In ‘Arcadia’ moet iedereen zich conformeren, zelfs Gene Bervoets

‘Men heeft me in Vlaanderen heel lang gereduceerd tot een hedonistische bon vivant’, zegt Gene Bervoets. ‘Maar men leek vergeten dat ik ook een acteur ben.’ Voor wie zijn geheugen nog even moet opfrissen, is er vanaf deze week de prestigieuze Eén-reeks Arcadia.

In het dystopische Arcadia, waar Vlamingen en Nederlanders broederlijk hun maatschappij hebben heropgebouwd na een niet nader bepaalde ramp, draait alles om de Burgerscore. Wie zich gedwee aan de wet houdt, gezond leeft en geen al te grote bek opzet, maakt kans op sociale promotie en extra luxe. Recalcitrant gedrag leidt dan weer tot puntenaftrek. Wie onder de 3 zakt, wordt simpelweg uit de maatschappij gezet. Arcadia is omzeggens wat je krijgt als je Xi Jinping even laat brainstormen met een roedel orangisten.

Het gezin van Pieter (Gene Bervoets) behoort tot de fine fleur van Arcadia, tot blijkt dat hij met hun scores gemorreld heeft. Pieter wordt verbannen, en zijn vrouw en dochters (respectievelijk Monic Hendrickx en Abigail Abraham, Lynn Van Royen, Ellie de Lange en Melody Klaver) moeten het zien te rooien zonder hem en met een veel lagere score. ‘En dan is de vraag: kiezen ze voor zichzelf, voor hun familie of voor Arcadia’, vertelt Gene Bervoets, die na Beau Séjour voor de tweede keer in drie jaar een interessante hoofdrol beet heeft in zondagavondfictie op Eén.

We spreken Bervoets in Antwerpen, waar hij de naweeën van een nachtvlucht probeert te bezweren met koffie. Hij is net terug uit Griekenland, waar Inside van Vasilis Katsoupis in première ging, een Grieks-Duits-Belgische psychologische thriller waarin Willem Dafoe na een mislukte kunstroof vast komt te zitten en in het New Yorkse penthouse van Bervoets langzaam waanzinnig wordt. ‘Een zeer fijne ervaring’, lacht Bervoets. ‘Al dacht ik op een bepaald moment wel: shit, ik sta hier voor Bobby Peru (uit Wild at Heart van David Lynch, nvdr.). En ik ben de slechterik.’

Ik hoef niet zo nodig de zoveelste mening te zijn: die meningenbrij zit me ondertussen ook wel tot hier. Iedereen vindt maar raak.

Arcadia is een Belgisch-Nederlands-Duits prestigeproject – van VRT, KRO-NCRV en ARD. Ook het budget – 1 miljoen euro per aflevering – is behoorlijk prestigieus. Maar merk jij daar iets van als acteur?

GeneBervoets: Er is vooral extra geïnvesteerd in de aankleding. Met fantastische decors als gevolg. Zeer on-Vlaams. Ik moest ook opmerkelijk vaak aan The Jetsons denken. Ken je die nog?

De animatiereeks uit de jaren 60 over een familie die in het jaar 2062 leefde?

Bervoets:Arcadia speelt zich in een zeer andere toekomst dan The Jetsons af, maar ze baden allebei in een gelijkaardig nostalgisch futurisme, vind ik. In Arcadia komt dat door de brutalistische gebouwen die men in België, Nederland, Frankrijk en Duitsland is gaan zoeken. Denk Niemeyer en Le Corbusier, die in de jaren 50, 60 en 70 al deden denken aan de 22e eeuw. Dat brutalisme werkt echt goed.

‘Op dit moment kosten de scores tussen 3 en 3,3 meer aan de natie dan ze opbrengen’, zo herinnert een overheidsfilmpje de inwoners zelfs tot in het bushokje. ‘Dat wil zeggen dat anderen opdraaien voor hun huisvesting en basiscomfort. Is dat eerlijk?’ De reeks zegt zich af te spelen in de nabije toekomst, maar dat klinkt wel zeer nabij.

