Fake news: Donald Trump populariseerde de term, en sinds de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne wordt de strijd tegen misinformatie steeds belangrijker. VRT-journalist Tim Verheyden, die al een boek over het fenomeen schreef, brengt het probleem in kaart met de tweedelige documentaire Fake news & ik.
Zelf bestudeer je al zes jaar fake news. Heb je nog iets nieuws geleerd tijdens het maken van de docu?
Tim Verheyden:Ik ben vooral blij dat ik met mensen heb kunnen praten om ook de menselijke gevolgen van fake news te belichten. Zo zijn er complottheorieën over de ‘great reset’, waarin World Economic Forum-oprichter Klaus Schwab als een soort Dr. Evil opduikt. Peter Vanham, tot voor kort Schwabs rechterhand, werd zo plots onderwerp van zo’n theorie. Ook het verhaal van Anton, die jaren geleden in de voorloper van de omvolkingstheorie geloofde, heeft me veel inzichten geboden.
De reeks toont hoe fake news een verdienmodel is.
Verheyden: Inderdaad. Figuren als Robert Kennedy Jr. (zoon van de vermoorde senator Bobby Kennedy, nvdr.) geloven hun eigen antivaccinpropaganda wel, maar verdienen ook veel door bijvoorbeeld boeken te verkopen die op de angsten van mensen inspelen. Langs de andere kant maken ook sociale media enorm veel winst door advertenties te verkopen aan mensen die bijvoorbeeld bitcoinscams verspreiden.
Sociale media fungeren als megafoon voor misinformatie. Is er hoop op verbetering?
Verheyden: Heel eventjes was ik benieuwd wat de nieuwe eigenaar Elon Musk van Twitter zou maken. Helaas geeft hij nu vuistjes aan complotdenkers. Mark Zuckerberg is vooral met zijn Metaverse bezig, veel minder met desinformatie op Facebook. Het wrange is dat sociale media wel sterker zouden kúnnen ingrijpen, zoals de klokkenluidster Frances Haugen onlangs bewees. Ik hoop dat de Europese wetgeving die bedrijven kan dwingen om alsnog in te grijpen.
Voelt het soms als dweilen met de kraan open?
Verheyden:Ik word er niet altijd vrolijk van, nee. Vooral de starheid waarmee men soms feiten blijft ontkennen, kost me veel energie. Al begrijp ik die mensen ergens wel. Als journalist heb ik de tijd om mensen te bellen en me te informeren. Veel mensen die ’s avonds in de zetel liggen te scrollen hebben die luxe niet. Fake news wordt ook steeds overtuigender, en deepfakes dreigen binnenkort een nog grotere uitdaging te worden.
Loop jij als fake-newsexpert zelf soms in de val?
Verheyden:Onlangs was er een video van acteur Jason Momoa die zogezegd kwam getuigen op het proces van Johnny Depp en Amber Heard. Daar was ik bijna mee weg. Ook een volledig geënsceneerde ruzie van een gevaccineerde die niet naast een ongevaccineerde wilde zitten, was heel geloofwaardig. Daarom snap ik het algemene gevoel wel. Hoe weet je op den duur nog wat echt is?
Fake news & ik
Canvas, donderdag 8.12, 21u20
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
