Waarom hadden we nog niet eerder gehoord van Slimste Mens-kandidate Wiam?

Wiam is een internetsensatie, maar waarom eigenlijk?

Wie is Wiam? Het is een vraag die in vele huiskamers geklonken moet hebben toen ze deze week haar opwachting in De slimste mens ter wereld maakte. Of toch bij wie haar níét op Instagram volgt. ‘Een internetsensatie’, omschreef Erik Van Looy haar. Een Antwerpse met Marokkaanse roots die uitgeweken is naar Nederland. Bio-ingenieur van opleiding. Haar naam spreek je uit als ‘We Am’. (Als in ‘We am the world’.) Ziet er een beetje uit als Janice uit Friends.

Maar verder hing er vooral een intrigerend vleugje mysterie rond de 29-jarige. Geen achternaam. Geen uitleg over waarom ze een internetsensatie was. Geen impressie van wat ze precies doet. En ook Google bleek weinig behulpzaam. Het is lastig googelen zonder achternaam.

Maar, zo werd ook al na één aflevering duidelijk, het zal niet de laatste keer zijn dat u van haar hoort. Het seizoen is nauwelijks begonnen, maar De slimste mens heeft zijn eerste kandidaat die over zich doet spreken al te pakken.

Bij deze: wie is Wiam?

Wiam: Ik ben een allround artiest, bij gebrek aan een beter woord, die bekend is van desocials, vooral Instagram dan. Ik maak video’s en deel persoonlijke verhalen. Dat kan van alles zijn. Soms dans ik. Soms heb ik het over de gevaren van exposing culture. Soms maak ik grappige video’s. Soms vertel ik persoonlijke verhalen. Een van mijn meest gedeelde posts was Hoe eet je poes?, een tutorial waarin ik de heteroman in naam van alle pussy owners uitleg hoe hij moet beffen. Het kan dus echt alle kanten uit, maar altijd zit er wel humor in om het een en ander luchtig te houden. Dat is de rode draad.

Geen achternaam?

Wiam: Geen achternaam. Allee, ik heb een achternaam, maar die gebruik ik niet. Zoals Ingeborg dus.

Als je je googelt, kom je merkwaardig veel quotes over je seksleven tegen.

Wiam: (lacht) De meeste van die quotes komen uit Flowjob, de webreeks van Flo Windey waarin ik te gast was. Ik ben nogal uitgesproken over seks, ja. Maar ik ben nogal uitgesproken over álles. Ik probeer dingen bespreekbaar te maken. Ik ben niet de influencer die je het perfecte leven voorhoudt. En dat is ook wat mensen er leuk aan vinden, denk ik.

Van opleiding ben je bio-ingenieur, vertelde je in De slimste mens ter wereld.

Wiam: Klopt. Ik ben afgestudeerd in de bio-ingenieurswetenschappen, gespecialiseerd in voeding. Tot voor kort was dat ook mijn werk. Ik heb vijf jaar voor voedingsbedrijven gewerkt, in de quality assurance. Een echte kantoorjob. Pas deze zomer, toen ik van het Fonds Podiumkunsten een toelage kreeg voor een theatervoorstelling, heb ik mijn job opgezegd.

Hoe wordt een bio-ingenieur een Instagrambekendheid?

Wiam: Daarvoor moeten we diep terug in mijn origin story. (lacht) Ik ben opgegroeid in een heel streng gezin, met een veeleisende, narcistische moeder die me sociaal isoleerde. Veel meer ga ik er niet over uitweiden – ik vertel het vooral omdat het ook betekende dat ik niets van de wereld wist. Ik was altijd artistiek bezig als kind, maar ik kreeg van mijn moeder te horen dat daar geen toekomst in zat. Tegelijk had ik het makkelijk op school. Ik deed Latijn-wiskunde en haalde goede punten. Dus toen ik moest gaan studeren, kon ik kiezen tussen dokter worden en ingenieur worden – het clichédroombeeld van elke Marokkaanse ouder. Omdat ik graag veel over alles wilde weten, is het bio-ingenieur geworden. Achteraf bekeken heb ik mezelf vooral wijsgemaakt dat ik dat wilde doen.

