Jacotte Brokken, meer dan alleen weervrouw: ‘Je zou kunnen zeggen dat we true science maken’

Vorige maand gooide ze nog hoge ogen met een podcast over pesten, nu lanceert ze Knappe koppen, een wetenschapsprogramma dat baanbrekend Belgisch onderzoek in de schijnwerpers zet. ‘Ik ben nu eenmaal niet gemaakt voor een nine to five’, aldus Jacotte Brokken.

‘Ik vind het nog steeds heel gek om mezelf te horen zeggen dat ik een programma voor de VRT mag maken.’

Jacotte Brokken is dan wel oprecht bescheiden, wie haar steile opgang bij de openbare omroep heeft gevolgd, kan alleen maar vaststellen dat Knappe koppen perfect in de lijn van de verwachtingen ligt.

Sinds ze anderhalf jaar geleden Frank Deboosere opvolgde als weervrouw is de vrolijke flapuit met een diploma in de chemie alomtegenwoordig. Niet alleen schopte ze het tot de finale van De slimste mens ter wereld, op sociale media slaagt ze er met vlot gemonteerde filmpjes in om wetenschap naar een breed publiek te brengen. ‘Wetenschapscommunicatie is mijn absolute passie’, vertelt Brokken. ‘Dat ik dit programma mag maken, is het grootste compliment dat de VRT me ooit had kunnen geven.’

Vier afleveringen lang zet Brokken het onderzoek centraal van wetenschappers die een verschil maken. ‘Zo is er de jonge onderzoeker Sofie Claerhout die met haar DNA-onderzoek cold cases helpt op te lossen’, licht Brokken toe. ‘De ouders van Ingrid Caeckaert zullen getuigen aangezien haar moord uit 1991 nu eindelijk opgelost zou kunnen raken. We zetten bovendien een moord op de VRT in scène om de technieken van Sofie uit te leggen. Je zou kunnen zeggen dat we true science maken in plaats van true crime (lacht).’

Jullie doen alles om er vooral geen droog wetenschapsprogramma van te maken.

Jacotte Brokken: Met emotie en goede verhalen houd je mensen geboeid. Daarom kozen we vier onderzoekers met een duidelijke link met het dagelijkse leven. Zo zoomen we in op een vernieuwende behandeling voor bloedkankers. Lange tijd betekende die ziekte een doodvonnis. Het zusje van mijn oma is in de jaren veertig aan leukemie gestorven. Het is dus heel bijzonder dat wij nu patiënten aan het woord kunnen laten die dankzij een experimentele technologie weer gezond zijn.

De vierde aflevering is misschien wel de meest fascinerende. Wat is er zo bijzonder aan kamelenbloed?

Brokken: Dat is het grappigste verhaal uit de reeks, maar theoretisch het ingewikkeldste. Een prof deed een toevallige ontdekking toen hij zijn studenten een experiment liet doen met kamelenbloed. Hij merkte dat de antilichamen heel anders reageerden dan hij verwachtte. In de daaropvolgende decennia werd die ontdekking gebruikt in de landbouw en bij de ontwikkeling van nieuwe medicijnen.

Het programma is je op het lijf geschreven, maar je hebt wel degelijk auditie moeten doen. Heeft een vlotte communicator als jij nog veel te leren?

Brokken: Zeker. Ik krijg geregeld coaching. Voor Knappe koppen heb ik bijvoorbeeld geleerd hoe je een autocue moet inspreken. En ik heb vroeger ook logopedie gevolgd. Ik leer veel uit die begeleiding. Ik weet nog dat collega’s in de lach schoten toen ik voor de eerste keer oefende als weervrouw en wijdbeens stond te declameren zoals in de toneelles. ‘Doe eens kalm’, zeiden ze. (lacht)

Aan Knappe koppen ging enige polemiek vooraf omdat het programma besteld en gefinancierd zou zijn door Jan Jambon, de toenmalige N-VA-minister-president. Intussen weten we dat die subsidiëring niet doorging. Zou je er even graag je naam aan verbonden hebben mocht dat wel gebeurd zijn?

