Actrice Violet Braeckman: ‘Iedereen kent toch mannen die zichzelf heel hard te beklagen vinden?’

Vier jaar geleden wandelde Violet Braeckman, binnenkort zowel in Over water als GR5 te zien, de toneelschool binnen als een giechelende pleaser. Intussen praat ze een octaaf lager, is ze gestopt met lachen en schrikt ze er niet voor terug om mannelijke collega’s op hun plaats te zetten. ‘Het blijft voor een vrouw lastig om haar mening te zeggen tijdens repetities of op een set.’

‘ Synecdoche New York, op het toneel?’

‘Ja.’

‘De ongelooflijk complexe, postmoderne mindfuck van Charlie Kaufman?’

‘Wat? Mij leek dat wel een fijn afstudeerproject.’

Er lijkt niet echt een maat te staan op de gretigheid van Violet Braeckman. Op haar zeventiende keek ze nog met grote ogen rond op de set van Salamander, waarin ze de dochter van Filip Peeters’ personage speelde. Op haar drieëntwintigste heeft ze een eigen gezelschap, een eigen theaterfestival, en de komende maanden is ze ook de constante factor in het voorjaar van Eén. Binnenkort met een hoofdrol in GR5 van Jan Matthys ( Quiz Me Quick, In Vlaamse velden, Baptiste), over vier vrienden die de verdwijning van hun vriendin langs het Grote Routepad nummer 5 herdenken door dezelfde tocht te ondernemen. Maar eerst keert ze in Over water van Tom Lenaerts en Paul Baeten terug als Julie Beckers, dochter van John, de ex-BV die ondertussen drugs verscheept in de haven van Antwerpen.

We spreken haar op café in Antwerpen, de stad waar ze sinds enkele dagen woont. ‘Blij dat ik weer een eigen plekje heb, waar ik toch af en toe kan thuiskomen. Want het afgelopen anderhalf jaar heb ik voornamelijk uit een rugzak geleefd. Ik weet amper nog waar ik allemaal gezeten heb: Franse velden, Amsterdam, Maastricht, Den Haag…’ Ze glimlacht fijntjes wanneer ze Den Haag vernoemt. ‘Sindsdien ben ik op een kleine missie.’

Een missie?

Violet Braeckman: Sinds mijn stage bij het Nationaal Theater zijn mijn ogen opengegaan. Er zit nog steeds iets diepgewortelds scheef in de theater- en filmwereld, zelfs in 2020.

Je hebt er naar verluidt bepaalde mannelijke collega’s gedoceerd.

Braeckman: We speelden Het duel van Tsjechov, een zeer vrouwonvriendelijk stuk. Ik speelde bijvoorbeeld de vrouwelijke hoofdrol, maar moest vooral over liefde, mannen en kinderen neuzelen en werd na een dik halfuur uit het stuk geknikkerd. Alleen bleken alle mannen in het gezelschap daar gewoon los over te lezen. Dus heb ik samen met Jacqueline Blom, de andere vrouwenrol in Het duel, mijn bedenkingen in een podcast gegoten. Niet als vingerwijzing, maar omdat dat de beste manier was om alles rustig uit te leggen.

Tsjechov had uiteraard nog nooit van de bechdeltest (een informele test die gebruikt wordt om fictie te testen op seksistische vooroordelen, nvdr.) gehoord, en ik begrijp dat we alles in zijn tijdskader moeten zien, maar vandaag kunnen we dat oude teksttheater niet meer op die manier spelen. Of je adapteert het grondig, of je zoekt andere verhalen met een grotere rijkdom aan culturen en vrouwenrollen.

Een podcast is een zinnige maar zachte manier om je punt te maken. Omdat je geen trek had in een grote discussie met de rest van het gezelschap?

Braeckman: Na die podcast kreeg ik nogal wat reacties van andere actrices, die zich erin herkenden. Iedereen lijkt het er roerend over eens: het blijft voor een vrouw lastig om haar mening op tafel te gooien tijdens repetities of op een set. Al heb ik er gelukkig steeds minder last van. Deze zomer wilde ik bijvoorbeeld iets opwerpen over een bepaalde scène, toen één oudere acteur zich tot mij richtte en me wegwuifde: ‘Wow wow wow, meisje, wij zijn hier even aan het praten, oké. ‘ Excuseer? Dan hedde aan mij geen goei, hoor. Ik heb die scène netjes afgewerkt, maar achteraf heb ik hem straal genegeerd.

Omdat sommige oudere mensen met dito visies proberen te overtuigen geen zin heeft? Net zoals je een tachtigjarige ook geen quorn en tofu moet proberen aan te smeren.

Braeckman: Toen hij me er uiteindelijk op aansprak – ‘Schat, prinsesje, divaatje, wat scheelt er?’ – ben ik er wel op ingegaan en heb ik hem met uitgestreken gezicht verteld dat, aangezien hij mij niet als zijn gelijke behandelde, ik ook zijn vriendin niet hoefde te zijn. Mja, ik schrok ook van mezelf. (lacht) En blijkbaar is dat ook wel doorgedrongen, want achteraf is alles goed gekomen.

