Hoe zou het nog zijn met…. Bokito?

De gorilla Bokito haalde in 2007 het wereldnieuws toen hij ontsnapte en een vrouw zwaar verwondde. Ondertussen is Bokito een echte familieman met vijf dochters en een aangenomen zoon.

Precies op de dag dat de Rotterdamse dierentuin Diergaarde Blijdorp 150 jaar bestaat, op 18 mei 2007, springt de 11-jarige zilverruggorilla Bokito over een drie meter brede gracht met prikkeldraad. Hij sleurt een vrouwelijke bezoekster mee die daarbij ernstig gewond raakt. Ze loopt verschillende botbreuken op, een verbrijzelde hand en meer dan honderd bijtwonden.

Bokito vervolgt zijn weg door de dierentuin waarbij nog drie mensen lichtgewond raken. Na een uur brengt een verdovingspijl hem tot rust en wordt hij teruggebracht naar zijn verblijf.

Wat bezielde deze gorilla om zo’n riskante sprong te wagen en een vrouw aan te vallen? Zijn gedrag heeft alles met zijn verleden te maken.

Verstoten door zijn moeder

Bokito wordt op 14 maart 1996 in de Zoologische Garten in Berlijn geboren. Zijn moeder kan hem geen borstvoeding geven en daarom wordt Bokito met de fles groot gebracht. Ook draagt hij luiers en gaat hij geregeld aan de riem mee naar de pizzeria. Net als later de ijsbeer Knut, is Bokito in Duitsland een heuse beroemdheid.

Door deze bijzondere opvoeding is Bokito meer dan zou moeten op mensen gericht. Dat verklaart wellicht waarom hij in Berlijn al twee keer uit zijn kooi ontsnapte. Omdat zijn gedrag niet past binnen de groep verhuist Bokito in 2005 naar Blijdorp omdat daar een goed functionerende groep leeft.

Aanvankelijk gaat alles goed en al in 2006 komt de eerste dochter van Bokito ter wereld. Een jaar later wordt de grote rivaal van Bokito, het gorillamannetje Dango, overgebracht naar een dierentuin in Shanghai.

Volgens verzorger Rueb verandert Bokito’s gedrag daardoor. ‘Hij was altijd al een puber. Maar een andere gorillagroep met een dominant mannetje is onlangs naar Shanghai vertrokken. Het lijkt erop dat hij zich sindsdien extra als volwassen gorilla wil laten gelden.’

Hij mocht de vrouw, op z’n aaps

En dan verschijnt een vrouw die Bokito vaak bezoekt en contact met hem maakt door hem aan te kijken, naar hem te lachen en haar hand op het raam te leggen.

Volgens etholoog en beroemd apendeskundige Frans de Waal raakte Bokito geïrriteerd door de vrouw omdat hij niet begreep dat ze ze zich niet bij zijn harem wilde voegen en telkens weer wegging. Het optrekken van de lippen is een dreiging en niet lachen, zoals de vrouw dacht.

De publieke opinie keert zich snel tegen het slachtoffer. Over haar wordt zelfs beweerd dat ze lijdt aan een pathologische afwijking, dat ze seksueel gestoord is. Maar evolutiebioloog Jan van Hooff vertelt in NRC dat de vrouw helemaal niet gek is. Apen zijn volgens hem een natuurlijke fascinatie van mensen. Het is dan ook niet raar dat in het bijzonder vrouwen onder de indruk raken van een gorilla of er zelfs een beetje verliefd op worden: “Gorillamannen zijn erop gebouwd om te imponeren. Groot en breed, schijnbaar onaandoenlijk. Die hoekige, strakke bewegingen. Het zijn de ultieme macho’s.”

Jan van Hooff is het ook niet eens met zijn leerling Frans de Waal en beweert dat Bokito zijn tanden wel degelijk ontblootte omdat hij haar mocht en niet omdat hij haar wilde dreigen. Maar hij mocht haar op een apenmanier. Hij nam een enorm risico door over een gracht te springen en daaruit blijkt zijn enorme frustratie. Hij wilde de vrouw niet doden, maar haar duidelijk maken dat ze zich naar hem moest schikken.

Jan van Hooff: „We kunnen het experiment niet herhalen, maar ik vraag me af wat er gebeurd zou zijn als ze zich níet verzet had. Als ze rustig was blijven staan… Ik denk dat hij haar een paar lellen op haar rug had verkocht. En dan, ja, dan had hij misschien gedaan wat gorillamannen met gorillavrouwen doen.”

Bokitoproof

Ook het Openbaar Ministerie acht de vrouw gedeeltelijk verantwoordelijk voor het incident en besluit de dierentuin niet te vervolgen. Het agressieve gedrag van Bokito werd volgens het OM mede veroorzaakt “door gedrag van een of meerdere bezoekers die hierop door medewerkers en een vrijwilliger zijn aangesproken”.

Direct na de aanval heeft Blijdorp de nodige maatregelen genomen om te voorkomen dat Bokito nog eens uit zou breken. De gracht is dichtgegooid en er is een muur rondom het buitenverblijf gebouwd. Ook zijn delen van de ramen van het binnen verblijf afgeplakt met folie zodat Bokito zich aan de ogen van het publiek kan onttrekken als hij dat wil. Ook is er camerabewaking aangebracht.

Aan het slachtoffer werd afgelopen jaar, precies vijf jaar na de aanval, gevraagd hoe ze erop terugkeek. Ze snapt nog altijd alle ophef niet. Volgens haar was het een ongeluk en had het ieder ander kunnen overkomen. Tegen Omroep West vertelt ze: ‘Er werden leugens over mij verspreid. Er is gezegd dat ik regelmatig op bezoek ging bij Bokito. Maar ik had nog maar kort een abonnement op de dierentuin en ik kwam daar om alle dieren te zien. Ik had Bokito pas een paar keer gezien.’ (MS)

Psychische schade heeft ze er niet aan overgehouden, maar ze moet nog wel regelmatig operaties ondergaan.

Met Bokito gaat het ondertussen goed. Vorig jaar wijdde NRC een artikel aan hem. Zijn verzorgers vertellen daarin dat Bokito een ‘vreselijk goede vader’ is voor zijn vijf dochters. ‘Hij is een echte familieman en hij is buitengewoon slim’. Bijzonder is bovendien dat Bokito een zoon heeft aangenomen. Het is namelijk niet gebruikelijk dat mannelijke apen worden geaccepteerd door de leider van de groep, in dit geval Bokito. “In de natuur worden jongen van andere gorillamannetjes vaak door een eventuele nieuwe gorillaman gedood!”

Toch zal Bokito’s naam voor altijd verbonden blijven met zijn geweldsuitbarsting. In 2007 werd de term Bokitoproof verkozen tot woord van het jaar en sinds 2008 staat het officieel in het Van Dale woordenboek. Het betekent ‘afscheidingen, omheiningen en ruimtes die bestand zijn tegen uitbarstingen van grof geweld.’ (MS)