Marvel maakt voortaan ook sitcoms. U leest het goed

U leest het goed: WandaVision, de eerste tv-reeks uit het Marvel Cinematic Universe die speciaal voor streamingzender Disney+ werd ontwikkeld, is een sitcom. De franchise was na Avengers: Endgame (2019) aan een nieuwe richting toe, maar dit had niemand verwacht.

Met lege blikjes aan de achterkant van hun wagen en het obligate bordje ‘Just married’ rijden de bekende Marvel-helden Wanda (alias de Scarlet Witch) en Vision het plaatsje Westview binnen. Even later volgen we Vision naar zijn kantoorjob en Wanda naar de keuken. We maken kennis met de nevenpersonages: Visions chef, een handvol buurtbewoners en hun nieuwsgierige buurvrouw Agnes, die zichzelf op de sofa parkeert en niet meer weggaat. De kantoorchef en zijn vrouw komen eten, alles loopt in de soep en op het einde verzucht Wanda, in innige omhelzing met Vision: ‘Ik wil er zo graag bij horen.’

Het is een typische eerste aflevering van een sitcom, maar het is ook vijfentwintig minuten van de meest onverwachte televisie die we ooit hebben gezien. En wie ook maar enigszins met het Marvel Cinematic Universe (MCU) vertrouwd is, zal dat beamen. Sinds Iron Man (2008) grossiert dat namelijk in peperdure, spectaculaire superheldenfilms. Je associeert het MCU met moed, drama, magie, lijf-aan-lijfgevechten, explosies, special effects en de occasionele oneliner. Níét met misverstanden, stuntelige hoofdpersonages en om de haverklap een daverend lachsalvo.

Na het Avengers-tweeluik Infinity War (2018) en Endgame (2019), waarmee de vorige fase van het MCU afsloot, drong een stilistische aanpassing zich op. Groter en spectaculairder kon niet meer. Maar dit had niemand zien aankomen, en dat was volgens Marvel-baas Kevin Feige net de bedoeling: ‘Met WandaVision zeggen we zoveel als: “Hou je klaar voor iets nieuws en iets anders.” Disney+ heeft ons de kans gegeven om creatief een andere weg in te slaan, en dat gaan we ook doen.’

Op Disney+, de streamingzender van The Walt Disney Company, kun je alle MCU-films bekijken die sinds 2008 verschenen zijn, en de komende jaren worden daar meer dan tien speciaal voor het platform gecreëerde tv-series aan toegevoegd. ‘De eerste daarvan had The Falcon and the Winter Soldier moeten worden’, aldus Feige op een onlinepersconferentie, ‘op de hielen gezeten door WandaVision. De volgorde is door corona omgedraaid, maar het onverwachte heeft wel vaker in ons voordeel gespeeld.’

Starten met WandaVision lijkt inderdaad beter. Als het experiment mislukt – de reeks kan vooral voor het jongere publiek weleens een harde noot om te kraken zijn – verschijnt in maart al het veel klassiekere The Falcon and the Winter Soldier, dat zich aankondigt als een langgerekte Marvel-film, met alle bekende ingrediënten. WandaVision-regisseur Matt Shakman geeft nog een betere reden: ‘Het is geweldig dat de eerste Marvel-reeks voor Disney+ een liefdesbrief aan de televisiegeschiedenis is.’ Volgens ons staat WandaVision binnen het MCU zowel voor een vormelijke als een inhoudelijke revolutie.

Tweede kans

Dat WandaVision van start gaat als een sitcom uit de pioniersjaren van de televisie, is op zich nog niet eens zo bizar. Als Marvel-kijker ben je wel wat gewend. Je leunt achterover en wacht tot de eerste explosie de suburb uiteenrijt en je het Cinematic Universe wordt binnengezogen. Maar op het einde van de aflevering zit je nog altijd daarop te wachten. En als de tweede aflevering begint, ben je nog altijd naar een pastiche op sitcoms als I Love Lucy en The Dick Van Dyke Show aan het kijken. Aan het begin van episode 3 is de actie naar de late sixties verplaatst. Je kijkt nu in kleur en de mode is veranderd, maar het begint je ook stilaan te dagen dat WandaVision écht een sitcom ís. Gaandeweg verschijnen er weliswaar kleine barstjes in de spiegel, en er is ons nog voor het einde van het seizoen ‘actie op grote schaal beloofd’, maar toch: een sitcom.

In de traditie van dat format lost Disney+ slechts één aflevering per week, met een dubbele worp om te beginnen. Wij kregen op voorhand drie afleveringen te zien, maar beelden uit de trailer tonen dat ook de eighties en nineties in sitcomland nog aan bod komen. En daar is veel zorg en tijd in gekropen, volgens Shakman: ‘Het was van meet af aan duidelijk dat het geen parodie zou worden, wel een hommage. We hebben de stijl en teneur van tijdperk tot tijdperk bestudeerd, en de acteurs op sitcom bootcamp gestuurd om de verschillende vormen van comedy onder de knie te krijgen, inclusief lichaamstaal en accenten.’