Brokken: (haalt de schouders op) Ik ben niet bezig met budgetten. Het geld moet altijd van ergens komen. Het belangrijkste is dat je redactionele autonomie gewaarborgd is, en er was geen enkele vorm van inmenging. Ik vind het geweldig om die vier geniale wetenschappers naar voren te schuiven en te zeggen dat we trots mogen zijn op wat zij doen. We zijn veel te bescheiden als Belg.

○ ○ ○

In september lanceerde Brokken de podcast Niemand vindt u leuk. Daarin onderzoekt ze vanuit haar eigen ervaring de gevolgen van pesten. Ze praat met bekende en minder bekende Vlamingen die als kind gepest werden, bezoekt een therapeut en gaat in gesprek met haar moeder. De reacties zijn unaniem lovend.

‘Ik krijg nog elke dag lange berichten waarin mensen me zeggen hoeveel die podcast voor hen betekent’, vertelt Brokken. ‘Vannacht nog kreeg ik een sms met de boodschap dat Niemand vindt u leuk helend is. Het doet deugd dat mijn traject een hulp kan zijn voor mensen die net als ik gepest werden.’

Je deelt kwetsbare momenten. Was het gek om mensen te laten meeluisteren naar je sessies bij een psycholoog?

Brokken: Met camera’s erbij was dat misschien lastiger geweest, maar voor mij was het evident om die kant van mezelf te tonen. Mijn pestverleden heeft me mee gemaakt tot wie ik ben. Ik wil bovendien het taboe rond therapie doorbreken, net zoals dat we alles moeten doen om pesten tegen te gaan. Het probleem verergert jaar na jaar nu er ook gecyberpest wordt. Kinderen die misschien niets grofs durven te zeggen in de echte wereld, doen dat wel online. Dat maakt me ongerust over de jeugd.

Wat moet je als ouder doen als je ontdekt dat je kind gepest wordt?

Brokken: Het is cruciaal dat je handelt op het ritme van je kind. Je kunt natuurlijk wel argumenteren of overleggen, maar het kind beslist over de stappen die worden ondernomen. Anders ontstaat er een vertrouwensbreuk. Een van de getuigen in mijn podcast vertelde thuis niets omdat ze wist dat haar ouders naar de leerkracht zouden stappen en de pesters alleen maar harder zouden toeslaan. Zelf vond ik het confronterend om te ontdekken dat mijn mama bijna niets wist over wat ik had meegemaakt in het vierde middelbaar.

Als leerkracht is het belangrijk om niet te focussen op het wij-zij-verhaal en om de omstanders te betrekken. Pesten gebeurt alleen als er een milieu voor is.

Je zegt in je podcast dat niet het slachtoffer, maar wel de pester moet veranderen. Net daarom is het schrijnend dat je de slachtoffers telkens opnieuw hoort worstelen met het feit dat ze ‘anders’ waren.

Brokken: Zo’n pestkop zit niet goed in zijn vel en werkt dat uit op kinderen die er om een of andere reden uitspringen. Maar het probleem ligt altijd bij de pester en het is aan de omstander om te zeggen dat er niets mis is met die ‘rare’ eigenschappen van het slachtoffer.

Het is mooi dat mijn getuigen vandaag op hun pootjes zijn terechtgekomen. Je zou je bij sommigen zelfs kunnen afvragen of hun carrière niet zo sterk is geworden net door die pestervaringen. Otto-Jan Ham ontwikkelde zijn humor en grote muil als verdedigingsmechanisme en Merol durft heel extravagant te zijn op het podium om zich af te zetten tegen de groep. Zelf kan ik een je-m’en-foutisme hebben vanuit de gedachte dat ik toch niet moet proberen om erbij te horen.

○ ○ ○

Als weervrouw werd Brokken in een mum van tijd beroemd in Vlaanderen. Ze weet dat het erbij hoort – mensen die naar haar kijken en wijzen op straat – maar wennen doet het nog steeds niet. ‘Ik weet dat het goed bedoeld is’, zegt ze. ‘Maar stiekem ben ik liefst een nobody als ik op straat wandel.’ Ze zoekt geregeld de anonimiteit van steden op, ook al ontsnapt ze nergens meer aan het publieke oog.’ ‘Zelfs tijdens mijn vakantie in Schotland hebben mensen me gespot op de camping. In mijn jogging godbetert. (lacht) Ik merk dat het makkelijker is om nieuwe vriendschappen te sluiten met andere BV’s omdat je meteen die common ground hebt. Maar goed, het hoort erbij. Ik mag al blij zijn dat ik geen slechterik speel in Thuis of als de bad guy gemonteerd werd in een of andere realityshow. (lacht)’

Jouw partner weert de schijnwerpers. Hoe is het voor hem om plots een BV aan zijn zijde te hebben?