Bervoets: Dat kan inderdaad vandaag zo uit de mond van een politicus komen. Eerst zouden we het een dystopische reeks noemen, maar ‘near future’ dekt de lading beter.

Het Arcadische systeem lijkt ook sterk op het allesomvattende socialekredietsysteem dat China al sinds 2018 wil invoeren. De uitrol liep vertraging op, maar het idee is nog niet afgeserveerd. Wie onwenselijk gedrag vertoont – van een peuk op straat gooien tot te lang gamen – zou dat bestraft zien met hogere hypotheekrentes, minder toegang tot vliegtickets of universiteiten en ga zo maar door.

Bervoets: Dat is toch pure dystopische horror? En probeer dat dan ooit nog maar eens terug te draaien. In het Westen zie ik zo’n burgerscore gelukkig niet meteen passeren, al leggen we onszelf die eigenlijk wel een beetje op. We moeten allemaal tig volgers hebben op Instagram en hard werken aan ons lichaam, of we tellen niet meer mee. We doen het onszelf een beetje aan.

Hoe zou jij het trekken in zo’n samenleving?

Bervoets: Dat is als vragen wat je zou doen in een oorlogssituatie. Hoe zou ik daarop reageren? Geen idee. Nu goed, ik denk wel dat elke mens tot veel in staat is en dat je wel eens zou kunnen schrikken van jezelf op zo’n moment. Als het zover komt, blijk ik waarschijnlijk ook veel gezagsgetrouwer en conformistischer dan ik vandaag wil toegeven.

Mag ik dat een opmerkelijke bedenking vinden uit de mond van een oude punker? Waar is de zanger van The Plastic Bags heen, die naar eigen zeggen zo punk was dat de andere punkers hem een beetje vreemd vonden?

Bervoets:(grinnikt) Punker Gene was er twintig. De huidige Gene is er 67, is genoeg tegen muren gelopen en heeft gezien dat het allemaal weinig uithaalt. Het is te zeggen: ik hoop dat jongeren blijven geloven dat ze de wereld stormenderhand kunnen veroveren en veranderen. En ik hoop dat ze me nog veel dingen leren die ik zelf nooit had kunnen bedenken. Maar op mijn leeftijd ben ik vooral blij dat ik me kan terugtrekken in de rust en ruimte van Zeeland, waar ik de laatste jaren woon. Hoe treurig zou het ook zijn moest ik hier nu als oude punker voor jouw neus zitten? Dat is toch een afschuwelijk idee? Als je pakweg de mannen van Deep Purple vandaag ziet, denk je toch ook: gasten, get a life.

Nu goed, misschien mag de oude punker binnenkort nog eens komen piepen. We hielden enkele jaren geleden een reünie van The Plastic Bags, waar we werden bijgestaan door onze kinderen, die allemaal op de een of andere manier in de muziekwereld zitten. Ik vond dat eigenlijk wel voor herhaling vatbaar. Het was wel fijn om onze kinderen muziek te laten maken, terwijl wij op het tweede plan stonden.

Zet je je dan ook weer aan het schrijven? En vooral, hoe raak je ooit nog over een klassieker als Stront, zweet en spouwsel?

Bervoets:(lacht) Geen idee. Voorlopig blijft het bij wat gesprekken. Maar als het ooit zover komt, vind ik de punker in mij wel snel genoeg terug.

Ik hoop dat ik mezelf en de wereld wel blijf bevragen. Maar ik ben niet meer zo naïef om te denken dat ik alles van de daken moet schreeuwen. Dan had ik maar in de politiek moeten gaan. Bovendien hoef ik ook niet zo nodig de zoveelste mening zijn: die meningenbrij zit me ondertussen ook wel tot hier. Iedereen vindt maar raak, maar ondertussen modderen we verder aan. (denkt na) Volgens mij heeft die luide, wat flamboyante aanpak me ook een deel van mijn geloofwaardigheid gekost.

