Hoe ‘Succession’ een begrip werd

Jammer dat ‘successionesk’ zo’n lelijk woord is. Het zou anders van pas komen.

Spoiler Alert Dit stuk bevat spoilers voor het laatste seizoen van Succession.

Vorig jaar september werd, in het kader van een rechtszaak die Twitter tegen toen nog kandidaat-overnemer Elon Musk had aangespannen, het sms-verkeer van die laatste openbaar gemaakt. Het nieuws werd bij ons niet zo opgepikt, maar de privéberichten die Elon Musk ontving na het nieuws dat hij Twitter wilde kopen, schetsten een ontluisterend beeld van de kennissenkring van de (op dat moment) rijkste man ter wereld. Er werden Musk miljarden dollars beloofd per sms. Er werd gezwaaid met politieke introducties bij presidentskandidaten. Er werd heel, heel veel kruiperig geslijmd.

Eén voorbeeld: ‘You have my sword’, stuurde techveteraan Jason Calacanis naar Musk, naar de woorden waarmee Aragorn Frodo trouw zweert in The Lord of the Rings. Gevolgd door ‘Stel me op, coach! Twitter-CEO is mijn droomjob’ en een gênante pitch om Justin Bieber naar Twitter te lokken. ‘Would be INSANE!’ Musk reageerde pas enkele dagen later en vroeg Calacanis kurkdroog geen advies meer te sturen. ‘Morgan Stanley vindt dat je onze vriendschap not in a good way gebruikt’, aldus Musk. Calacanis’ antwoord: ‘Weet dat ik voor je zou sterven, broer. Ik zou op een granaat voor je springen.’ (Waarbij hij ‘grande’ schreef in plaats van ‘grenade’. Ook miljardairs worstelen met autocorrect.)

Elon Musks vrijgegeven sms-verkeer Musk schetste vorig jaar een ontluisterend beeld. Er werd heel, heel veel kruiperig geslijmd. Succession had gelijk. Wéér maar eens.

Twee dingen bleven hangen van die sms’en. Eén: de grote jongens van de techwereld blijken zich achter de schermen een stuk banaler, infantieler en opportunistischer te gedragen dan de visionaire genieën waarvoor ze gehouden worden. En twee: het is volstrekt onmogelijk die berichten te lezen zónder aan Succession te moeten denken. Het is alsof je Kendall met Stewy hoort praten – met een vleugje Tom en Cousin Greg. Succession had gelijk. Wéér maar eens.

De voorbije maanden maakten het nog eens duidelijk: de populairste tv-reeks van de voorbije jaren was het misschien niet, maar qua culturele impact had Succession in zijn laatste seizoen geen concurrentie meer. Overal doken de Roys op – ook in het echte leven. Toen afgelopen april de Starship, een ruimteveer van SpaceX, kort na de lancering ontplofte, was dat een bizarre echo van wat Roman Roy overkwam in de finale van het eerste seizoen. Dezelfde week besloot Buzzfeed zijn volledige nieuwsafdeling te sluiten: een exacte kopie van wat er in seizoen 2 gebeurde met Vaulter, het nieuwemediabedrijf dat door Kendall Roy gesloten werd ‘omdat papa het wilde’. Die keer dat de CEO van de VRT in volle besparingen besliste om een najaarspresentatie te geven in een gouden glitterjas: pure Kendall.

Spijtig dat ‘successionesk’ zo’n lelijk woord is.

Het zou anders van pas komen.

Hoe langer de reeks liep, hoe meer de realiteit er als Succession uit begon te zien.

In zijn allerlaatste aflevering had Succession nog maar één kwestie uit te klaren: wie krijgt de troon van Logan Roy? Een vraag die al in de eerste episode werd gesteld, maar waarvan het antwoord er 38 afleveringen later nauwelijks toe bleek te doen. Tom Wambsgans, willen-maar-niet-kunnen in een maatpak gegoten, werd de nieuwe CEO van Waystar, maar pas nadat Lukas Matsson hem had duidelijk gemaakt dat hij voortaan zijn ‘pijnspons’ zou zijn. (‘Pijnspons’ is zelden een aanlokkelijke jobomschrijving.) Shiv Roy, Toms vrouw, was de kingmaker met dienst, maar ook haar was geen overwinning gegund: ze was verraden door achtereenvolgens haar broers, haar zakenpartner en haar man en leek, afgaande op het allerlaatste beeld dat we van haar te zien kregen, een toekomst als trophy wife in te gaan. Niemand was een winnaar aan het einde van Succession: het was altijd al een race to the bottom geweest.

