Is ‘De slimste mens ter wereld’ verjongd? ‘We kunnen bijna vragen wie de vier Beatles zijn’

Met dertien kandidaten onder de dertig jaar oogt de deelnemerslijst voor het negentiende seizoen jonger dan ooit. Hoe De slimste mens ter wereld een nieuw elan vond.

Een nieuw seizoen De slimste mens, een nieuw seizoen geklaag op sociale media. De introductie van de kandidaten duurt te lang. De jury is niet grappig. Stefaan Degand roept te luid. De moppen zijn gescript. De quiz is doorgestoken kaart. De cryptische tekeningen van Randall Casaer zijn te moeilijk. Er worden te veel grappen over de tanden van Erik Van Looy gemaakt. U kent de bezwaren van de criticasters ondertussen.

Maar op één traditioneel punt van kritiek blijft het dit jaar opvallend stil: de kandidatenselectie is niet ‘de voorspelbare parade van inwisselbare BV’s’, zoals in het verleden wel eens beweerd werd. Met onder meer youtuber Acid, presentatrices Flo Windey, Gloria Monserez en Esther Nwanu, comedians Wiam en Dena Vahdani en regisseur Anthony Nti oogt de lijst van potentiële slimste mensen opvallend jong en divers – en, te oordelen naar een deel van de reacties, ook opvallend onbekend.

Het viel vorig jaar al op, toen de Vlaamse kijker mocht ontdekken wie Chibi, Umi en Bockie waren in een van de friste (en meest bekeken) seizoenen van De slimste mens. Dit jaar valt er niet meer naast te kijken. Leek De slimste mens ter wereld een jaar of vijf geleden net iets te veel op weg om een jaarlijkse herhalingsoefening te worden, dan heeft de quiz met zijn twintigste verjaardag in zicht een nieuw elan gevonden. Acid in De slimste mens: wij willen dat zien.

Iéts minder grappen over Erik Van Looys tanden zou wel nog altijd welkom zijn.

Toen jullie de eerste drie kandidaten bekendmaakten – Sandra Bekkari, Laura Tesoro en Dorian Liveyns – was de allereerste reactie op Instagram: ‘Ah, het is met onbekenden dit jaar.’

Jonas Vanden Bempt (eindredacteur): En Sandra en Laura zijn dan nog twee van de bekendste namen van dit jaar. (lacht) Nu, ik zag ook al een tweet passeren: ‘Als De slimste mens algemeen bekende kandidaten voorstelt, is de reactie: “Weeral dezelfde BV’s.” Steken ze minder bekende namen erin, dan klinkt het: “Zijn de echte BV’s op, misschien?”‘ Dat vat het wel samen, denk ik. Er is altijd commentaar.

Dat gezegd zijnde: het valt wel op.

Vanden Bempt: Het klopt ten dele, ja. Op onze redactie hangt een poster met alle kandidaten van 2016, het jaar waarin Gilles Van Bouwel won. Je kunt er niet naast kijken: daar staan meer BV’s op dan dit jaar. Ik denk dat er in deze jaargang nog altijd voldoende bekende mensen meedoen, maar puur bekendheid is minder dan vroeger een doorslaggevende factor om te mogen meedoen. Of een kandidaat leuk is of goed pakt op televisie, speelt een even grote rol. Het gaat om die balans. Ik denk dat weinig mensen van Bockie De Repper gehoord hadden vóór zijn passage in De slimste mens vorig jaar, maar hij is wel een van de figuren die het meest zijn bijgebleven. Hij zit dan ook in de jury dit jaar.

Komen er ook niet gewoon minder bekende Vlamingen bij dan vroeger? De slimste mens is zowat het enige platform om nog nationaal bekend te worden.

Vanden Bempt: Ik vind het moeilijk om daar grote uitspraken over te doen. Het klopt wel dat we zowat elke grote BV al hebben gevraagd of hebben gehad. Ik bedoel: wie kun je opnoemen die nog níét heeft meegedaan?

Ik heb wel de indruk dat bekendheid vandaag gefragmenteerder is dan vroeger. Veel mensen die de jongste jaren bekend zijn geworden, zijn dat vooral voor hun eigen publiek op YouTube of Instagram, eerder dan voor de nationale tv-kijker. Acid, bijvoorbeeld, heeft bijna 400.000 subscribers op YouTube. Dat zijn waanzinnige cijfers, maar de gemiddelde Vlaming heeft het nog altijd moeilijk om zijn naam juist uit te spreken.