Maar met die studies verdween mijn creatieve kant niet. Ik bleef in mijn vrije tijd tekenen, zingen, dansen. En daarvoor kon ik op sociale media terecht. Op mijn negentiende heb ik een Instagram-account aangemaakt.

Als een soort artistieke uitlaatklep?

Wiam: Exact. Instagram was toen niet zo’n commercieel platform als nu. Het was vooral een plek voor creatievelingen, niet voor influencers. Ik ben er begonnen met mijn tekeningen te posten – ik kan goed portretttekenen. Later is daar zingen en dansen – vogueing en waacking – bij gekomen. En ik was ook altijd de grappenmaker onder mijn vrienden, dus begon ik dat ook maar online te doen. Blijkbaar sloeg dat aan. Ik heb ondertussen meer dan 11.000 volgers.

Maar: alles gebeurde stiekem. Mijn moeder mocht niet weten wat ik op Instagram deed. Meer zelfs: ze mocht zelfs niet weten dat ik een Instagram hád.

Je bent een internetbekendheid geworden zonder dat je naaste omgeving het wist?

Wiam: Pas drie jaar geleden heeft mijn moeder ontdekt dat ik op Instagram zat, nadat een oom mij geëxposed had. Sindsdien hebben we geen contact meer.

Dat klinkt zwaar.

Wiam: Ik heb een héél zwaar leven, ja. (lacht) Nee, serieus: ik heb het ondertussen wel verwerkt. Ik kan er makkelijk over praten. Anders zou ik het ook niet ter sprake brengen.

In de Nederlandse podcast Owru hoorde ik je ook vertellen dat je door je Instagram al drie keer bent ontslagen.

Wiam: Dat is zo. Je moet weten: de voedingsindustrie is een klassieke witte kantooromgeving, waarin een heleboel ongeschreven wetten gelden. Er niet te veel uit springen, bijvoorbeeld. Iets waar ik sowieso niet zo goed in blijk te zijn. (lacht) Op mijn werk probeerde ik mijn Instagram-account angstvallig geheim te houden. ‘Huh? Instagram? Nee, dat heb ik niet.’ Maar het is een paar keer gebeurd dat mijn account alsnog ontdekt werd. En niet veel later werd ik dan ontslagen. Altijd met een of ander excuus: wettelijk kunnen ze je niet ontslaan door wat je op Instagram doet. Maar ik moet opletten wat ik zeg. Ik wil geen ex-werkgever aan de deur met een dagvaarding in de hand. Serieus. Dat was allemaal niet legaal.

In diezelfde podcast had je het erover hoe je vijf jaar geleden naar Amsterdam bent verhuisd ‘omdat Belgen te saai waren’.

Wiam: (lacht) Je moet begrijpen: op mijn 21e, toen ik in Gent ging wonen, kwam ik voor het eerst buiten mijn geïsoleerde omgeving. Dat was héél veel ineens – en ik wilde alles tegelijk ontdekken. Dat bedoelde ik met saai: de Belgische mentaliteit was te klein voor wat ik toen nodig had. Te stil. Te voorzichtig. Te voorspelbaar. Iedereen in Gent ging in het weekend naar hetzelfde café. Ik had nood aan een bruisender leven. En Nederland had dat.

Het gekke is dat, nu ik verhuisd ben, ik de Belg met enige vertraging heb leren te appreciëren. Na een paar jaar in Nederland – ondertussen woon ik in Rotterdam – merk je ook de mindere kanten van de Hollanders op. Ja, ze zijn rechttoe rechtaan, maar even vaak ook gewoon brutaal en onbeleefd. Ze genieten ook minder van het leven dan Belgen dat doen. Pas nu besef ik: mijn god, ik ben echt een Belg. Een Antwerpenaar, om precies te zijn.

Je werkt in Nederland ook aan een theatervoorstelling voor Het Nationale Theater in Den Haag. Is dat de volgende stap?