Voor een reeks die Succession heet, deed de opvolging er uiteindelijk weinig toe. De eindeloze machtsspelletjes, de steeds wisselende coalities, het eeuwige verraad, voltrokken in inwisselbare vergaderkamers en kantoren, het was finaal allemaal bullshit, zoals Roman Roy het in een van zijn laatste scènes noemde. ‘Jij bent bullshit, ik ben bullshit, zij is bullshit. We zijn niets’, zei hij tegen zijn oudere broer.

Het is tricky om te zeggen waar Succession dan wél over ging. De sterkte was altijd al dat de reeks zich op zo veel verschillende manieren liet lezen. (Waarom Shiv finaal voor Tom koos? Nooit helemaal duidelijk. Zelfs een knuffel tussen Kendall en Roman in de laatste aflevering was poly-interpretabel.) Maar ergens leek die bullshitmonoloog het punt waar vier seizoenen naar was opgebouwd. Of toch minstens een van de punten.

Toen de reeks in 2018 van start ging, was Succession, ontstaan uit een nooit verfilmd script over mediamagnaat Rupert Murdoch, tegelijk een shakespeariaans koningsdrama, een cynisch portret van een oud mediarijk in verval én een psychoanalytische satire op de machtigsten der aarde. Het slag volk dat nooit een jas draagt omdat de privéchauffeur hen toch voor de deur afzet, boos wordt als ze on hold worden gezet wanneer ze naar de president bellen en diep van binnen met slechts één vraag worstelt: waarom papa hen niet graag ziet.

Die keer dat de CEO van de VRT in volle besparingen besliste om een najaarspresentatie te geven in een gouden glitterjas: pure Kendall.

Dat laatste was ook de nieuwigheid die Succession naar het genre bracht. Terwijl reeksen als The West Wing en House of Cards zich verloren in de intriges achter de macht, werden de personages in Succession gedreven door cartoonesk freudiaanse ambities. Kendall Roy wilde zijn vader vermoorden en hem vervolgens worden. Shiv Roy wilde met haar vader trouwen. (Waar ze, min of meer, ook in slaagt in de laatste aflevering.) Roman Roy wilde, omdat hij liefde met pijn verwart, door zijn vader gestraft worden. (En, in de vorm van Gerry, duidelijk ook met zijn moeder naar bed gaan.)

Dat waren ook de enige motieven die daadwerkelijk impact hadden in de wereld van Succession. Een schandaal met hun cruiseschepen, een inval van de FBI, een hoorzitting in de Senaat, een kwalijke biografie: het gleed allemaal van de Roys af. Eén verkeerdelijk gestuurde dickpick van zijn zoon daarentegen, en Logan Roy besloot om het hele bedrijf te verkopen. Shiv smeedde een half seizoen lang een ingenieus complot om CEO te worden, een complot dat de presidentsverkiezing zou beïnvloeden, maar werd in allerlaatste instantie opzijgeschoven omdat Lukas Matsson zich ‘wel met haar zag neuken en dat dan achteraf lastig zou zijn’. De ware reden waarom Kendall vond dat hij CEO moest worden en vier seizoenen deed wat hij gedaan heeft? ‘I’m the eldest boy.’

Dat was kleuterig.

De hoogste regionen van de macht worden niet gestuurd door visionaire strategieën en bovengemiddeld competente mensen, maar door verknipte familiedynamieken, cynisme, hielenlikkerij, zelfoverschatting en heel veel bullshit: dat was de les die Succession er week na week in stampte.

Het merkwaardige: hoe langer de reeks liep, hoe meer je die analyse ook daadwerkelijk begon te geloven. Met dank aan wat er zich ondertussen in de echte wereld afspeelde. Jeff Bezos stuurde een penisvormige raket de ruimte in. Elon Musk kocht Twitter in een impulsief momentje en liet vervolgens 80 ingenieurs aan het algoritme sleutelen zodat zijn tweets meer bekeken werden. Donald Trump liet zijn ex-vrouw en de moeder van zijn kinderen begraven nabij de eerste hole van zijn golfterrein, mogelijk om fiscale redenen. ‘Als je kijkt naar wat er zich de voorbije jaren in de echte wereld heeft afgespeeld, moeten onze scenaristen niet meer bang zijn om te ver te gaan’, zei Jesse Armstrong aan de vooravond van het laatste seizoen. Hij had een punt.