Meteen ook de opvallendste naam op de kandidatenlijst.

Vanden Bempt: Acid stond al een paar jaar op onze radar, maar we wisten niet zo goed wat we met hem moesten doen. Vanop een afstand leek dat toch vooral een youtuber met een raar accent die heel veel ‘kanker’ zei. Maar hoe vaker we hem zagen opduiken in de media, hoe duidelijker het werd dat dat imago niet klopte. Toen hij vorig jaar ook nog eens de schoonbroer van Delphine Lecompte bleek, hebben we hem uitgenodigd voor een cafétest. Tot onze verrassing was hij een heel beleefde jongen. Bijna nederig, zelfs. Totaal niet de schreeuwerige puber voor wie hij gehouden wordt. Erik Van Looy was ook meteen heel enthousiast. Hij was een van de eerste kandidaten die we hebben vastgelegd.

Ik vermoed ook dat zijn passage niet meteen onopgemerkt voorbij zal gaan.

Vanden Bempt: Hoe bedoel je?

Toen we hem drie jaar geleden interviewden, werden de sociale media van Knack overstelpt door jonge mensen die aankondigden dat ze ‘een papieren boekje’ gingen kopen. Pas als je het meemaakt, merk je hoe gigantisch het bereik van een youtuber met bijna 400.000 subscribers is.

Vanden Bempt: Ik las al ergens een reactie van iemand die zei: ‘Ik ga dan toch eens eens naar Vlaamse televisie kijken.’ (lacht) Hij is inderdaad de kandidaat over wie het meest gesproken wordt. Maar voor alle duidelijkheid: dat is niet waarom we hem gevraagd hebben. Acid zit er niet in om het YouTube-publiek naar De slimste mens te lokken. Het is natuurlijk mooi meegenomen, maar hij is er vooral bij omdat we denken dat hij een goede kandidaat zal zijn. Ik denk dat ook oudere kijkers door hem verrast zullen worden.

Dertien van de vierendertig kandidaten zijn jonger dan dertig. Drie jaar geleden waren dat er nog zes. Is De slimste mens verjongd?

Vanden Bempt: Het is zeker geen bewuste strategie geweest, maar we hebben dat zelf ook vastgesteld, ja. Ik heb er ook niet echt een verklaring voor. Er is geen grote omslag geweest. Er is geen vergadering ‘Verjonging in De slimste mens‘ belegd. Eigenlijk zijn we gewoon op zoek naar nieuwe gezichten. Na achttien seizoenen kom je dan snel uit bij jonge mensen. Op coronaexperts als Steven Van Gucht en Geert Meyfroidt na worden mensen nu eenmaal niet zo snel meer bekend na hun veertigste. Het is vooral een logische evolutie.

Nu we toch aan het turven zijn: tien jaar geleden, het jaar van De allerslimste mens ter wereld, deden er vijf vrouwen mee tegenover vijfentwintig witte mannen. Als je naar de kandidatenlijst van dit jaar kijkt, is er ook op dat vlak het een en ander veranderd.

Vanden Bempt: Diversiteit is heel belangrijk voor onze redactie. Het is een cliché, maar representatie op tv doet er toe. Je wil dat alle Vlamingen zich kunnen spiegelen aan wie er in De slimste mens komt. Maar ook dat is vooral een logische evolutie. De wereld is in tien jaar tijd veel veranderd. Als je vandaag in de muziek- of tv-wereld op zoek gaat naar nieuwe gezichten, kom je vanzelf bij een diversere kandidatenselectie uit. Om eerlijk te zijn vind ik het ook bijna vreemd om dat zo te benoemen. Het is gewoon normaal.

Wat de voorbije edities ook opviel, is dat de algemene kennis van de quizzers lijkt te veranderen. Ik herinner me drie kandidaten die vorig jaar het studentenprotest op het Tiananmenplein niet herkenden, de iconische beelden van een man die een tankcolonne tegenhield.

