‘The Dropout’ is het zoveelste bewijs dat de tv-wereld geen genoeg krijgt van oplichters

Met The Dropout, het verhaal van Elizabeth Holmes, pakt nu ook Disney+ uit met een waargebeurde fictiereeks over een prominente oplichter. De zoveelste al, dit voorjaar.

In de voorlaatste aflevering van The Dropout, dat deze week op Disney+ begint, maakt een onverwachte gast zijn opwachting.

‘Je begon dit bedrijf twaalf jaar geleden, niet?’ klinkt de stem van Bill Clinton, voormalig Amerikaans president. ‘Vertel het publiek eens hoe oud je toen was.’

‘Ik was negentien’, antwoordt Elizabeth Holmes, digitaal vervangen door actrice Amanda Seyfried.

Clinton wacht tot het applaus gaat liggen. ‘Maak je dus geen zorgen om de toekomst’, zegt hij met een brede glimlach. ‘We zijn in goede handen.’

De scène is een rare mix van echte beelden uit 2015, toen Clinton voor zijn stichting een panelgesprek leidde over ‘Disruptoren in de gezondheidszorg’, en een deepfake van Seyfried. Ze is er dan ook vooral om een punt te onderstrepen. Elizabeth Holmes lichtte geen bomma’s op per sms. Ze leidde de rijkste en machtigste mensen ter wereld om de tuin in het volle licht van de spotlights. Meer zelfs: haar fraude kon alleen maar zulke enorme proporties aannemen omdát die miljardairs en ex-presidenten haar zo argeloos en roekeloos op het schild hadden gehesen.

Op het moment van haar ontmoeting met Bill Clinton, begin 2015, was Elizabeth Holmes 31, de jongste self-made miljardair ter wereld en door Forbes en Fortune gelauwerd als het toonbeeld van de ‘She-EO’. Enkele maanden later was ze nog nul euro waard. Met Theranos, het bedrijf dat ze zelf had opgericht en dat ondertussen op 9 miljard dollar geschat werd, leek ze op weg om een revolutie te ontketenen in de wereld van de bloedtests: haar nieuwe technologie zou het mogelijk maken om met het bloed uit één vingerprik honderden tests uit te voeren. Tot The Wall Street Journal een artikel publiceerde waaruit bleek dat die technologie nog lang niet op punt stond en Holmes testresultaten vervalst en overdreven had. Begin dit jaar werd Holmes schuldig bevonden aan fraude. Ze riskeert een gevangenisstraf van maximaal 20 jaar.

The Dropout, dat haar spectaculaire rise and fall in acht afleveringen giet, is een degelijke vertelling van een fantastisch verhaal. Alleen heeft de reeks één groot probleem: het is de zoveelste in de rij. Twee maanden geleden pakte Netflix uit met Inventing Anna, het waargebeurde verhaal van Anna Sorokin, een oplichtster die de New Yorkse high society in haar hemd zette door zich voor te doen als rijke Duitse erfgename met ambitieuze plannen in de kunstwereld. Vorige maand ging op Apple TV+ WeCrashed van start, een waargebeurde reeks met Jared Leto in de hoofdrol over Adam Neumann, de messianistische CEO van CoWork die moest opstappen nadat zijn bedrijf 44 miljard dollar minder waard bleek dan geschat. Tussendoor verscheen in de VS Super Pumped, waarin Joseph Gordon-Levitt Travis Kalanick speelt, de voormalige CEO van Uber die ontslag nam na rapporten over de problematische bedrijfscultuur onder zijn leiding.

In de non-fictie is het niet anders. De twee spraakmakendste docu’s die Netflix dit jaar heeft uitgebracht, waren The Tindler Swindler en Bad Vegan. De eerste ging over een man die zich op Tinder voordeed als diamantair en vrouwen voor honderdduizenden euro’s oplichtte. De tweede leek het simpele verhaal van een frauderende eigenares van een bekend New Yorks veganistisch restaurant, tot bleek dat ook zij opgelicht werd door haar vriend, die zich voordeed als CIA-agent en had beloofd haar hond onsterfelijk te maken. (Heel raar verhaal, inderdaad.)

Dat zijn te veel soortgelijke verhalen op te korte tijd om toeval te zijn. De tv-wereld heeft een nieuw speeltje gevonden: oplichters.

