Hoe ‘The Crown’ de échte schandalen binnenskamers houdt

Ophef in Groot-Brittannië over de koninklijke familie: dat is niet nieuw. Alleen zijn dit keer niet de Queen en haar disfunctionele nazaten de gebeten hond, maar wel de makers van de Netflix-reeks The Crown. Maar waarom?

Julius Caesar heeft niet écht ‘Et tu, Brute‘ gepreveld nadat hij in het jaar 44 voor Christus door zijn politieke tegenstanders was neergestoken. Dat opvallende zinnetje heeft William Shakespeare er anderhalf millennium later aan toegevoegd. De Britse bard werd op zijn beurt niet echt verliefd op een vrouw die zich als acteur vermomd had, zoals in de film Shakespeare in Love wordt uiteengezet. En ook niet alles wat in de eerste drie seizoenen van The Crown was te zien, is echt gebeurd. Toch lijkt de losse omgang met de werkelijkheid die de makers zich permitteren pas bij jaargang vier een probleem te vormen. Pers en politiek vielen de afgelopen weken over elkaar heen om hun mening over de reeks kenbaar te maken, en de stilte van de royals was nog ijziger dan gewoonlijk. Netflix profiteert: volgens Britse media keken twee weken terug niet minder dan 29 miljoen mensen naar de serie.

Een van hen was de Britse historicus en royaltywatcher Hugo Vickers, die één dag na release al een lijstje met opmerkingen klaar had. De meeste handelen over de relatie van premier Margaret Thatcher met het hof en de relatie tussen kroonprins Charles en Diana – het gegeven waar elke fan van de reeks het meest naar had uitgekeken. Boven aan het lijstje van Vickers, zoals het in The Guardian werd weergegeven, staat nog een andere historische fout: in de eerste episode zie je hoe Lord Mountbatten, een vertrouweling van het hof, zich aan zijn schrijftafeltje neerzet voor een brief aan de jonge Charles, luttele uren voor hij omkomt door een aanslag van de IRA. Is nooit gebeurd, zegt Vickers.

No shit, Sherlock. Lord Mountbatten, die door zijn vrienden Dickie wordt genoemd en ook al in de vorige jaargangen opdook, is een oom van prins Philip (de sidekick van de Queen) en een tweede vaderfiguur voor diens zoon Charles. Net voor hij op de dag van de aanslag, die hem op 27 augustus 1979 echt van het leven heeft beroofd, gaat vissen met zijn kleinzonen, geeft hij de jonge kroonprins per brief een laatste vaderlijk advies: hij moet zijn affaire met de getrouwde Camilla Parker Bowles afbreken en een net meisje voor zichzelf zoeken. Na de aanslag zie je Charles de brief met tranen in de ogen lezen, en op het einde van de aflevering nodigt hij Lady Di uit voor een eerste date. Het is een perfect opgezette dramatische constructie, die alleen door een scenarist kan zijn bedacht. Sommigen vinden dat – al dan niet terecht – schandalig, maar de scène bewijst alleen maar dat de makers van The Crown uit zijn op een smeuïg verhaal en een reeks die over de tongen gaat. De echte controverse gaan ze netjes uit de weg.

In de vorig jaar verschenen biografie The Mountbattens: Their Lives & Loves blijkt dat de laatste gouverneur-generaal van Brits-Indië (Dickies belangrijkste functie) wel wat anders heeft gedaan dan brieven schrijven. Dat hij en zijn vrouw volgens het boek een open huwelijk hadden, is hun zaak. Dat hij weleens het bed heeft gedeeld met de Britse toneelschrijver Noël Coward: wie niet? Schrijver Andrew Lownie kreeg tijdens zijn research evenwel inzage in een FBI-dossier waarin Mountbatten door een getuige wordt neergezet als ‘een homoseksueel met een voorliefde voor kleine jongens’. Die bewering is niet nieuw. In 1987 verklapte ene Norman Nield, die tijdens de Tweede Wereldoorlog een tijdlang zijn chauffeur was, aan een Nieuw-Zeelandse tabloid dat hij geregeld jongens tussen de acht en twaalf jaar oud vervoerde en geld kreeg om zijn mond te houden. De Engelse schrijver en socialite Robert Bryans beweerde in 1990 zelfs dat Mountbatten deel uitmaakte van een pedofilienetwerk dat zijn slachtoffertjes ging uitkiezen in het Kincora Boys’ Home in Belfast. Een van de jongens uit het tehuis, met de codenaam Amal, voegde daaraan toe dat hij een voorkeur had voor jongens met een donkere huidskleur. Dickie was ten slotte ook een goeie kennis van Jimmy Savile, de Britse tv- en radiopresentator die na zijn dood in 2011 werd ontmaskerd als een seksueel roofdier met onstilbare honger.

Dat zet die fictieve brief aan Charles toch wel enigszins in perspectief. Het geeft ook aan dat we op het gebied van echte onthullingen vooral niet te veel hoeven te verwachten van de twee seizoenen van The Crown die hierna nog volgen.

Het vijfde seizoen, dat lange tijd als het laatste werd geafficheerd, behandelt de woelige jaren negentig, met onder meer de echtscheiding van Charles en Diana en die van prins Andrew en Sarah Ferguson. Toen begin dit jaar werd aangekondigd dat er toch nog een zesde jaargang zou volgen, konden de fans uitkijken naar nog spectaculairdere verhaallijnen: de breuk van prins Harry en Meghan Markle met het koningshuis én de affaire rond Andrew, die vorig jaar genoemd werd in het seksschandaal rond de in hechtenis overleden Amerikaanse miljardair Jeffrey Epstein. Die hoop werd door bedenker Peter Morgan meteen de kop ingedrukt: ‘Het zesde seizoen zal ons niet dichter bij het heden brengen. Het geeft ons gewoon de gelegenheid om nog dieper op de gebeurtenissen uit dezelfde periode in te gaan.’ Intussen weet u wel beter: het mag bij The Crown weleens kwalijk ruiken, maar de echte schandalen blijven binnenskamers.

Waarom roept deze jaargang van The Crown dan zoveel weerstand op, terwijl we in andere op feiten gebaseerde films of series fluitend aan de werkelijkheid voorbijgaan? Misschien heeft het met nabijheid te maken, en het gevoel dat we de mensen die erin voorkomen kennen. Misschien heeft fake news ons ook extra gevoelig gemaakt. Simon Jenkins, een Brits journalistiek instituut van 77, schreef er vorige maand een erudiete column over in The Guardian, waarin hij wees op de gevaren van fake history en de verantwoordelijkheid die met artistieke vrijheid gepaard gaat. Zijn conclusie kwam echter als een schok: ‘Alles wat we nodig hebben is een klein icoon in een bovenhoek van het scherm. “F voor Fictie”, dat zou er moeten staan.’ Dat idee werd overgenomen door onder anderen de Britse minister van Cultuur en Media Oliver Dowden, die vorige week beloofde zich aan zijn schrijftafeltje neer te zetten voor een brief aan Netflix. ‘Zonder een duidelijk label vrees ik dat een generatie kijkers die deze gebeurtenissen niet hebben meegemaakt, fictie voor feiten zal aanzien.’

Ons komt het voor alsof Jenkins, en bij uitbreiding Dowden, de miljoenen kijkers van The Crown hiermee van een klein icoon op het voorhoofd voorzien: ‘D voor Domoor.’