Waarom u in 2022 zoveel penissen op televisie ziet

Of waarom er plots zoveel blote piemels op tv te zien zijn. U kunt doen alsof u het niet opgemerkt hebt, maar u weet waarover we het hebben.

Voor wie het tweede seizoen van Euphoria aan het volgen is, valt er niet naast te kijken. Het is alsof Sam Levinson, de showrunner, er een sport van heeft gemaakt. Al in de allereerste scène van het nieuwe seizoen schiet Fezco’s oma een man, mid-fellatio, door beide benen terwijl zijn bungelende erectie in beeld blijft. Verderop in de aflevering moeten enkele criminelen zich, terwijl ze onder schot worden gehouden, tot op hun blote piemel uitkleden en treft Cassie op het toilet een onbekende jongen aan die op het punt staat wijdbeens zijn gevoeg te doen. (De ’toilet guy’, zoals hij sindsdien heet, verduidelijkte op TikTok dat het wel degelijk zijn echte penis was en geen prothese. Blijkbaar vindt hij het belangrijk dat de kijker dat weet.) In de derde aflevering, in een jongenskleedkamer, laat een personage zijn blik afglijden naar de penis van zijn beste vriend. Niet veel later wandelt er tijdens Rues drugdeal terloops een naakte man de kamer in, waarop hij onderaan in de frigo een drankje neemt. Helemaal onderaan.

Het blijken uiteindelijk maar amuses: in de vierde aflevering, in de meest besproken scène van het seizoen, haalt een dronken Cal, de vader van Nate, zijn jongeheer boven voor de ogen van zijn familie en plast hij de gang onder. Daarop volgt een twee minuten durende emotionele redevoering, de totale breakdown van Cal, met zijn penis uit de broek. ‘Kun je alsjeblieft je lul terug in je broek steken?’ vraagt zijn vrouw. ‘Neen’, antwoordt Cal.

Mocht het enkel bij Euphoria gebleven zijn, een reeks die in haar eerste seizoen 71 penissen liet zien, dan was het misschien niet eens opgevallen. Maar dat is het dus niet. Tijdens de vele, vele, vele, vele seksscènes van Normal People werd de penis van Connell (Paul Mescal) niet zedig weggeknipt. And Just Like That…, de opvolger van Sex and the City, liet de erectie van Harry door het beeld zwiepen nadat hij en Charlotte bijna betrapt waren door hun dochter. En dan was er de notoire tweede aflevering van Pam & Tommy, waarin Tommy Lee op xtc overlegt met zijn penis (geïnspireerd door Lees autobiografie) of hij met Pamela Anderson moet trouwen. (Hij vindt van wel, zijn penis heeft twijfels.)

Een absurde scène die nog bevreemdender wordt als je weet hoe ze gedraaid is. Sebastian Stan, de acteur die Tommy Lee speelt, kreeg een animatronische, siliconen penis over zijn eigen geslacht geschoven die na het aanbrengen met make-up voorzien werd van de juiste teint en aders. Tijdens de opnames werd de penis bestuurd door vier poppenspelers, van wie er eentje achter Stan knielde, via een spiegel meekeek en met een joystick de penis bewoog. In postproductie verzorgde Jason Mantzoukas ( Brooklyn Nine-Nine, The Good Place) de stem van het geslachtsdeel. ‘Alles aan die scène was awkward’, aldus regisseur Craig Gillespie.

Dus nee, het ligt niet aan ons.

2022 is nog geen twee maanden ver en de teller staat al op negen prominente tv-penissen.