Wiam: Ja. Dat is ook de reden dat ik mijn ingenieursjob heb opgezegd. Na vijf jaar kantoor voelde het alsof het tijd was om mijn creatieve droom waar te maken. Het wordt een cabaretvoorstelling, die gepland staat voor 2022. Veel meer kan ik er nog niet over vertellen.

Ik zag online een preview waarin je het over een ongewenste zwangerschap en abortus had.

Wiam: Dat is een stukje uit de voorstelling. Vorig jaar ben ik ongewenst zwanger geweest en heb ik voor abortus gekozen – ik heb er eerder ook al eens een video over gemaakt op Instagram. Mijn ervaring met die zwangerschap was totaal niet hoe ik mensen een zwangerschap had horen beschrijven. Maar echt: totáál niet. Ik merkte ook in mijn omgeving dat heel veel mensen een abortus hadden ondergaan, maar daar nooit over hadden gepraat. Daarom wilde ik mijn verhaal delen. Abortus wordt altijd op dezelfde manier verteld in de media, in film, op televisie. Maar voor wie het meemaakt, kan het vaak een heel andere ervaring zijn.

Ik moet wel zeggen: ik ben er niet uit wat ik van cabaret over abortus vind.

Wiam: Dat mag ook. Ik maak er grappen over, maar niet om te choqueren. Het gaat me nooit om de shock value – in niets wat ik doe. Maar ik wil wel dat mensen nadenken over waarom het ze choqueert. Dat ze nadenken over hoe ze zich daartoe verhouden.

De reactie die ik vaak krijg, is: zou je dat niet beter privé houden? Maar ik wil mezelf zijn. En mezelf zijn is al een revolutionair iets, is mij al van kleins af aan duidelijk gemaakt. Er is zoveel dat niet kan. Zoveel is taboe. Maar als alles in de taboesfeer geduwd wordt en je je over zoveel moet schamen, kan dat niet goed zijn voor je mentale welzijn. Ik denk dat dat de voorbije jaren, met de toegenomen aandacht voor mentale gezondheid, ook duidelijk is geworden.

Klinkt wel alsof je een missie hebt. Beschouw je je humor als activistisch?

Wiam: Nee. Ik wil niet prekerig zijn. Maar ik hoop wel dat de dingen die ik doe voor een zekere bewustmaking zorgen. Ik spreek over mijn eigen ervaringen als biculturele vrouw, maar het doel is ergens wel om de structuren erachter bloot te leggen – structuren als witte suprematie en het patriarchaat. Niet op een prekerige manier, maar gewoon door op een lichtvoetige en supereerlijke manier te vertellen over mijn leven.

Woke terminologie lijkt dezer dagen bij veel mensen ergernis op te roepen, veel meer dan wat er achter die begrippen schuilt. Praat over het structureel racisme in de samenleving en veel mensen haken af. Maar als iemand met een Marokkaanse achtergrond vertelt hoe die toevallig altijd de random security check krijgt in de luchthaven, weet iedereen wel waar het over gaat.

Wiam: Precies. Ik hou er niet van als woke termen belachelijk gemaakt worden door mensen die de begrippen niet snappen. Of erger nog: dat ze als polariserend weggezet worden. Intersectionaliteit is geen hobbyproject van een groepje intellectuele jongeren op Twitter. Het is voor heel veel mensen een antwoord op de problemen waar ze elke dag mee geconfronteerd worden. Je moet het beleven om het te snappen. Daarom wil ik mijn verhalen ook delen. Zodat we elkaar beter begrijpen. Er is nood aan een geluid dat die nieuwe ideeën op een verbindende manier uitlegt.

Ik ben ondertussen wel héél benieuwd naar je passage in De slimste mens.

Wiam: (lacht) Misschien dat De slimste mens niet de juiste plek is om de feministische activist uit te hangen. En dat is ook prima zo. Het is een spelprogramma. Het is fun. En als het voor de fun is, ben ik altijd in.