Er is een ongeziene rush gaande op oplichtersverhalen

Er valt over te discussiëren, maar het vuur aan de lont zou wel eens Fyre Festival geweest kunnen zijn, het ultieme experience festival op de Bahama’s dat in 2017 eindigde met een foto van een triest broodje kaas (en een fraudeveroordeling voor organisator Billy McFarland). Destijds werd het verhaal niet groot opgepikt, maar in 2019 werden er twee documentaires over gemaakt: Hulu’s Fyre Fraud en Netflix’ Fyre: The Greatest Party That Never Happened. Vooral die tweede docu gooide hoge ogen: met vier Emmy-nominaties en 20 miljoen kijkers in de eerste maand was het een onverwachte hit voor de streamingdienst. Waarna iedereen in de tv-wereld wakker schoot.

Fyre kwam dan ook op het juiste moment. True crime was even bezig om de limiet op te zoeken van hoe veel cold cases, potentiële gerechtelijke dwalingen en charismatische moordenaars de kijker kon verdragen en vond in Fyre een nieuw onderwerp: de 21e-eeuwse oplichter. Een nieuw soort oplichter. Had Frank Abagnale, de oplichter op wiens leven Catch Me If You Can was gebaseerd, nog een pilotenpak en stalen zenuwen nodig, dan weefde millennialfraudeurs hun web rond een ‘visionair idee dat de industrie zal veranderen’ en heel veel blabla. Hun speelterrein was dat van de technologiewereld, waar opgeblazen ego’s en gulzige investeerders de dienst uitmaken.

Het leken parabels over de tijdgeest. Makkelijke verhalen ook om in een vertelvorm te gieten, met een steile klim, een diepe val en een dramatische ontmaskering tussenin. Plus: zoals Fyre had laten zien, bleek er bij het publiek een zekere appetijt te bestaan om zelfvoldane millennials op hun bek te zien gaan. Het enige minpunt was dat de voltallige true-crimewereld zich dat tegelijk leek te realiseren.

De jongste jaren is er dan ook een ongeziene rush op oplichtersverhalen. The Dropout bijvoorbeeld is gebaseerd op de gelijknamige podcast. Die podcast verscheen in de nasleep van Bad Blood, een non-fictieboek van John Carreyrou, de journalist die Holmes ontmaskerd had. Daarop is dan weer The Inventor gebaseerd, een docureeks op HBO Max, én een nog te verschijnen fictiefilm van Adam McKay ( The Big Short, Don’t Look Up), waarin Jennifer Lawrence Holmes zal spelen. Dat is heel veel keren identiek hetzelfde verhaal.

Even veelzeggend is de snelheid waarmee de waargebeurde verhalen naar het tv-scherm gebracht worden. De rechten op het magazineartikel waarop Inventing Anna gebaseerd is, werden nog voor Anna Sorokins proces door productiehuis Shondaland gekocht. Niet veel later probeerde dat ook de rechten op My Friend Anna te kopen, een boek van een van Sorokins slachtoffers, maar die waren al verkocht aan HBO, waar Lena Dunham aan de adaptatie werkte (die ondertussen is afgevoerd). The Dropout verschijnt zelfs voor Elizabeth Holmes haar strafmaat kent.

Het opbod aan oplichtersverhalen dit voorjaar lijkt meer dan een samenloop van releasedata. Het haakt in op een merkwaardige publieke fascinatie voor dit slag verhalen. En die niet meteen lijkt af te nemen. In februari van dit jaar werden rapper/ondernemer Heather Morgan en haar vriend Ilya Lichtenstein gearresteerd. Samen hadden ze geprobeerd om 4,5 miljard dollar aan gestolen cryptomunten wit te wassen. Binnen de 72 uur kondigde Netflix een documentaire over de zaak aan, geregisseerd door Chris Smith, tevens de man achter Fyre en Bad Vegan. Vier dagen later raakte bekend dat er ook een fictie- en een non-fictieproject over de ’21e-eeuwse Bonnie & Clyde’ groen licht gekregen had. Dat zijn drie verschillende projecten in één week tijd.

The Dropout slaagt waar de rest van het pak faalt

Het slechte nieuws dan maar: het gros van de fraudefictie tot hiertoe is opvallend matig. The Dropout is de beste van de hoop, of toch als u het boek, de podcast, de docureeks en het nieuws tout court aan u hebt laten voorbijgaan én u zich over de bizarre stemimitatie van Amanda Seyfried kunt zetten. WeCrashed leek dan weer vooral een vehikel voor Jared Leto om zich een vreemd kapsel en een nog vreemder accent aan te meten en te hunkeren naar een Emmy.