Mannelijk naakt is in opmars op televisie, met dank aan streaming en – ietwat verrassend – MeToo

‘De penisproliferatie’, doopte Esquire het fenomeen al. Een trend die ook vorig jaar al te noteren viel, voor wie hem wilde zien. Scenes from a Marriage, Elite, The White Lotus en Sex/Life hadden drukbesproken penisscènes. Zelfs Succession bracht de dickpic die Roman abusievelijk naar zijn vader stuurde expliciet in beeld. (Nog altijd het meest ongemakkelijke tv-moment van het voorbije jaar, overigens.) En het enthousiasme heeft zich ook al naar Hollywood vertaald. Op de komende Oscars tonen drie van tien genomineerden voor beste film ( Nightmare Alley, The Power of the Dog en Don’t Look Up) frontaal mannelijk naakt. Bloot gaan is een dingetje geworden.

Een exact moment valt er niet te pinpointen, maar de trend lijkt een jaar of vijf geleden te zijn ingezet, zo rond het moment dat Big Little Lies de erectie van Alexander Skarsgard níét wegknipte en Matthew Rhys in Girls uit het niets zijn penis op het been van Lena Dunham legde. ‘Maar de echte explosie dateert van twee jaar geleden, schat ik’, zegt Jason Collins, een special make-up effects designer, gespecialiseerd in penisprotheses, aan The Thrillist. ‘Sinds het eerste seizoen van Euphoria stromen de aanvragen binnen. Ik denk dat we de voorbije achttien maanden een stuk of vijftien penissen hebben moeten ontwerpen.’

Die timing komt overeen met de jaren waarin de streamingdiensten de dominante spelers in de tv-wereld werden, wat dan ook geen toeval lijkt. De jongste vijf jaar werden meer en meer reeksen gemaakt met het oog op een release op een streamingdienst als Netflix, HBO Max of Amazon Prime, waar expliciet naakt sowieso al veel couranter is. Pakweg HBO probeert zich al twee decennia tegen traditionele televisie af te zetten door in reeksen als Game of Thrones te grossieren in vrouwelijk naakt. ‘It’s not porn. It’s HBO’, parafraseerde Buzzfeed HBO’s tagline ooit. De streamers weten hoe ze over zich moeten doen spreken.

En zeker als het over mannelijk naakt gaat, mag er gewoon ook meer. In de VS vallen streamers niet onder de regulering van de TV Parental Guidelines of de Motion Picture Association of America (MPAA), instanties met een dubbele standaard inzake naaktheid. Bij de MPAA, die de filmratings bepaalt, leidt expliciet vrouwelijk naakt doorgaans tot een R-rating. Expliciet mannelijk naakt, daarentegen, dat langer dan drie seconden duurt, staat garant voor een veel strengere NC-17, wat een penis in een mainstreamfilm de facto zo goed als onmogelijk maakt. Een verstrenging die te danken is aan Borat, overigens: nadat de naakte worstelscène uit die film tot een rist klachten van geshockeerde kijkers had geleid, richtte de MPAA in 2010 een aparte categorie voor expliciet mannelijk naakt op.

Anders dan de open netten hebben streamingdiensten daar dus geen last van. Het gevolg: zelfs Disney+, waar Pam & Tommy te zien is, is niet bang meer om een pratende penis te tonen.

Maar dat is niet de enige verandering die de tv-wereld de voorbije jaren heeft doorgemaakt. Het is namelijk ook het tijdperk waarin MeToo op de fictiewereld is beginnen te wegen. En een van de neveneffecten daarvan is dat er opnieuw wordt nagedacht over naakt op het scherm. Ita O’Brien, een intimiteitscoördinator die de seksscènes van Normal People begeleidde, heeft het in een interview met Vulture over een nieuwe blik. ‘Na Harvey Weinstein zijn de gedragsregels van de industrie veranderd. Iedereen besefte: wat we aan het doen zijn, past niet meer. We moeten op een andere manier met seks en naakt in beeld omgaan.’

