Dankzij Ncuti Gatwa (’Sex Education’) draagt Doctor Who voortaan een rok

Nou ja, een kilt. Nadat Ncuti Gatwa tienerharten veroverde als de extravagante Eric in Sex Education, mag hij gestalte geven aan de meest iconische Britse tv-rol aller tijden: die van de Doctor. ‘De Doctor reist al millennia door het universum. Je zou kunnen zeggen dat die al een paar vreemde kringloopwinkels afgeschuimd heeft.’

Als je niet geboren bent aan de overkant van het kanaal is het moeilijk om te vatten welke positie Doctor Who in de Britse cultuurgeschiedenis heeft. Om toch een idee te geven: de scifi-­reeks over een excentrieke tijds­reiziger telt een slordige 39 ­seizoenen en vijftien Doctors, blies al zestig kaarsjes uit en is voor het ­gemiddelde Britse gezin net zo verbonden met kerst als een buche. Dat Ncuti ­Gatwa nu gestalte mag geven aan dat ­iconische personage, is op zijn zachtst gezegd een grote eer, vertelt hij ons via Zoom. ‘Het voelt als toetreden tot de canon.’

Dat uitgerekend Gatwa David ­Tennant mag opvolgen als Doctor is geen toeval. De acteur is een extreem charismatische Doctor, zijn spel­plezier druipt van het scherm. (Enkel het lopen vond hij vreselijk, geeft hij toe: ‘Ik hou enkel van gewichtheffen’.) Als je hem met zijn karakteristieke grijns ziet glunderen in zijn rol, zou je bijna vergeten dat hij vijf jaar geleden nog een nobele onbekende was. De acteur vluchtte toen hij twee jaar oud was met zijn familie naar Schotland vanwege de Rwandese ­genocide. In zijn jeugd worstelde hij met ­racisme als een van de weinige zwarte ­kinderen in de suburbs van Edinburgh en ­koesterde hij niet noodzakelijk de droom om acteur te worden. Dankzij enkele gemotiveerde leerkrachten die zijn talent zagen, schreef hij zich in op de Royal Conservatoire of Scotland, maar het zou het jaren duren – ­inclusief een periode die hij dakloos doorbrengt – voor hij doorbreekt met Sex Education in 2018.

Daarna gaat het heel snel voor ­Gatwa. Het publiek ziet in hem een queer icoon dankzij zijn kwets­bare vertolking van Eric Effiong, een ­tiener die out and proud is, maar botst met zijn gelovige ­familie. Na Sex Education volgt Barbie en Band of ­Brothers-opvolger ­Masters of the Air. En nu dus de ­hoogste ­honorering die een Brit kan krijgen naast het ridder­schap: de titel­rol in ­Doctor Who. ­Gatwa schrijft niet ­alleen ­geschiedenis als eerste zwarte, queer acteur in de rol van de ­Doctor. Hij is ook de eerste Doctor die we ­pirouettes zien draaien ­gehuld in een strakke tanktop en een kilt. ­Gatwa’s Doctor is een alien met stijl, dus. ‘De Doctor reist al millennia door het ­universum. Je zou kunnen zeggen dat die al een paar ­vreemde kringloop­winkels af­geschuimd heeft’, lacht Gatwa. ‘En daar is die zéér trots op.’ Elders duikt de Doctor op in T-shirts met een diepe V-hals, en in een erg geestige sixties­aflevering in een ­statige afro. ‘Onze styliste had heel erg aangedrongen op dat kapsel en ik ben heel blij dat ze dat deed. Het ­voelde alsof we met één shot toonden: de Doctor is zwart nu. ­Blackity blackity black!’

Niet alleen de Doctor ­regenereert dit seizoen, ook de franchise zelf krijgt een tweede adem. De meest op­vallende verandering is de samenwerking ­tussen BBC en Disney+, die de ­Doctor doet kennismaken met een groot publiek, maar ook het ­budget fors optrekt. (Hoeveel exact is on­duidelijk, de geruchten van tien ­miljoen pond per aflevering zijn in­tussen ontkracht). De meest hoop­gevende verandering is ­Russell T ­Davies, de man achter de baan­brekende queer reeksen Queer as Folk (1999) en It’s a Sin (2021), die voor de tweede keer dienst doet als show­runner. In 2005 ­reanimeerde hij de reeks al eens succes­vol na een ­hiaat van negen jaar en loodste hij met ­Doctors Christopher Eccleston en ­David ­Tennant de cultfranchise naar een ­breder publiek. Deze keer is het zijn taak om de franchise te doen aanslaan bij internationale kijkers die het horen donderen in Keulen bij termen als ­‘sonic screwdriver’. Gatwa – een zelfverklaard technofoob – hoort daar trouwens ook bij: ‘Toen de productie me het gadget gaf, duwde ik maar wat op knopjes en hoopte dat het goed was.’

Uiteraard is Davies zich ­bewust van die opgave. Hij neemt ruim de tijd om de fans vertrouwd te ­maken met het brede universum van de ­Doctor, zonder in te ­boeten op het vrolijke en bij momenten heel erg ­rare DNA van de reeks. De kerst­special (Gatwa’s ­debuut) had ­zingende goblins die ­baby’s ­voederden aan hun koning. De ­afleveringen erop draaiden rond ­baby’s met vlammenwerpers die een ruimteschip besturen en een drag queen (RuPaul’s Drag Race-winnares Jinkx Monsoon) genaamd ‘Maestro’ die muziek, en specifiek The Beatles, haat. Maar bovenal herinnert Davies ons eraan dat Doctor Who scifi met een hart is, die met veel empathie de ­Doctor en companion Ruby (Millie Gibson) volgt in hun zoektocht naar hun plek in het universum. ‘Deze ­Doctor omarmt emoties veel meer’, legt Gatwa uit. ‘De reeks moet de samen­leving weerspiegelen. Ik weet niet of onze generatie kwetsbaarder is dan vroeger, maar we zijn wel veel ­beter uitgerust om te praten over ­onze mentale gezondheid en weten dat het heelt.’

Gatwa’s Doctor is misschien niet zo anders dan de veertien voor­gangers, maar is overduidelijk ­eentje van déze tijd. Die, zo zegt Gatwa, bijvoorbeeld wat vaker flirt. Of dat met mannen of vrouwen is, laat hij in het midden. In eerdere interviews ­beschreef hij de Doctor als ‘label-­loos’, maar een ­connectie met de queer gemeenschap heeft de alien sowieso. ‘De Doctor valt buiten de norm en is een beetje eenzaam. Voor mensen die zich niet ­genoeg ver­tegenwoordigd voelen in het ­leven, is de Doctor een vriend die hen een ­veilig gevoel geeft. Met de reeks ­kunnen ze een uurtje ont­snappen naar de sterren en alle aardse ­beperkingen en oordelen even naast zich neer­leggen.’