Trippen is terug: hoe psychedelica steeds dieper in de popcultuur doordringen

Sinds eind jaren zestig waren paddo’s en lsd nooit zo prominent aanwezig in de mainstream als nu. Netflix staat vol van de hallucinogene middelen, en ook sterren als Leonardo DiCaprio, Harry Styles en Gwyneth Paltrow springen op de psychedelische trein. Let’s go trippin’!

‘Drugs can be dangerous, but they can also be hilarious.’ Bij een uitspraak als deze weten bezorgde ouders weer waarom Netflix een kinderslot heeft. Het citaat komt niet van een provocerende stand-upcomedian of uit een fictiereeks over drugsbaronnen, het is de inleidende zin van Have a Good Trip: Adventures in Psychedelics, een Netflixdocumentaire waarin regisseur Donick Cary een resem beroemdheden laat getuigen over hun ervaringen met psychedelica.

Zo vertelt rapper ASAP Rocky over hoe hij tijdens een vrijpartij op lsd – ‘chill shit’, zoals hij het noemt – een regenboog uit zijn penis zag verschijnen. Chef-kok Anthony Bourdain, comédienne Sarah Silverman, Sting (die zegt dat het hem helpt om ‘de wereld beter te navigeren’), Carrie ‘prinses Leia’ Fisher en Beastie Boy Adam ‘Ad-Rock’ Horovitz, die ooit uit de woestijn werd gered door een magische, witte uil: allen vertellen ze zonder schroom over hun trips op magic muhsrooms, lsd of andere hallucinogenen. En daar blijft het niet bij, op het grootste streamingplatform ter wereld. Nu de marihuanateelt in de VS een miljoenenindustrie is en een show als Cooked with Cannabis nauwelijk nog een opgetrokken wenkbrauw ontlokt, lijken psychedelica de volgende in de rij om zich te verlossen van het drugstaboe. Sterker nog: sinds de jaren zestig zijn natuurlijke of synthetische psychedelica nooit zo prominent aanwezig geweest in de mainstreampopcultuur.

Paddofun met Paltrow

Zelfs Gwyneth Paltrow springt mee op de kar! In de eerste aflevering (titel: The Healing Trip) van The Goop Lab, een zesdelige reeks over het niet geheel onbesproken wellnessimperium van de actrice, trekken enkele van haar getrouwen naar een luxeretreat in Jamaica voor een therapeutische sessie met psychedelische paddo’s. Er wordt gegiecheld, er worden ego’s losgelaten, er vloeien tranen. Goop mikt middels de verkoop van holistische mineralen, alpacatherapie en dubieuze geurkaarsen dan wel op de kredietkaart van de middenklassehuisvrouw, hier gaat het om psilocybinepaddestoelen, waarvan het bezit en de verkoop in 184 landen verboden is. En ja, het gaat dus ook om Gwyneth Paltrow, de vanilleprinses van Hollywood. In een Netflix-docureeks, bovendien, niet in een Vice-reportage of een obscure TEDx Talk.

En er is meer.

In de docuserie The Mind, Explained worden de geheimen van het menselijke brein ontsluierd door een rits neurowetenschappers en andere specialisten. Na afleveringen over het geheugen, angst, dromen en mindfulness volgt aan het eind een half verdoken infomercial over de therapeutische effecten en toepassingen van psychedelica. Daarin komt onder meer journalist en auteur Michael Pollan prominent in de beeld. Pollan schreef in 2018 een bestseller over de hedendaagse renaissance van psychedelica: How to Change Your Mind, bij ons vertaald als Verruim je geest. De minzame Amerikaan is sindsdien een van de meest prominente pleitbezorgers van therapeutisch onderzoek naar psychedelische middelen. Onder meer de gerenommeerde Johns Hopkins University voert onderzoek naar het onder begeleiding toedienen van lsd of psilocybine bij mensen die lijden aan posttraumatisch stresssyndroom, depressie, angststoornissen en verslavingen of personen die terminaal ziek zijn. Die onderzoeken zijn al jaren onder de radar aan de gang, en kunnen op steeds meer interesse (en dus geld) van Big Pharma en Silicon Valley rekenen. De klinische studies worden overigens gevoerd onder het alziende oog van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). Als bepaalde psychedelica (net zoals MDMA en ketamine) door de FDA als een ‘mogelijke therapeutische doorbraak’ bestempeld worden, en Amerikaanse steden als Oakland, Denver en Santa Cruz sinds kort het bezit van paddo’s niet langer vervolgen, waarom zijn lsd en consorten dan zo lang gevreesd en verketterd geweest?