Dat betekent niet alleen dat er zorgvuldiger omgesprongen wordt met vrouwelijk naakt of met hoe seks in beeld gebracht wordt. (Herbekijk het eerste seizoen van Game of Thrones en u snapt hoe de tijden op dat vlak veranderd zijn.) Het maakt ook dat de mannelijke acteurs mee in het bad worden getrokken. De fallus van Harry in And Just Like That… – een prothese, overigens – is daar de perfecte illustratie van. ‘Daar was over nagedacht’, zei showrunner Michael Patrick King in de podcast The Writers Room. ‘Het volstond voor ons niet om, zoals in andere reeksen, zijn lul níét te tonen.’ Met die ‘andere reeksen’ verwees hij onbewust ook naar zijn eigen Sex and the City. In zes seizoenen en 94 afleveringen werd er heel veel over penissen gepraat, maar tot full-frontal nudity kwam het nooit. Of toch niet van de mannelijke soort. Vrouwelijk naakt was er genoeg. Onder meer drie van de hoofdrolspeelsters waren in blootscènes te zien. (Sarah Jessica Parker had als enige een no nudity-clausule in haar contract.)

Heel voorzichtig wordt het genitale speelveld gelijkgetrokken, wat ook maakt dat er bewuster over mannelijk naakt wordt nagedacht. Houdt het steek, dan wordt het er niet meer uit geknipt. Toen Tim Van Aelst twijfelde om de penis van Jean in Studio Tarara wel of niet te tonen, liet hij twee versies aan zijn redactie zien. ‘Eén versie waarin de camera op zijn gezicht bleef focussen en er geïnsinueerd werd dat hij zijn penis liet zien. En één versie waarin de camera naar beneden glijdt en effectief Jeans penis laat zien. Alle mannen vonden dat we die piemel niet moesten tonen. Dat het niet nodig was. Alle vrouwen vonden dat Jeans penis erin moest. Omdat het confronterender was. Het is de tweede versie geworden’, zei hij in 2019.

De opmars van de penis gaat dan ook over meer dan louter shock value. Het lijkt bijna contradictorisch, maar in de tv-wereld lijkt de penis post-MeToo een baken van de nieuwe tijden. Een symbool van de gelijkheid tussen acteurs en actrices, van body positivity, van een niet-mannelijke blik op seksualiteit. Het blijft een beetje grappig: toen MeToo impact op de fictiewereld begon te hebben, werd her en der gevreesd dat er een nieuwe puriteinse moraal in de maak was, waarbij geen enkele regisseur of acteur zich straks nog aan seksscènes zou durven te wagen.

Voorlopig heeft het vooral voor meer blote piemels gezorgd.

Er zit een idee achter al die piemels op tv: mannelijk naakt normaliseren

Die impact van MeToo valt nog meer op als je kijkt naar hoe de penis vandaag op tv gebruikt wordt. In The White Lotus, een reeks van afgelopen zomer, leren we Mark (Steve Zahn) kennen terwijl hij zijn vrouw vraagt om naar zijn gezwollen testikels te kijken – hij is bang dat hij teelbalkanker heeft. Wat we vervolgens als kijker, samen met zijn vrouw, ook doen. Het aanzicht – we moeten daar eerlijk in zijn – is een tikje grappig maar de makers lijken er ook iets mee te willen vertellen. De blote balzak past in de kwetsbaarheid en onzekerheid van Mark, een man die sinds de dood van zijn vader veel met zijn sterfelijkheid bezig is. Er zit ook een punt in over de vertrouwdheid – en het wegvallen van schroom – bij een koppel dat al twintig jaar samen is.

Dat lijkt niet opzienbarends, maar het is wel degelijk een nieuwe blik op mannelijk naakt. Grosso modo vielen penisshots in het verleden in twee categorieën uiteen. In de comedy – en vooral de raunchy comedy – was de fallus een bron van jongensachtige humor, waarbij gay panic niet zelden de clou was. Om één voorbeeld te geven: Hall Pass, een film van de Farrelly Brothers uit 2011, had een scène waarin Owen Wilson in een naaktwellness van de verdrinking gered wordt door een zwarte man, waarbij het de pointe was dat diens enorme penis op dezelfde hoogte als Wilsons ogen hingen. In de ernstige fictie moet een blote penis dan weer vooral mannelijke rauwheid, gevaar of macht etaleren. Vinyl bijvoorbeeld, een reeks van Martin Scorsese uit 2016, liet Bobby Cannavale bebloed en in vol ornaat door een gang stappen, met zijn penis als symbool van zijn opgepompte testosteron. ‘Dit is mijn lul’, leek het beeld te roepen.