Op welke manier?

Bervoets: Men heeft me in Vlaanderen bijvoorbeeld heel lang gereduceerd tot een hedonistische bon vivant. Akkoord, ik lust graag een glas wijn, zuig mooie dingen op als een spons en ik ben op mijn gelukkigst als ik pakweg een Caraïbische bullfoot soup kan eten met mijn zoon (die op Sint-Maarten woont, nvdr.) in een juist restaurant met enkele gul lachende Dominicaanse vrouwen achter de toog. Dat is het echte leven. Maar men leek vergeten dat ik ook een acteur ben.

De remonte in Vlaanderen kwam er toen Raf Reyntjens je in 2015 castte als buschauffeur Mario in zijn roadmovie Paradise Trips. ‘Waar zat deze Gene al die jaren?’ leek de teneur.

Bervoets:(grinnikt) In Nederland. Ik ben altijd als acteur blijven werken, voor regisseurs zoals Alex van Warmerdam en Jos Stelling die mij als deel van hun filmfamilie beschouwen. Ik kreeg er ook twee nominaties voor een Gouden Kalf en pluk vandaag nog steeds de vruchten van wat ik daar toen allemaal gedaan heb.

‘Ah, ik had het er toevallig afgelopen weekend ook over met Willem Dafoe… Maar wacht, ik ben weer aan het uitweiden. (lacht) Wat was de vraag ook alweer?’

Er is al tien minuten geen vraag meer gesteld. Bervoets heeft een talent voor meanderen in gesprekken. En laat ons nu net het soort interviewer zijn dat al eens wil zien waar de rivier van nature heen stroomt. En via Arcadia en enkele bijgedachten over het menselijk karakter, de Romeinen, polarisatie, populisme en Bart De Wever zijn we uiteindelijk bij woke beland. Het kan de besten overkomen. ‘Dafoe en ik hadden het erover hoe wij, als late zestigers, bijvoorbeeld omgaan met trans personen of genderidentiteit. We moesten allebei toegeven dat we, hoewel we onszelf als ruimdenkende mensen met een open geest beschouwen, al eens een kemel schieten, niet alles begrijpen en niet altijd exact weten hoe we er correct op moeten reageren. Ik omarm ieders identiteit, maar dat betekent niet dat ik bijvoorbeeld nooit meer ga struikelen over een of ander voornaamwoord.

‘Bijvoorbeeld, toen ik Jean Janssens, de non-binaire acteur die mijn schoondochter Gloria speelt in Arcadia, onlangs op een viewing terugzag had ik hen aanvankelijk niet herkend. De reeks werd opgenomen toen Jean zich nog identificeerde als vrouw, en in de reeks ook een vrouw speelde. Terwijl Jean nu als non-binaire persoon ook prima als man gecast zou kunnen worden. Dat was zo’n kemel. Maar daarna heb ik hen meteen uitgevraagd, want ik wil dat allemaal begrijpen. (denkt na) Ik hoop ook dat de schrijvers van Arcadia daar in het tweede seizoen mee aan de slag gaan. Pak dat aan en gebruik het in het verhaal. Leg het mij en mijn generatiegenoten uit. Reik mensen de hand en begeleid hen. Daar ligt een belangrijke opdracht voor tv in de komende jaren.

De non-binaire acteur Jean Janssens speelt mijn schoondochter Gloria in Arcadia. Pak dat aan en gebruik het in het verhaal. Leg het mij en mijn generatiegenoten uit.

Jouw rol in Inside bleef al bij al beperkt tot een flashback van enkele minuten.

Bervoets: Die scène is in de montage zelfs nog ingekort, en daar ben ik blij om.

Nog eens?