Niet elke sitcom kwam in aanmerking als inspiratiebron: het moest om familiesitcoms gaan. Shakman: ‘ The Brady Bunch kon, Taxi niet.’ Feige legt uit waarom: ‘Familiesitcoms waren belangrijk voor mij als kind. Sommige daarvan lijken vandaag misschien onnozel, maar ze hadden allemaal die troostende, warme kwaliteit waar we voor WandaVision naar op zoek waren.’

Als er twee figuren in het MCU zijn die wel een portie troost konden gebruiken, zijn het inderdaad wel Wanda Maximoff en Vision (net als in de films vertolkt door Elizabeth Olsen en Paul Bettany). De eerste heeft haar ouders en broer verloren en is al haar hele leven opgejaagd wild. De tweede is een androïde, gecreëerd door slechterik Ultron en door Iron Man geïnjecteerd met de geest van zijn huiscomputer J.A.R.V.I.S. Vision is dus een combinatie van kwaadaardige hardware en goedaardige software, met onnavolgbare superkrachten en een benijdenswaardige loyaliteit. Maar hebt u hem al eens op een glimlach betrapt?

Eén fan verwoordde het in een commentaar onder de trailer als volgt: ‘Wanda verdient beter. Ik kan het haar niet kwalijk nemen dat ze een nieuwe realiteit geschapen heeft, want in de vorige wereld werd ze helemaal niet goed behandeld.’ Door de twee meest miserabele hoofdrolspelers uit het aardedonkere tweeluik Infinity War en Endgame een huiselijk leven in de zonnige buitenwijken te geven, suggereert Marvel dat er voor iedereen een tweede kans is weggelegd. Dat is de inhoudelijke revolutie van WandaVision.

X-Men

Maar als kijker wordt je geduld in de eerste afleveringen wel op de proef gesteld. De aanwijzingen dat er in deze geïdealiseerde sitcomwereld iets niet pluis is – lees: dat we uiteindelijk toch nog wat actie en spanning zullen krijgen – komen slechts mondjesmaat binnen. De oplettende fan ontdekt ze onder andere in de fake reclamespotjes die door de plot worden geweven. In een daarvan wordt een broodrooster aangeprezen, gemaakt door Stark Industries. In een ander wordt naar Hydra verwezen, de aan de nazi’s gelieerde paramilitaire organisatie die in het MCU al zo veel brokken heeft gemaakt.

De commercials roepen herinneringen op aan The Twilight Zone, de anthologiereeks die de wereld lang geleden met het bovennatuurlijke vertrouwd maakte. Dat wordt nog versterkt wanneer in de tweede aflevering Monica Rambeau opduikt, die we in Captain Marvel (2019) leerden kennen als een meisje van zes. Ze keert hier terug als een volwassen vrouw, hoewel haar entree zich minstens een kwarteeuw voor de gebeurtenissen in Captain Marvel afspeelt. Waarom duikt ze eerst op onder de naam Geraldine? Wie is de enge imker die uit een rioolputje voor het huis van Wanda en Vision komt gekropen? Wat is de betekenis van de knalrode speelgoedhelikopter die het zwart-wit doormidden snijdt in de tweede episode?

Het mysterie wordt je vraag na vraag opgelepeld. Zeker is dat WandaVision een scharnierfunctie heeft, die het verhaal naar de sequels van Captain Marvel én Doctor Strange leidt. Intussen zijn de fans, die stilaan uit elkaar spatten van anticipatie, ervan overtuigd dat de reeks ook de deur openzet voor de X-Men. De filmrechten van die Marvel-helden zaten decennialang bij 20th Century Fox, waardoor ze tot nu toe geen deel uitmaakten van het MCU. Nu Disney daar een mouw aan heeft gepast (door 20th Century Fox op te kopen) staat niets de komst van Wolverine en zijn maten – of van de Fantastic Four – nog in de weg, en WandaVision is daar het ideale vehikel voor. Wanda en haar tweelingbroer Quicksilver zijn in de Marvel-mythologie immers de kinderen van Magneto, die u kent als de slechterik uit de X-Men-films.

Grappig: hoe geconcentreerder het medialandschap wordt, hoe uitgestrekter het Marvel Cinematic Universe. Maar het zou ons ondanks alle mutanten, multiversa, wormgaten, tijdreizen en met de wonderlijkste gaven begiftigde superhelden verwonderen als er de komende jaren één film of serie verschijnt die zo vreemd is als WandaVision.