Tom Waes’ ‘Het verhaal van Vlaanderen’ is geen politiek statement: ‘We zijn in de eerste plaats tv-makers’

Gooi die geschiedenisboeken aan de kant. Tom Waes dompelt u en zichzelf onder in Het verhaal van Vlaanderen.

‘Wat een teleurstelling. Ik dacht dat dat Vlaamse kost was’, zegt Tom Waes ietwat verbouwereerd. In aflevering 2 van Het verhaal van Vlaanderen krijgt hij mosselen met prei en selder voorgeschoteld. Een gerecht dat de Romeinen naar hier exporteerden, weet foodarcheoloog Jeroen Van Vaerenbergh.

Het is een van de vele wetenswaardigheden in het Eén-programma, dat in tien kloeke delen van vijftig minuten de geschiedenis van onze voorouders vertelt, van de prehistorie tot aan het begin van de eenentwintigste eeuw. Met door acteurs nagespeelde scènes waarin op een gegeven moment verteller Waes, van achter een hoek of tussen de bomen, komt aangewandeld.

Je reisde al de hele wereld rond. Waarom nu een programma over de geschiedenis van Vlaanderen?

Tom Waes: Als er op school één vak mij echt begeesterde, dan wel geschiedenis. Ik merk dat ik ook vaak naar non-fictie en geschiedkundige boeken grijp. Toen ik de oorspronkelijke Deense versie van dit format, Historien om Denmark, zag, dacht ik: het zou fantastisch zijn als we dat programma over de Vlaamse geschiedenis kunnen maken. Dus nee, ik heb niet lang getwijfeld.

Die Deense versie werd gepresenteerd door acteur Lars Mikkelsen, de broer van Mads, die een Russische president speelde in House of Cards en een Deense premier in The Killing. Heb je zijn voorbeeld gevolgd?

Waes: Ik probeer zo weinig mogelijk te copy-pasten. Het is de eerste keer dat ik een gekocht format presenteer – meestal verzinnen we onze programma’s zelf. Ik probeer het zo veel mogelijk naar mijn hand te zetten. Daan Schuurmans, de presentator van de Nederlandse versie Het verhaal van Nederland, heeft het ook helemaal anders gedaan dan de Deense, geloof ik.

Hoe was het om door het verleden te wandelen?

Waes: We hadden een gezegde op de set: als het stil is, dan zijn we iets goeds aan het maken. Het was heel vaak stil op de set. In een museum is alles vaak nog vrij abstract, maar door die reenactments komt de geschiedenis werkelijk tot leven. Bewegend beeld maakt het veel bevattelijker. Als je in een steegje in Brugge rondwaart, waar we scènes van de pest hebben nagespeeld, verlies je alle realiteitszin. De ontmoeting tussen neanderthalers en homo sapiens was voor mij in dat opzicht nog de meest ontluisterende scène. Die hadden we in natuurgebied het Zwin gedraaid, dat volgens archeologen het meeste op zo’n steppelandschap lijkt. Toen ik daar die neanderthalers zag rondlopen, dacht ik: nu worden we écht in de tijd teruggekatapulteerd.

Voelde je geen drukkende verantwoordelijkheid?

Waes: Zeker. Je wilt geen fouten maken. Daarom werden alle scenario’s in samenspraak met historici en archeologen geschreven. Op de set hadden we een vaste archeoloog die in de gaten hield of alles klopte. Niet alleen naar mij toe, ook naar de decorbouwers, de schminker, de interieurbouwer. Ik ben supertrots. Ik denk dat we een heel schoon verhaal hebben.

Welke lessen trek je uit onze reis door de geschiedenis?

Waes: Dat we er precies nog niet veel uit geleerd hebben. De ongelijke verdeling van macht en geld is de rode draad doorheen al die gevechten en veldslagen. Of je nu in de periode van Daens leefde, ten tijde van de Brugse Metten, in de donkere middeleeuwen of tijdens de onderdrukking van de Galliërs door de Romeinen, het was altijd hetzelfde verhaal.

Het idee van een Vlaamse canon is onder historici erg controversieel. Waarin zit het verschil tussen de canon en de reeks?

Waes: Voorlopig is er nog geen Vlaamse canon, dus we konden ons daar ook niet door laten leiden. We hebben gewoon geprobeerd een interessant en leuk programma over de geschiedenis van Vlaanderen te maken.

Een kleine nuance daarbij. We zeggen in onze intro: ‘Dit is wat zich hier heeft afgespeeld, in onze streek, op wat vandaag het grondgebied van Vlaanderen is.’ Dat is niet altijd Vlaanderen geweest. Ooit was Vlaanderen een graafschap, maar dat was veel kleiner. In de prehistorie was het helemaal niets. Maar er liepen hier duizenden jaren geleden wel mammoeten, neanderthalers en homo sapiens rond.

De reeks heeft de schijn van een prestigeproject te zijn van de regering-Jambon, die het ten volle steunt in tijden van besparingen bij de VRT.

Waes: Zo zie ik het niet. Als je een reeks als dit fatsoenlijk wilt maken, kost dat geld. Elke draaidag stond gelijk aan een halve filmproductie. Ik kan me wel voorstellen dat het voor de Vlaamse regering een valabel product is om mee in te investeren. Het programma wordt trouwens beschikbaar gesteld voor het onderwijs, zodat leerkrachten ermee aan de slag kunnen. Denemarken zag zijn museumbezoek dankzij Historien om Denmark verdubbelen. Ik heb het praalgraf van Maria van Bourgondië in Brugge een paar keer gezien. Als je nadat je de aflevering over de Bourgondiërs hebt gezien daar voorbij loopt, krijgt dat een heel ander elan. Zelfs een simpele tekening over de omsingeling van de stad Antwerpen aan het eind van de zestiende eeuw ziet er helemaal anders uit als je het verhaal erachter hebt meegekregen.

Heb je toch niet de indruk dat je aan een politiek verhaal hebt meegewerkt? Het Vlaamse regeerakkoord schrijft dat de VRT moet bijdragen aan de ontwikkeling van een Vlaamse identiteit.

Waes: Absoluut niet. We zijn in de eerste plaats tv-makers. Als je de volledige reeks kijkt, zul je wel merken dat we ons compleet onafhankelijk hebben opgesteld.