Vanden Bempt: Dat was twee jaar geleden, maar ik snap je punt. (lacht) Kennis verschuift, dat merk je heel hard als je aan De slimste mens meewerkt. Tijdens de cafétests was er dit jaar iemand die in de Open deur-ronde niet wist wie Bono was. Nooit van gehoord. Niet genoeg algemene kennis, dachten we, tot bleek dat ook veel andere kandidaten die kwamen testen niet wisten over wie het ging. Dan besef je: het lag niet aan die persoon. De laatste hit van U2 dateert van 2004. De laatste keer dat ze over zich deden spreken – hun iTunes-stunt – was zeven jaar geleden. Op zich is het dan niet onlogisch dat hun frontman voor een jonge twintiger geen parate kennis meer is. Maar het is wel confronterend.

We zeggen het soms lachend op de redactie, maar we zijn stilaan op het punt dat we in De slimste mens kunnen vragen wie de vier Beatles zijn. Toen ik negen jaar geleden bij De slimste mens begon, was het een absurde gedachte dat je daarnaar zou vragen. Nu zouden veel kandidaten op zijn minst in hun geheugen moeten graven. Maar ook dat is niet onlogisch. De tijd staat niet stil. The Beatles zijn ondertussen meer dan een halve eeuw geleden gesplit.

Vraag iemand die in 1960 geboren is naar de grote volkszangers van de jaren dertig en de kans is ook groot dat ze je het antwoord schuldig blijven.

Vanden Bempt: Precies. Ik heb er moeite mee als mensen zeggen dat de kandidaten van De slimste mens minder weten dan vroeger. Algemene kennis is geen vaststaand gegeven: ze vernieuwt zich. Ook hoe we die kennis opslaan, verandert. Het viel mij bijvoorbeeld op hoe vlot Catherine Van Eylen vorig jaar de juiste jaartallen kon antwoorden, ook al omdat ik daar zelf heel slecht in ben. Als je altijd een gsm op zak hebt waarop je in enkele seconden alles kunt vinden, slaat je brein informatie toch anders op.

Het werkt ook in de omgekeerde richting. Wat parate kennis is voor twintigers van nu, is dat niet noodzakelijk ook voor een ouder publiek. Ik ben onlangs vlakaf uitgelachen op onze redactie omdat ik niet wist wie Zendaya was. Blijkbaar is dat een icoon voor jonge mensen, maar ik had nog niet van haar gehoord.

Is dat niet de grote uitdaging voor De slimste mens in de komende jaren: vragen verzinnen die zowel werken voor een vijftigjarige die niet weet wie Ariana Grande is als voor een twintiger die niet kan zeggen in welk jaar de Berlijnse Muur is gevallen?

Vanden Bempt: Dat is waar ik avonden op zit te puzzelen op mijn kamertje. (lacht) Bij sommige combinaties van kandidaten is dat bijna onmogelijk, ja. Ik heb de indruk dat algemene kennis vroeger meer gemeenschappelijk was, met meer ijkpunten. Vandaag lijkt me dat meer gespreid. Je moet over héél veel verschillende dingen iets weten om nu nog te kunnen winnen.

Welke kandidaten zie je dit jaar ver raken?

Vanden Bempt: Arjen Lubach, de presentator van Zondag met Lubach, heeft in 2012 in Nederland De slimste mens gewonnen. Ik ben heel benieuwd hoe hij het bij ons gaat doen. Geert Meyfroidt leek tijdens de tests heel veel te weten. En verder heb ik hoge verwachtingen van Gloria Monserez. Twintig jaar nog maar, maar haar zie ik verrassen.

Nog even: is er ook iets met Erik Van Looy gebeurd?

Vanden Bempt: Hoezo?

In elke aflevering van het vorige sezioen liet hij wel een taart vallen, sloeg hij een shot tequila achterover of begon hij te zingen. Hij oogt opvallend los.

Vanden Bempt: (lacht) Niks specifieks, nee. Hij heeft het al eens in het programma gezegd: vroeger trok hij zich meer aan van wat andere mensen van hem dachten, de laatste jaren heeft hij dat los gelaten. De redactie vindt het ook amusant om hem daarin te pushen. Zonder te veel te verklappen: dit jaar zijn we erin geslaagd om hem een halve aflevering een hawaïhemd te laten dragen.