Zoals iemand in The Mind, Explained het laconiek samenvat: ‘Well, the sixties happened.’ Het is de schuld van de hippies, natuurlijk. Wie psychedelica zegt, die zegt The Beatles en Lucy in the Sky with Diamonds, White Rabbit van Jefferson Airplane, de brown acid op Woodstock, de hippe, Londense modeboetiek Granny Takes a Trip. Die zegt The Grateful Dead, die permanent een eigen chemicus op de loonlijst hadden staan, en Jim Morrison, die The Doors noemde naar het boek The Doors of Perception uit 1954, waarin Aldous Huxley zijn ervaringen met de hallucogene stof mescaline neerpende. Zonder de geestverruimende effecten van psilo’s en lsd geen flowerpower. Maar het enthousiasme waarmee psychedelische sixtiesapostelen zoals Ken Kesey (auteur van onder meer One Flew over the Cuckoo’s Nest) en psycholoog Timothy Leary te werk gingen bleek too much, too soon.

Leary, die de legendarische slogan ’turn on, tune in, drop out’ lanceerde, en in 1963 op Harvard werd ontslagen wegens zijn iets té onconventionele experimenten met lsd, ontketende eind jaren zestig bijna eigenhandig de eerste psychedelische revolutie. De dosissen die hij gretig onder zijn volgelingen verspreidde, bestelde de prof gewoon bij het farmaceutische bedrijf Sandoz, in wiens Zwitserse laboratoria de chemicus Albert Hofmann voor het eerst lsd synthetiseerde uit een graanschimmel. Leary is dus deels de reden waarom Hofmann zijn ontdekking later ‘mijn zorgenkindje’ ging noemen. Het wijde, ongecontroleerde gebruik van lsd vond de geestelijke vader nooit een goed idee. Een officieel verbod op de productie van psychedelische substanties in 1966 had een averechts aanzuigeffect: van heinde en verre trokken jongens en meisjes met hun wilde haren in de wind richting van California, om op de zwarte markt naar de hun beloofde verlichting te zoeken. In het hippiemekka San Francisco kon men tijdens de ‘summer of love’ van 1967 de zogeheten acid casualties van de straat rapen, en ook de popcultuur werd niet gespaard. Denk maar aan de steeds verder ontsporende Jim Morrison, aan Syd Barrett, de oorspronkelijke frontman van Pink Floyd, en aan Brian Wilson van The Beach Boys, op wier briljante maar fragiele geesten het overmatige gebruik van lsd een verwoestend effect had.

Roze suikerspin

Toch lopen ook vandaag muzikanten mee in de voorhoede van de psychedelische renaissance. En dan hebben we het niet enkel over prettig gestoorde indierockers als Wayne Coyne van The Flaming Lips, Kevin Parker van Tame Impala of Father John Misty. Die laatste bedacht zijn alter ego op paddo’s, vertelde enkele jaren geleden aan NME over zijn ‘heilige’ ervaring tijdens een concert van Taylor Swift, en neemt geregeld microdosissen lsd om zijn depressie onder controle te houden. Andere muzikanten die vrijelijk over hun recreatieve of therapeutische psychedelicagebruik praatten zijn onder meer r&b-artiesten Sydney Bennett van The Internet en Frank Ocean, die paddo’s nam in de aanloop naar zijn album Blonde. Ook de Zweedse popdiva Robyn vond een nieuwe vorm van balans en perceptie in psychedelische drugs: ‘If you’re stuck in one way of thinking, travel, take some mushrooms, do something that just gets you out of your head’, liet ze noteren in een Britse krant.