Heb je de bechdeltest ook toegepast op Over water? Fictiereeksen die focussen op een mannelijk milieu, zoals drugshandel, halen die zelden.

Braeckman: ‘ Over water: alle vrouwen zijn hoeren of seuten’, schreef De Standaard over het eerste seizoen. Dat is wat kort door de bocht, en kwam behoorlijk hard aan bij Tom Lenaerts, maar er valt ook best iets voor te zeggen, toch? Een en ander wordt wel gecompenseerd door Ruth Becquart, die een van de machtigste drugsbazen mag neerzetten. En hoewel Ella (rol van Evgenia Brendes, nvdr.) ook in het tweede seizoen heel onderdanig blijft tegenover John (Tom Dewispelaere, nvdr.), krijgt ze wel haar eigen verhaal. Misschien was dat artikel te hard, maar allicht kan het af en toe geen kwaad om alle regisseurs en scenaristen wakker te schudden. Die vloedgolf aan MeToo-verhalen heeft iets in beweging gezet, en als tv- of theatermaker moet je mee.

In 2019 hadden vooral Studio Tarara-scenaristen Tim Van Aelst en David Vennix dat heel goed begrepen.

Braeckman:(knikt) Ze hebben naar verluidt ook de cast heel vroeg in het proces mee in bad getrokken. In die fase is Peter Van den Begins personage bijvoorbeeld nog omgegooid van een agressief projectiel naar een manipulatieve kerel die zich in een valse slachtofferrol wentelt. Zéér herkenbaar. Sommige scènes kon ik amper bekijken. Ik ken die mannen en hun manier van praten. We kennen ze allemaal. Denk maar aan Harvey Weinstein die plots naar de rechtbank schuifelt met een meelijwekkend looprekje van de Aldi.

Weinstein voelde zich ‘een vergeten man’, vertelde hij in de aanloop naar zijn proces. Mensen waren zijn pioniersrol voor vrouwen in Hollywood vergeten.

Braeckman: Arme Harvey.

Herkenbaar, zei je. Maar heb je het dan louter over publieke figuren?

Braeckman: Iedereen kent toch zulke figuren? Mannen die de schuld altijd bij anderen leggen en zichzelf vooral heel hard te beklagen vinden? (denkt na) Vroeger was ik daar misschien wel ingetrapt: ik was van nature nogal een pleaser. ‘Blijven lachen, Violet. Altijd blijven lachen.’ Toen ik in Maastricht aanspoelde, praatte ik extreem liefjes en een hele octaaf hoger. Iets wat ik opgepikt had in het middelbaar, waar je maar beter zoveel mogelijk op elkaar kan lijken en wat flirterig lacht om de flauwe mopjes van de jongens. (droog) In Maastricht prikten ze op dag één door mijn gegiechel heen. ‘Wat is dat toch met jou, Violet? Ergens onder die façade zit een krachtige vrouw: laat die pose nu toch gewoon vallen.’

Een toneelopleiding is nooit een ponykamp, maar in Maastricht winden ze er echt geen doekjes om. Theatermaakster Julie Cafmeyer ontbolsterde er pas echt toen een docent haar, terwijl ze zat te grienen in de gang, een laffe trut noemde.

Braeckman: Het klinkt er misschien ook wat harder. Het eerste wat ik er te horen kreeg tijdens de audities was: ‘Speel nu toch eens vanuit je kut, schat!’ (grinnikt) In Vlaanderen spelen ze vanuit de onderbuik, in Nederland vertrekt het blijkbaar allemaal van nog net iets lager. Die onverbloemde aanpak zorgt er wel voor dat Maastricht heel nuchtere acteurs aflevert, een zeer handige kwaliteit in dit vak. Ik had aan het eind van het eerste jaar ook zo’n dieptepuntje, na een jaar waarin ik meer aan zelfreflectie gedaan had dan in de rest van mijn leven samen. Iedereen moet daar door, maar vanaf dat moment ben ik min of meer door de opleiding gefietst.

In dat eerste jaar startte je ook met Shortwood, een theater- en filmfestival in de tuin van jouw ouderlijk huis in Wetteren. Een gemeente die ik, eh…

Braeckman: Let op je woorden. (lacht)

… niet noodzakelijk met cultuur associeer.

Braeckman: Er moest dringend íéts gebeuren in Wetteren. En als Wetteren niet naar de wereld komt, dan breng ik de wereld wel naar Wetteren. (lacht) We wonen in een oude boomkwekerij met serres en een loods die mijn moeder nu als stockageruimte gebruikt, en een medestudent suggereerde dat we iets met die locatie moesten doen. Shortwood begon als een kleinschalig festival, waar studenten van Maastricht en het KASK hun stukken speelden, maar ondertussen combineren we theater, muziek en kortfilm. De laatste jaren hadden we bijvoorbeeld Gregory Frateur, Compact Disk Dummies, Anna-Franziska Jaeger en Nathan Ooms op bezoek. Maar net zo goed komen gevestigde waarden als Geert Van Rampelberg, Stijn Van Opstal en Wouter Hendrickx van Olympique Dramatique zelf vragen of ze ook mogen komen spelen. Er blijven ook altijd een hoop mensen logeren. Nu ja, logeren. Dan word ik ’s ochtends wakker en zie ik nog iemand achter een struik liggen.

