Hoe zou het nog zijn met… Naomi Klein?

In 2000 groeide Naomi Klein met haar boek No Logo uit tot het icoon van de anders- of antiglobalisten. Deze beweging lijkt ondertussen over zijn hoogtepunt heen, maar Klein blijft strijden voor een rechtvaardiger wereld.

Geheel onverwacht stonden ze in november 1999 met tienduizenden tegelijk in de straten van Seattle: studenten, vakbondsleden, milieuactivisten, leden van allerlei NGO’s en anarchisten. Ze vonden elkaar in een gemeenschappelijke afkeer van het neoliberalisme en uitten hun ongenoegen bij het gebouw waar een top van de Wereldhandelsorganisatie plaats zou vinden.

Na de Battle of Seattle kende de hele wereld de anti- of beter andersglobalisten. Deze andersglobalisten zijn niet tegen de globalisering op zich, maar wel tegen de neoliberale globalisering waarin overheden zich zo weinig mogelijk bemoeien met de handel tussen landen waardoor er enkel aandacht is voor de economische ontwikkeling en onderwerpen als mensenrechten en het milieu nauwelijks een rol spelen.

Het juiste boek op het juiste moment

Alhoewel Noami Klein niet voorop liep in de demonstratie groeide ze toch uit tot het icoon van de andersglobalisten en haar boek ‘No Logo’ tot de bijbel van de beweging. Ze schreef toevallig het juiste boek op het juiste moment: “I had the rare privilege of watching my book become useful to a movement I believed could change the world’, zegt ze er zelf over.

In No Logo betoogt Naomi Klein dat bedrijven zoals Nike en The Gap niet meer alleen een product verkopen, maar een hele levenswijze. Het kost handenvol geld om zo’n levensstijl te promoten en dus moeten bedrijven besparen op de loonkosten. De productie wordt verplaatst naar arme landen waar de lokale inwoners de schoenen, kleding en ballen onder mensonterende omstandigheden moeten maken.

Van shoppende tiener naar activiste

Vanwaar haar interesse voor de merkencultuur? Naomi Klein wordt in 1970 in Canada geboren. Haar Amerikaanse ouders waren in de jaren zestig uit de Verenigde Staten vertrokken uit protest tegen de Vietnam oorlog. Vooral haar moeder is een uitgesproken activiste en maakt feministische en antioorlogsdocumentaires.

Naomi zelf schaamt zich als tiener in de jaren tachtig voor haar hippie ouders en gaat helemaal mee in de merkencultuur: ze brengt uren door met winkelen en naait de Lacoste krokodil en andere bekende logo’s op haar T-shirts.

Het keerpunt in haar leven komt wanneer in 1989 een afgewezen student een bloedbad aanricht op de universiteit van Montreal. Hij stormt de polytechnische faculteit binnen, zet de mannen en vrouwen apart en terwijl hij de vrouwen één voor één doodschiet schreeuwt hij: You’re all a bunch of fucking feminists”.

Deze gebeurtenis brengt de activiste in Noami naar boven en maakt haar politiek bewust. Ze begint te schrijven voor de studentenkrant The Varsity en ziet hoe bedrijven alsmaar verder binnendringen in gebieden die vroeger verboden terrein waren. Ze adverteren op scholen en universiteiten en oefenen steeds meer invloed uit op het onderzoek dat daar plaatsvindt. Die tendens zet haar op het spoor voor het schrijven van No Logo.

Het boek wordt een internationale bestseller en bezorgt Naomi Klein in 2005 een elfde plaats op de Global Intellectuals Poll van Prospect Magazine en Foreign Policy. Dat succes lijkt moeilijk te evenaren zeker nu de andersglobalisten, waar haar naam onlosmakelijk mee verbonden is, grotendeels uit het nieuws verdwenen zijn.

Misbruik van rampen

Maar in 2007 schrijft ze met The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism een even succesvol boek. Ook in dit boek komt het neoliberalisme er slecht af. Volgens Naomi Klein gebruiken de neoliberalen ‘shocks’ zoals de oorlog in Irak, de tsunami in 2004 in Zuidoost Azië en orkaan Katrina in 2005 in New Orleans om hun politieke en economische agenda die ze anders niet verkocht zouden krijgen door te drukken.

Na Katrina werden de scholen, de gezondheidszorg en de huisvesting geprivatiseerd en na de tsunami werden huizen aan de kust onteigend om plaats te maken voor hotels. Deze veranderingen zouden in normale omstandigheden op veel protest gestoten hebben, maar na dergelijke rampen zijn mensen in verwarring en gemakkelijker te manipuleren.

In een zes minuten durend filmpje legt ze haar Shock Doctrine uit:

Ongebreidelde hebzucht

Naast haar boeken schrijft Naomi Klein artikels voor onder andere The Nation, The Guardian, Harper’s Magazine en Rolling Stone. Ze spreekt zich uit tegen de oorlog in Irak en geeft – alhoewel ze zelf joods is – kritiek op het Israëlische beleid tegenover de Palestijnen en momenteel werkt ze aan een boek over de manier waarop de klimaatcrisis economische en politieke veranderingen kan versnellen.

En net zoals ze vroeger de andersglobalisten inspiratie bood steunt ze nu de Occupy beweging en hoopt ze dat de milieubeweging en Occupy de handen ineen zullen slaan. De financiële crisis en de klimaatverandering hebben volgens haar immers dezelfde oorzaak: de ongebreidelde hebzucht binnen het bedrijfsleven. En daar zal ze zich tegen blijven verzetten. (MS)