Eenzelfde geluid horen we bij Kacey Musgraves. ‘We’re all special, but we’re also nothing’, vertelde de countrypopster recent aan Rolling Stone. ‘Wanneer je geraakt wordt door hallucinogenen, zeker paddenstoelen, wil je zorg dragen voor de aarde. When you’re, like, tripping, it just floods out.’ Benieuwd of Spacey Kacey, zoals ze zich op Instagram noemt, zulke ervaringen ook heeft gedeeld met haar voormalige tourcollega Harry Styles. De ex-hartendief van boyband One Direction biechtte vorige zomer op dat hij tijdens de opnames van zijn album Fine Line (2020) in de studio van Rick Rubin geregeld onder de invloed van psilocybine stond te zingen. Harry Styles, gecertificeerd tieneridool, is voor zover we weten niet bepaald een weirdo met posters van fluorescerende aliens aan zijn muur. Werpt ook een ander licht op de ‘watermelon sugar high’ uit die zomerhit van hem: tijdens Woodstock deden met lsd aangelengde watermeloenen de ronde.

En ASAP Rocky is niet de enige hiphoppper die ze weleens ziet vliegen op hallucinogene moleculen. Op zijn nieuwste, in juli verschenen single met Eminem, The Adventures of Moon Man & Slim Shady, rapt Kid Cudi over hoe DMT (de psychoactieve stof dimethyltryptamine) zijn leven heeft veranderd: ‘Ya’ll ain’t dealing with the same boy/ Got a little trippy, then I transitioned/ New attitude mixed with that pure raw.’ Tijdens een recent radiointerview met Lil Wayne ging Cudi, altijd al de meest psychedelische onder de rappers, dieper in op zijn ervaringen met psychedelica. Hij vertelde dat hij onder invloed van DMT onder meer het hiernamaals heeft gezien – en dat het er naar roze suikerspin rook. Geen rapper die dat ooit over pakweg crack of fentanyl heeft gezegd.

Steve Jobs, een van de meest creatieve en invloedrijke geesten van zijn tijd, zei eens tegen een reporter van The New York Times: ‘ Taking lsd was a profound experience, een van de twee, drie meest belangrijke dingen in mijn leven.’

Dat is doorgaans niet het beeld van psychedelica dat we voorgespiegeld krijgen door Hollywood. In de jaren zestig deed ene Jack Nicholson nochtans zijn stinkende best om de lsd-ervaring zo authentiek mogelijk te vertalen naar het grote scherm. Eerst met de cultfilm The Trip (1967) van Roger Corman, waarvoor hij zelf het scenario schreef en de hoofdrol vertolkte, daarna onder meer met de klassieker Easy Rider (1969) van zijn maatje en mede-psychonaut Dennis Hopper. Maar toen liep de flowerpowerdroom al bijna ten einde. Amper een maand na de release van Easy Rider zette de zelfverklaarde, apocalyptische heiland Charles Manson leden van zijn hippiecommune The Manson Family aan tot een reeks gruwelijke moorden in Los Angeles, en sindsdien zijn psychedelica in Hollywood synoniem met bloeddorstige sektes en occulte seriemoordenaars. Ook nu nog. In Midsommar (2019) belandt een groepje Amerikaanse studenten in Zweden na een paddotrip in een heidense horrornachtmerrie. En in Mandy (2018) gaat Nicolas Cage na de moord op zijn vrouw een bloedige strijd aan met demonische, lsd slikkende hippies en bikers.