Jouw moeder, Inge Coleman, heeft als kostuumontwerpster en styliste voorlopig een forser IMDb-profiel dan jij. Ben je via haar in het vak gerold?

Braeckman: Ik kreeg de smaak te pakken bij de Kopergietery, waar ik op mijn zesde jeugdtheater ging spelen. Maar ik heb eerst netjes de Latijns-Griekse afgewerkt voor ik naar Maastricht trok. Mijn moeder vond vooral dat ik moest doen waar ik zin in had. Net zoals mijn grootmoeder haar zonder morren naar de Antwerpse Modeacademie liet vertrekken, en net zoals mijn grootmoeder destijds onder Herman Teirlinck mocht gaan studeren. Ze heeft dat diploma nooit kunnen verzilveren, omdat ze voor haar gezin moest zorgen, maar ik zet haar werk nu een beetje verder.

Jouw vader is niet meer in beeld sinds jouw zeventiende, toen hij een midlifecrisis achternaliep. In Over water doet John Beckers net hetzelfde. Of maak ik daar meer van dan het is?

Braeckman: Nee, het leek soms echt alsof Tom en Paul in mijn puberteit zijn gaan graven. Vooral in het tweede seizoen, waarin iedereen met de gevolgen van Johns beslissing moet proberen om te gaan, zitten een paar zeer herkenbare scènes. Het moment bijvoorbeeld waarop we met ons drieën – moeder, jongere broer en oudere zus – in de wagen om onze eigen ellende zitten te lachen en denken: wat doet die nu weer?

Na Over water neemt GR5 de zondagavond over. Hoe scoort die reeks eigenlijk op de bechdeltest?

Braeckman: Geslaagd. Vingers in de neus. GR5 zit heel goed in elkaar, ook op het vlak van het aantal vrouwenrollen en de uitwerking ervan. Ik had er eigenlijk meteen vertrouwen in toen Jan Matthys ons zei dat hij speciaal voor deze reeks terug naar België was gekomen, omdat hij zichzelf op zijn vijftigste wilde heruitvinden. Toegegeven, ik heb even naar adem moeten happen toen ik het scenario las, want ik had geen idee hoe ik dat gespeeld zou krijgen. Maar door zo fysiek en chronologisch te werken – we hebben letterlijk een hele tocht gemaakt – viel alles toch op zijn plaats. En Zoë, mijn personage, is seksueel vrij, toont dat ook voldoende, maar het woord ‘slet’ valt geen enkele keer. Dat is eerlijk gezegd een verademing. En ze wordt niet gedefinieerd door haar verhoudingen tot de rest. Vroeger tilde ik daar niet zwaar aan, maar ik krijg het steeds moeilijker om louter ‘iemand van’ te spelen. Nu eerst een aantal jaar ‘liefje van’ of ‘dochter van’ spelen, om dan te transformeren in ‘moeder van’? Dat wordt ‘em niet voor mij, hoor.

Is dat niet stilaan iets uit het verleden? Op zijn minst worden er steeds meer interessante rollen geschreven voor jonge vrouwen.

Braeckman: (knikt) Die evolutie merk je ook tijdens audities. Kwamen er tot vorig jaar vooral aanvragen voor ‘Oost-Europese prostituee’, dan is het tegenwoordig ‘activiste’ of ’terroriste’. Zo speel ik dit najaar een extreemrechtse milieuactiviste met een plat Wetters accent in Black-out, een serie van Philippe De Schepper en Joël Vanhoebrouck. Dat is een fijne tendens, maar we kunnen daar gerust nog een stapje verder in gaan.

Op welke manier?

Braeckman: Het is leuk dat we vandaag activistische strijdsters mogen spelen, maar misschien moeten we stilaan stoppen met die allemaal op The Girl with the Dragon Tattoo te modelleren? Ik zit er niet mee om morgen mijn haar af te scheren en me in piercings te laten bedekken, maar zo blijft het allemaal wat ver van ons bed. Is het niet interessanter wanneer zo’n vrouw gewoon op jouw buurmeisje lijkt? Waarom jagen Anuna De Wever en Greta Thunberg oude witte mannen de gordijnen in? Omdat ze op hun dochters lijken. En omdat ze hen zonder te pleasen of inschikkelijk te giechelen op de vingers tikken. Een herkenbare vrouw die zegt wat ze meent en daarbij niet eens glimlacht, is blijkbaar een pak angstaanjagender dan een gepiercete activiste.