Bervoets: Begrijp me niet verkeerd: ik vind het tegelijk ook jammer, maar de kortere versie dient het verhaal veel beter. En Inside draait niet om mij, hè. Mijn personage trekt op de een of andere manier aan de touwtjes van Nemo (het personage van Dafoe, nvdr.), maar dat hoefde niet zo uitgebreid uitgelegd te worden zoals we eerst van plan waren. Ik hou niet zo van praatjes bij plaatjes. Je kunt heel veel uit Inside halen: referenties naar The Marriage of Heaven and Hell van William Blake, Dante’s Inferno en de toren van Babel of vragen over wat kunst kan doen en betekenen. Maar als je dat er allemaal in gaat lepelen, dan laat je de kijker niks meer over voor interpretatie.

Zo’n fysieke rol als die van Nemo, die in opsluiting zachtjesaan naar de waanzin afglijdt, had jou ook niet misstaan.

Bervoets: Heerlijk, toch? Uiteraard had ik die ook willen spelen. Maar Willem is Willem en hij doet dat geweldig. Ik hoop dat er weer een of andere nominatie voor hem in zit. Ik vroeg hem wat hij dacht en hij grinnikte geamuseerd. ‘I don’t think of that anymore. I just want to take care of my alpacas back home.’ (lacht) Spelen met Dafoe is spelen op Champions League-niveau, hè: je moet meteen mee, er is geen ruimte om nog even je pastechnieken te oefenen.

Dafoe heeft voor zichzelf ondertussen een zeer grote speeltuin gecreëerd, van blockbusters als Spider-Man tot bevreemdende arthousefilms als The Lighthouse. Zolang als hij er voor zichzelf maar betekenis aan kan geven. ‘I don’t want to wake up a day without thinking: what am I doing here?’

Bervoets: Ik snap perfect dat hij zich op zijn leeftijd alleen nog ongelooflijk wil amuseren en voor verhalen kiest waarvan hij voelt dat hij er iets meer mee kan doen. Wie wil er nu wel op een set staan en denken: ‘Wat doe ik hier in godsnaam?’ Ik heb er alvast naar gestreefd om dat zo veel mogelijk te vermijden. Alleen is dat hier niet altijd evident. Je moet dan eigenlijk zelf gaan schrijven, of structureel neen zeggen tegen elk middelmatig scenario en hopen dat je toch nog je brood kunt verdienen.

Eind 2019, op de laatste draaidag van Beau Séjour, liep het ernstig mis op de set. In het bassin waar jullie een bootscène draaiden, barstten twee tanks, waardoor je zes ton water over je heen kreeg en werd weggeslingerd. Hoe gaat het nu met jou?

Bervoets: Ik heb nog steeds last. Zelfs na drie jaar moet ik nog altijd fysiotherapie volgen. Niet dat dat zo verrassend is wanneer je door zes ton water van een boot bent gekatapulteerd en onderweg van alles en nog wat hebt geraakt. De verschillende partijen zijn nog altijd aan het onderzoeken hoe we daarmee in het reine kunnen komen, met een soort van minnelijke schikking.

We zijn ondertussen drie jaar verder.

Bervoets: Productiehuis De Mensen heeft me wel proberen te helpen, maar anderen konden helaas niet snel genoeg de handen in onschuld wassen. ‘Wij hebben niks fout gedaan.’ Tja. Wat ook betekent dat ik mijn herstel – van fysio tot de psycholoog die mijn posttraumatische stressstoornis behandelde – grotendeels zelf heb moeten bekostigen. Je vroeg me daarnet of ik zoals Dafoe enkel nog rollen met betekenis wilde spelen? Uiteraard. Maar laat ons zeggen dat ik, uit noodzaak, wat milder ben moeten worden in die opvatting. (denkt na) Tegelijkertijd heeft dat ongeval ook wel iets opgebracht. Als je gaat nadenken over hoe je daar door het oog van de naald bent gekropen, word je onvermijdelijk een andere mens. Je kunt niet anders dan het leven nog meer omarmen.