Toch lijkt Hollywood klaar voor een mentaliteitsverandering. Zo lanceert Oscarwinnaar Errol Morris ( The Thin Blue Line, The Fog of War) nog dit jaar een documentaire over lsd-goeroe Timothy Leary, gebaseerd op de memoires van diens sixtiesliefje Joanna Harcourt-Smith. Het is niet de eerste keer dat hij zijn camera op de substantie richt: een van Morris’ vorige projecten was Wormwood (2017), een docudrama op Netflix over het controversiële CIA-programma MK-Ultra tijdens de jaren vijftig en zestig, waarbij de inlichtingendienst manipulatietechnieken met lsd, psilocybine en mescaline uitteste op militairen en burgers.

Leo & Leary

Een ander zwaargewicht die zijn zinnen op de pioniers van de psychedelica heeft gezet is Leonardo DiCaprio. Vader George was een vertrouweling van Timothy Leary, die zelfs het huwelijk tussen ma en pa DiCaprio inzegende, en Leo probeert met zijn productiehuis Appian Way al jaren een project rond de psychedelische vrijbuiter van de grond te krijgen. Hij wordt nu samen met power players als Ron Howard en Brian Grazer genoemd als coproducer van een nieuwe docureeks over de triplegende. Appian Way stapte ook mee in de ontwikkeling van Island, een serie gebaseerd op de gelijknamige, onder de invloed van lsd geschreven roman van Aldous Huxley, over een eiland waar de bewoners entheogene planten gebruiken om ‘kosmisch inzicht’ te verwerven.

De laatste keer dat psychedelica diep tot in de popcultuur doordrongen, meer dan een halve eeuw geleden, leverde dat onvergetelijke muziek, uitzinnige modecreaties, historische literatuur en vernieuwende cinema op. Maar de politieke en maatschappelijke terugslag bezorgde de wetenschap een kater die decennialang bleef nazinderen. Het is dus maar de vraag of de professoren aan de Johns Hopkins University of New York University die de draad van het klinisch onderzoek na dertig jaar weer oppikten, zitten te wachten op al die hernieuwde aandacht voor de ‘lsd celebrity’. Zoals Michael Pollan in How to Change Your Mind schrijft: ‘Er is maar één onderzoeker die het niet zo nauw neemt of één patient met een desastreus verlopen sessie voor nodig om het voor iedereen te verpesten.’

Intussen schieten de podcasts, documentaires, series, start-ups, publicaties en platen over of geïnspireerd door psychedelica alvast als paddenstoelen uit de grond. Blonde van Frank Ocean, Golden Hour van Kacey Musgraves en Astroworld van Travis Scott gelden nu al als hedendaagse, psychedelische klassiekers. Op Netflix kunt u drugsvrij trippen met de zéér psychedelische maar uitstekende animatieserie The Midnight Gospel, waar in de eerste aflevering meteen stevig gefilosofeerd wordt over de pro’s en contra’s van halluconigenen. In Down to Earth trekt Hollywoodbink Zac Efron naar Peru en bezoekt er een resort waar helende ceremonies worden georganiseerd met ayahuasca, een psychedelisch plantenbrouwsel uit het Amazonegebied. In het pas gelanceerde (Un)well wordt de wellnessindustrie dan weer kritisch onder de loep genomen, en wordt de schaduwzijde van die sjamanistische, steeds meer westerse toeristen lokkende praktijk belicht. Net zoals bij andere psychedelica kan het ongecontroleerd of onvoorzichtig gebruik van ayahuasca bij sommigen gevaarlijke bijwerkingen hebben, zoals beroertes of psychoses. En rapte Kanye West niet zo lang geleden ook niet ‘I done died and lived again on DMT, huh’?

De psychedelische geest is dan wel opnieuw uit de fles, u laat beter dat kinderslot toch nog even op uw laptop of televisie staan. Turn on, tune in, drop out, weet u wel?