn team trouwens in Japan.

Universum

Na het hout in ‘Sutra’ en het aluminium in ‘Babel (words)’ koos Cherkaoui in ‘TeZukA’ voor papier als centraal element. Zo worden de gigantische rollen papier, die de scene sieren, regelmatig gebruikt als projectiescherm. De dansers gebruiken de rollen in hun choreografie, een Japanse kalligraaf schrijft er live Japanse tekens op. Ook de lichamen van de dansers worden met inkt beschreven.

Net als in zijn choreografie voor ‘Das Rheingold’, de Wagner-opera die Guy Cassiers in de Milanese Scala regisseerde, slaagt Cherkaoui er in deze TeZukA in om via de dans inhoudelijk sterke beelden op te roepen. Zo verbeelden de dansers via hun bewegingen de Japanse letters of kaders van een mangaverhaal. Of dansen ze de scene die op de achtergrond als manga geprojecteerd wordt.

Wervelend

Soms vertolken de dansers een personage in het stripverhaal, ze zitten dan vaak letterlijk gevangen in de kadertjes van de manga. Op een ander moment kijken ze meer als buitenstaander toe. Niet alleen die voortdurende switch tussen werelden, maar ook de combinatie van dans, projecties, tekst, decor en muziek maken van de voorstelling een wervelend geheel.

Al is het als toeschouwer soms een beetje van het goede te veel. Na de uiterst sobere, maar daardoor briljante voorstelling ‘Sutra’, greep Cherkaoui zowel voor ‘Babel’ als voor deze ‘TeZukA’ terug naar zijn oudere werk, waarin naast dans, decor en muziek ook tekst een belangrijke rol speelt. Het leidt op bepaalde momenten tot een overvloed aan prikkels.

Humanisme

Zijn humanisme noemt Cherkaoui als een van de meest fascinerende aspecten aan Osama Tezuka. Zo komt uit de hele bacterietheorie van Tezuka naar voren dat bacteriën twee talen spreken: de taal van hun eigen soort en de gemeenschappelijke taal van alle bacteriën. Samen met Tezuka ziet Cherkaoui dat als een statement voor de mensheid.

Terwijl Cherkaoui voor ‘Sutra’ samenwerkte met de monniken van de Chinese Shaolin-tempel en voor ‘Play’ met de Indiase Shantala Shivanlingappa bundelt hij voor ‘TeZukA’ de krachten met Japanse dansers. Via die lokale samenwerkingen maakt Cherkaoui zich telkens opnieuw een vreemd stukje (dans)cultuur eigen.

Die mondiale openheid bezorgde hem recent een tweede bekroning als choreograaf van het jaar van het Duitse danstijdschrift Tanz. De voorstellingen van deze hedendaagse Astro Boy vormen dan ook een heerlijk tegengewicht voor onze op angst voor het vreemde gestoelde maatschappij.

Elien Haentjens

TeZukA, nog tot 8 oktober in het Antwerpse deSingel. (****)