Wat In de gloria is voor het Vlaanderen van de jaren negentig, is Succession voor laatkapitalistische idiotie.

De morele val van de techwereld, de verstrengeling van media, macht en politiek, de opmars van ondemocratisch rechts: bij momenten krijg je de indruk dat de schrijvers van Succession een beter zicht hebben op wat er aan de hand is dan de miljardairs en politici die de touwtjes in handen hebben. In zijn laatste seizoen leek Succession dat nog eens te willen onderstrepen. Nadrukkelijker dan voorheen was de reeks een commentaar op de richting die Amerika de voorbije jaren is uitgegaan.

Zo zagen we Kendall in de vierde aflevering Living+ lanceren, een reeks assistentiewoningen in Waystar-thema, waarbij hij de economische projecties liet vervalsen en nét niet het eeuwige leven beloofde aan potentiële kopers. Een verwijzing naar soortgelijke serviceparken die Disney daadwerkelijk uitbaat, maar vooral naar het verhaal van Elizabeth Holmes, de CEO van Theranos die miljarden ophaalde door investeerders een nieuwe bloedtest voor te houden die uiteindelijk nooit zou blijken te bestaan. Het impressionante: Succession legde in één aflevering beter uit hoe dat kon gebeuren dan een volledig seizoen van The Dropout, de reeks over Holmes.

De hoogste machtsregionen worden gestuurd door verknipte familiedynamieken, hielenlikkerij en heel veel bullshit: die les stampte Succession er week na week in.

Het actueelst werd Succession in America Decides, de ietwat cynisch getitelde achtste aflevering, waarvoor de schrijvers de inspiratie haalden bij de verkiezing van Donald Trump in 2016 en zijn bijna-herverkiezing in 2020 (waarbij Rupert Murdoch persoonlijk intervenieerde, zo bleek afgelopen maart). In Successions versie speelt ATN, de fictieve versie van Fox News, een cruciale rol in de verkiezing van Jeryd Mencken, de trumpiaanse presidentskandidaat. Omdat Tom slecht geslapen had. Omdat Roman en Kendall een deal wilden sluiten met Mencken. Omdat Connors vrouw wilde ontbijten in Wenen. Omdat Roman als kind altijd kip moest eten. En finaal: omdat Kendall vond dat hij CEO moest worden omdat zijn papa hem dat had beloofd toen hij zeven was.

De spelletjes en drijfveren van de machtigsten der aarde mogen dan bullshit zijn, zoals Roman zegt, het is wel bullshit met gevolgen. Het zijn niet de slechteriken met een meesterplan die de wereld in een bedenkelijke richting aan het sturen zijn, maar managers die hun streefcijfers willen halen, CEO’s die in hun eigen mythe geloven en miljardairs met daddy issues. De banaliteit van de macht, zeg maar.

Nu Succession erop zit, lijkt dat de grootste erfenis die de Roys nalaten: het is een bril geworden om naar de realiteit te kijken. Een van de grootste complimenten die een reeks kan krijgen, is dat ze na verloop van tijd een begrip wordt. Een begrip dat iets van de echte wereld vat dat je niet met andere woorden kunt benoemen. Als een AI chatbot mensen aanzet tot zelfmoord, dan is dat Black Mirror. Wat Ron DeSantis met vrouwenrechten aan het doen is: een tikje The Handmaid’s Tale. Het Vlaanderen van de late jaren negentig: helemaal In de gloria. Na vier seizoenen mag ook Succession aan dat rijtje worden toegevoegd.

Geen enkel personage was sympathiek. De kostuums waren lelijk. De verjaardagsfeesten waren nooit feestelijk, de huwelijken nooit romantisch, de begrafenissen nooit sereen. De menselijke relaties waren sadistisch, de businessrelaties immoreel. En aan het einde van de rit is niemand ook maar vaagweg gelukkig. En toch was Succession de reeks die de tijdgeest wist te vatten.

Misschien toch een béétje verontrustend, als we er zo over nadenken.