In samenzweringsreeks ‘Black Earth Rising’ is geen plaats voor paternalisme

De Rwandese genocide van 1994. Een adoptie. Het Internationaal Strafhof in Den Haag. Een moordpartij. Rond die elementen bouwde Hugo Blick voor BBC de compromisloze politieke thrillerreeks Black Earth Rising, die deze week door Netflix voor de wereld ontsloten wordt. Een ongemakkelijk zittende aanrader.

Kate Ashby (Michaela Coel) is een jonge Londense juriste van Rwandese afkomst die na de genocide werd geadopteerd en worstelt met haar identiteit. Aan het begin van Black Earth Rising is ze net hersteld van een diepe depressie die tot een zelfmoordpoging heeft geleid. Haar adoptiemoeder Eve (Harriet Walter) doet op dit cruciale moment iets dat een wig tussen moeder en dochter dreigt te drijven: ze neemt een zaak aan voor het Internationaal Strafhof in Den Haag, waarbij ze als openbaar aanklager tegenover de vermeende Rwandese oorlogsmisdadiger Simon Nyamoya komt te staan. Nyamoya is een Tutsi, die in 1994 mee aan het hoofd stond van de milities die een einde hebben gemaakt aan de Hutu-gruwel. Kate is ook een Tutsi, en ze heeft de littekens om het te bewijzen.

Neokoloniale bullshit

Dit voorjaar is het een kwarteeuw geleden dat milities van de Rwandese Hutu-meerderheid in een periode van honderd dagen om en bij de achthonderdduizend slachtoffers maakten, voornamelijk onder de Tutsi-minderheid. Binnenkort verschijnt op Canvas de docureeks Helen na de hel, die de genocide vanuit Belgisch en persoonlijk perspectief zal belichten. Persoonlijk, omdat Rwanda tussen 1916 en 1962 onder Belgisch protectoraat stond, met alle koloniale uitwassen van dien. Maar ook omdat op 7 april 1994 samen met de Rwandese premier Agathe Uwilingiyimana tien Belgische blauwhelmen werden geliquideerd, die als haar lijfwacht fungeerden. De regering-Dehaene besliste daarop de troepen, die deel uitmaakten van de VN-vredesmacht, uit Rwanda terug te trekken. Critici beweerden later dat de Hutu-milities daardoor vrij spel hadden. De Rwandese president Paul Kagame beschuldigde België er in 2004 zelfs van de genocide mee te hebben voorbereid.

Wie alle feiten wil kennen, moet afstemmen op Canvas. Voor wie ze wil begrijpen, is er fictie. De film Hotel Rwanda (2004) maakte de Rwandese haat tastbaar en belichtte onder meer de propaganda van de Radio Télévision Libre des Mille Collines, die oproepen tot moord de ether in stuurde. Black Earth Rising richt zich dan weer op de rol van het Westen. Schrijver/regisseur Hugo Blick (The Honourable Woman, The Shadow Line) kreeg – uitzonderlijk voor een samenzweringsthriller – lof toegezwaaid vanuit academische hoek voor de bevattelijke manier waarop hij de Rwandese kwestie uiteenzet. Bevattelijk én compromisloos, want hij laat al in de eerste minuten een jonge zwarte student het Internationaal Strafhof betitelen als ‘neokoloniale bullshit’ en een typisch voorbeeld van ‘zelfingenomen westers paternalisme’. Politiek is in Black Earth Rising dus niet louter een excuus om sexy jonge mensen met pistolen te laten rondlopen. Daarin verschilt de reeks van Bodyguard, die andere succesvolle politieke thriller die de BBC vorig jaar op ons losliet.

Tonen of negeren?

Wil dat zeggen dat er in Black Earth Rising niet wordt gezwaaid met pistolen? Hoegenaamd niet. In de tweede aflevering zit een moordpartij die het bloed in je aderen doet bevriezen. Daarna verschuift het accent enigszins naar actie en complottheorieën, al blijft het persoonlijke drama het kloppende hart van deze reeks. Michaela Coel is heel overtuigend als Kate, en krijgt het gezelschap van John Goodman als haar mentor Michael Ennis, een gescheiden Amerikaanse advocaat die in een beurtrol met de nieuwe vriend van zijn ex de wacht houdt bij zijn comateuze dochter. De wisselwerking tussen Goodman en Michael Gould (de stiefvader) is een van de vele kleine geneugtes van Black Earth Rising. Een ander is het voortdurende besef dat je van de spanning kunt genieten zonder dat je verstand zich beledigd hoeft te voelen.

Over de begintitels bromt de stokoude Leonard Cohen het titelnummer van wat zijn laatste plaat zou worden: You Want It Darker. Veel donkerder dan een burgeroorlog waarin de ene bevolkingsgroep de andere uitmoordt – tegenover de achthonderdduizend slachtoffers van de genocide stonden naar schatting tweehonderdduizend daders – wordt het niet. Wat doe je met die gruwel in een tv-serie die het grote publiek moet bereiken: tonen of negeren? Hugo Blick geeft het antwoord nog voordat Cohen een eerste keer gebromd heeft, door de redding van de jonge Kate in een indringende zwart-witanimatie te vatten. Een voor mainstreamdrama gewaagde keuze die hem veel lof opleverde en Black Earth Rising naar een hoge stek in allerhande eindejaarslijstjes loodste.