Vandaag lijkt er meer achter een blote penis te schuilen. In Pam & Tommy is de conversatie tussen Lee en zijn penis in de eerste plaats een surrealistische grap over zijn narcisme. In Normal People moet Paul Mescals postcoïtale penis tederheid, kwetsbaarheid en fysieke vertrouwdheid oproepen. Hij past ook binnen de lichamelijke herinnering aan hun eerste liefde. In Scenes from a Marriage, net voor ze de scheidingspapieren gaan tekenen, onderstreept Oscar Isaacs lichamelijke naaktheid dan weer zijn mentale kwetsbaarheid op dat moment. Het lijkt alsof een nieuwe generatie tv-makers de penis aan de male gaze wil onttrekken. Een penis hoeft niet per se als een bron van humor of een instrument van macht gezien te worden. Hij kan ook iets anders zijn.

Euphoria gaat daar het verst in. In het eerste seizoen waren de 71 penissen nog vooral een manier om over zich te doen spreken. (In één douchescène, een verwijzing naar de kleedkamerscène in Carrie, zaten 21 mannelijke geslachtsdelen . De makers verduidelijkten later dat ze er, op vraag van de zender, 80 hadden moeten knippen.) In reeks twee bedoelen ze er ook iets mee. Opvallend vaak wordt naaktheid bijvoorbeeld gebruikt om klassieke mannelijkheid te ondermijnen. Het is geen toeval dat net Cal, een gefrustreerd alfamannetje, twee minuten met zijn piemel uit zijn broek te zien is. Zelf ziet hij zich als een toonbeeld van viriliteit en daadkracht, maar met zijn slappe penis in beeld straalt hij vooral zwakte en kwetsbaarheid uit. (Het blijft opmerkelijk hoe daadwerkelijk een penis tonen, de bron van mannelijkheid, net die masculiniteit relativeert.)

Maar even vaak willen ze benadrukken dat een piemel ook gewoon een piemel kan zijn. Een geslachtsdeel dat zichtbaar is als je op het toilet zit of je omkleedt na het sporten, zonder dat er daarom meer van gemaakt moet worden. Euphoria lijkt mannelijk naakt te willen normaliseren, penis per penis. Want ook dat valt op: er is nog altijd een onevenwicht tussen hoe er naar mannelijk naakt gekeken wordt en naar vrouwelijk naakt. Altijd moet een penis iets betekenen. Als er een penis getoond wordt, hangt daar narratief gewicht aan, terwijl dat bij een blote vrouwenborst niet zo is. Nooit is een penis in beeld sensueel. Terwijl een naakt vrouwenlichaam vaak erotiek moet verbeelden, staat een naakt mannenlichaam gelijk aan kwetsbaarheid.

Dat mannelijk perspectief merk je ook in de kleine dingen. Er wordt steevast nog een andere reden aangehaald voor het opduiken van de penis op tv: protheses. Het toegenomen realisme van de penisprotheses de jongste jaren, met de animatronische piemel van Tommy Lee als kroonstuk, maakt dat acteurs niet meer hun echte penis moeten laten zien in een naaktscène. Deels lost dat een aantal praktische problemen op. (Met name als er erecties gefilmd worden, is het niet evident voor een acteur om dat zes of zeven takes vol te houden.) Maar het maakt vooral dat regisseurs en acteurs zelf kunnen beslissen hoe de penis eruit moet zien. En als we op Pam & Tommy, And Just Like That… of Euphoria mogen afgaan, is dat: bovengemiddeld groot.

Het einde van de male gaze is nog niet meteen in zicht.