Maar vooral Inventing Anna was een grote teleurstelling. Niet alleen omdat het met negen afleveringen die grotendeels ruim boven het uur afklokken een marathonversie van een weekendfilm is, maar ook omdat de reeks wel heel welwillend was voor Anna Sorokin. Voor de rechtbank was ze een textbook case van een oplichter, die met een valse naam, een vals achtergrondverhaal en valse voorwendselen mensen hadden opgelicht om een luxueus leven in stand te houden. Voor Shonda Rhimes was ze een glamoureus stijlicoon, een hypercapabele girlboss en een feministische Robin Hood, die in een seksistische mannenwereld niet anders kon dan buiten de lijntjes kleuren om haar droom te realiseren. Vooral Anna Sorokin zelf zal haar daar dankbaar om zijn: haar aantal Instagram-volgers ging de voorbije twee maanden van 150.000 naar meer dan één miljoen.

Alleen: hoe matig de reeksen afzonderlijk ook zijn, net doordat ze allemaal samen verschijnen, maken ze een interessant punt. Een punt dat ook al in Fyre zat, de grondlegger van het genre, maar daar nooit helemaal werd uitgewerkt. Was Billy McFarland, de organisator van Fyre Festival, een pure oplichter? Was de intentie achter het festival om geld door te sluizen of was hij iemand met een idee dat aansloeg maar in de praktijk onhaalbaar was? Was het de bedoeling van McFarland om mensen op te lichten of was hij gewoon een eikel met grootheidswaanzin?

Dat die vraag niet makkelijk te beantwoorden is, zegt alles over de staat van het kapitalisme van de laatste tien jaar. In een wereld van tech entrepreneurs en venture capitalists, waarin je met één disruptief idee en een reeks investeringsrondes onmetelijk rijk lijkt te kunnen worden – of toch als je Jeff Bezos of Mark Zuckerberg heet -, is de lijn tussen oplichter en visionair flou geworden. Bedrijven als Amazon en Spotify waren jarenlang verlieslatend, maar dat verontrustte hun investeerders niet: ze geloofden in de winsten die hen in de toekomst werden voorspeld. Succesvol ondernemen in Silicon Valley lijkt vooral een kwestie van overtuigen.

Met de komst van cryptomunten werd die techeconomie nog virtueler. Kort door de bocht: overtuigt één cryptohandelaar u om voor 100.000 euro farty cow coins te kopen, dan bent u wellicht opgelicht. Overtuigt hij héél veel mensen om farty cow coins te kopen, dan hebt u een gouden zaak gedaan. Vijf jaar nadat NFT’s hun intrede hebben gedaan, zijn economen het er nog altijd niet over eens of het pure oplichterij dan wel de toekomst is.

Net omdat de verhalen van Anna Sorokin, Elizabeth Holmes en Adam Neumann plots allemaal tegelijk op ons af komen, zeggen ze wel degelijk iets over dit fake it ’till you make it-tijdperk, waarin u geen YouTube-video kunt kijken zonder dat een Hollander vanuit een Thaise villa u een tienstappenplan om snel rijk te worden probeert te verkopen of Matt Damon u een cryptomunt aanpraat (‘Fortune favors the brave’, weet u wel). Leg ze naast elkaar en ze tonen een continuüm. Het ene uiterste is Simon Leviev, de oplichter uit The Tindler Swindler die vrouwen voor zich won met het doel om hen te bestelen. Aan het andere uiterste zit Travis Kalanick uit Super Pumped, die met Uber een miljardenbusiness uit de grond stampte, voornamelijk door een meedogenloze eikel te zijn. En de rest van de oplichters zit daar ergens tussenin.