Brokken: Het was en is nog steeds een rollercoaster, maar met een ander beroep zou ik ook een workaholic zijn. Ik ben iemand die graag leeft voor haar werk. Ik ben nu eenmaal niet gemaakt voor een nine to five. En daarnaast schermen we ons privéleven wel degelijk af. Er is een deel van mij dat ik bewaar voor het selecte clubje van mensen die me kennen, ook op mijn sociale media.

Mensen zijn heel nieuwsgierig. Als ik jouw naam google, is een van de eerste hits …

Brokken: ‘Jacotte Brokken zwanger.’ Ik weet het. Blijkbaar is dat wat mensen verwachten wanneer je getrouwd en begin de dertig bent. Mijn plus-sizefiguur zit er wellicht ook voor iets tussen. Ik vind het niet erg dat mensen zulke dingen willen weten, ik ben zelf ook zo. Wel is het lastig als websites het als clickbait gebruiken. Dan deel ik op mijn sociale media dat we een nieuwe kat hebben en publiceren zij een stuk met ‘gezinsuitbreiding’ in de titel. Mensen zien dat zonder erop te klikken en voor je het weet, krijg ik commentaar als ik in het café een pintje drink. Dan besef je hoe belangrijk mediageletterdheid is. Dus, aan alle lezers: zolang ik geen foto van kleine schoentjes deel op mijn eigen platformen is er niets aan de hand. Dat is nog altijd de enige betrouwbare bron. (lacht)

Nog over die bekendheid: je gebruikt je naam bewust om de klimaatproblematiek op de agenda te zetten.

Brokken: Ik merk dat alles wat ik doe snel opgepikt kan worden in de media, dus dan gebruik ik mijn platform maar beter ten goede. Al leent het klimaat zich helaas minder snel tot clickbait dan een thema als pesten. Als weervrouw word ik voortdurend met de neus op de feiten gedrukt. De bewijzen zijn glashelder: de watersnood in Spanje, cycloon Boris, de overstromingen in ons land van enkele zomers geleden, … En toch staat het niet op de politieke agenda. Het was zelfs geen thema tijdens de afgelopen verkiezingen, terwijl we het beleid nodig hebben. Dat is zo gek: de wetenschap is er, maar we krijgen het niet verkocht. Opnieuw een bewijs van het belang van goede wetenschapscommunicatie.

Wat is het eerste dat de politiek volgens jou moet aanpakken?

Brokken: Aangezien de ultieme oplossing niet bestaat, kun je van alles doen. Verminder je je CO₂-uitstoot: super! Stop je de ontbossing en plant je bomen: goed! Verhoog je de taks op luchtvaart of zorg je voor een betere treininfrastructuur: doen!

De uitdaging voor zowel de politiek als voor ons als media is om verbindend te communiceren. Het is eng dat sommige mensen het hebben opgegeven en denken dat het te laat is. Natuurlijk moeten we het nieuws op een feitelijke manier brengen, maar het is ook onze taak om hoop en inspiratie mee te geven en te tonen dat het zinvol is om oplossingen te zoeken.

Bij wijze van uitsmijter: worden mensen nog steeds boos op de weervrouw als een voorspelling niet klopt?

Brokken: (lacht) Ja. Ik heb intussen geleerd dat het nooit volledig zonnig of volledig regenachtig is. Ik zeg nu steevast ‘grotendeels droog’ omdat mensen anders klagen wanneer er in hun dorp wél een druppel valt. Deze ochtend nog reageerde er iemand op X toen we zonnige foto’s uit Limburg deelden: in Gent was er van die opklaringen geen sprake. (Kijkt uit het raam) Voilà, intussen komt ook hier de zon door de wolken piepen. ○