Adam Neumann, het onderwerp van WeCrashed, is bijvoorbeeld nooit veroordeeld voor oplichting. Je kunt hem mismanagement verwijten. Je kunt hem roekeloos gedrag verwijten, wat leidde tot de ongeziene implosie van zijn bedrijf WeWork, waar hij uit ontslagen werd. Je kunt hem heel zeker grootheidswaanzin verwijten. Maar zeker in het hyperkapitalisme van Silicon Valley zijn dat geen criminele feiten. Elizabeth Holmes werd dan weer wel veroordeeld voor fraude, maar ook daar is het niet helemaal duidelijk of dat al van bij de start haar doel was, zoals The Dropout laat zien. Ze lijkt eerder een vrouw die vastberaden was om de nieuwe Steve Jobs te worden, de grijze zones van de start-upwereld uitbuitte, zich daarbij door geen enkele morele overweging zou laten inperken en uiteindelijk volledig ontspoorde. Als je de reeksen na elkaar kijkt, kun je dan ook niet anders dan je afvragen hoe groot het verschil tussen Neumann en Holmes precies is. Uiteindelijk stellen The Dropout, Inventing Anna en WeCrashed allemaal dezelfde vraag: was dit intentionele oplichterij of een fake it ’till you make it-verhaal dat halverwege ineenstortte?

‘Ofwel eindig je als miljardair. Ofwel eindig je in de gevangenis’, zegt een investeerder tegen Adam Neumann in de eerste aflevering van WeCrashed, wanneer die laatste zijn prille plannen uit de doeken doet. Het zegt veel over de financiële wereld van vandaag dat dát de vraag is waar het finaal op neerkomt.

Catch Them If You Can

Zodat u nog kunt volgen wie wie is.

Elizabeth Holmes

De reeks The Dropout (Disney+)

Gespeeld door Amanda Seyfried

Het echte verhaal Stopte als negentienjarige aan Stanford om haar eigen bedrijf, Theranos, op te richten, in navolging van haar idool Steve Jobs, van wie ze ook de coltruilook kopieerde. Haar revolutionaire idee: een nieuwe bloedtest, waarvoor één vingerprik volstond. Na een reeks investeringsrondes werd Theranos op 9 miljard dollar geschat, wat van haar de jongste self-made miljardair ooit maakte. Tot bleek dat de nieuwe technologie achter de bloedtests nog lang niet op punt stond en haar testresultaten systematisch vervalst waren.

Huidige status Werd begin dit jaar veroordeeld voor fraude. Is momenteel vrij onder borg en krijgt in september haar strafmaat te horen, die kan oplopen tot twintig jaar gevangenis.

Anna Sorokin

De reeks Inventing Anna (Netflix)

Gespeeld door Julia Garner

Het echte verhaal Deed zich tussen 2013 en 2017 onder de naam Anna Delvey voor als een rijke Duitse erfgename en werkte zich in de New Yorkse high society in onder het voorwendsel van de Anna Delvey Foundation, een kunststichting en club. Lichtte daarbij enkele grote investeringsbanken, hotels en kennissen op voor minstens 275.000 dollar, tot ze in 2017 gearresteerd en ontmaskerd werd. Werd in 2019 veroordeeld tot 4 tot 12 jaar gevangenis.

Huidige status Werd vorig jaar vrijgelaten, maar na zes weken opnieuw in hechtenis genomen, met het oog op een uitwijzing naar Duitsland, die ze betwist. Werkt aan een boek en een podcast over haar tijd in de gevangenis en tekende een deal voor een realityreeks over haar leven nu.

Adam Neumann

De reeks WeCrashed (Apple TV+)

Gespeeld door Jared Leto

Het echte verhaal Was in 2008 medestichter van WeWork, waarmee hij grote kantoorruimtes opkocht, inrichtte en als hippe coworkplek verhuurde. Als ‘disruptor van het kantoorleven’ haalde hij miljarden aan investeringskapitaal binnen. In 2018 wilde het bedrijf naar de beurs gaan met een geschatte waarde van 47 miljard dollar. Evenwel: na intern onderzoek werd de beursgang uitgesteld en dwongen de investeerders Neumann om ontslag te nemen wegens slecht beheer. (Zo waren er problemen met seksueel wangedrag en alcoholmisbruik binnen het bedrijf vastgesteld en bleek dat Neumann onder meer 700 miljoen dollar uit de firma had gehaald.) Vorig jaar fuseerde WeWork met BowX, waarbij de waarde van het bedrijf op een veel lagere 9 miljard werd vastgelegd.

Huidige status Werd nooit strafrechtelijk veroordeeld. Is momenteel actief in de vastgoedwereld, waar hij de voorbije jaren 4000 appartementen kocht ter waarde van 1 miljard dollar. Zijn vermogen wordt geschat op 1,5 miljard.