Achter de schermen van ‘Dood Spoor’: ‘Een klein beetje mínder piemel, als het kan’

Aanstaande dinsdag wordt de laatste aflevering van Dood spoor uitgezonden op Play4. Scenarist en regisseur Malin-Sarah Gozin staat stil bij alle details en easter eggs die u misschien hebt gemist. ‘Dju, dacht ik, lijkt ons lijk niet te veel op Laura Palmer?’

Hoofdpersonage Ed Bex, gespeeld door Peter Van den Begin, heeft een bovennatuurlijke gave: als hij ergens zijn tanden in zet – letterlijk – ziet hij in een visioen wat dat stuk vlees heeft meegemaakt vóór het, hij of zij de geest gaf. Al vijf afleveringen lang wendt hij die gave aan om een seriemoordenaar te klissen.

Dood spoor is een beklijvende en geestige whodunit. Bovenal is de serie gelaagd als een millefeuille van Paul Bocuse. En die gelaagdheid zit niet alleen in de schriftuur, legt scenarist en regisseur Malin-Sarah Gozin uit terwijl ze een dirty chai latte drinkt: ‘Dood spoor is gemarineerd in het culinaire thema. Verschillende thema’s uit het verhaal worden doorgetrokken in de achtergrond, in wat je ziet en hoort. De kunst is om dat zo te doen dat het kijkers niet afleidt, maar wel een mooi, coherent visueel universum oplevert.’

Zet u schrap: we pellen de vele laagjes van Dood spoor af en onderweg rapen we een paar lekkere easter eggs. 

De geest van Lynch 

Het eerste lijk dat wordt aangetroffen in Dood spoor – in plasticfolie gewikkeld, langs de waterkant – knipoogt uitdrukkelijk naar de openingsscène van cultserie Twin Peaks. Een treffend eresaluut aan David Lynch, die ons recent ontviel, luttele weken voor de première van Dood spoor.

Malin-Sarah Gozin: Ik ben altijd in de ban geweest van Lynch en zijn werk, maar ik heb pas recent beseft hoe hij mijn beeldtaal heeft geïnspireerd. Er zitten veel bewuste en onbewuste referenties aan Lynch in Dood spoor. Toen hij stierf, was ik de vierde aflevering aan het monteren, en daar zit een shot in dat Lynch ademt: het shot van de duif in Eds kantoor, met zijn dieprode muren en een tapijt met een motiefje. Het doet denken aan de draperieën en de vloer van de red room, waar agent Cooper belandt. Het is een dubbele referentie, want het motief van het tapijt is hetzelfde als dat van het behangpapier in Tabula rasa. In diezelfde aflevering zit ook een shot van een afgesneden oor: een meer uitdrukkelijke verwijzing naar Lynch’ film Blue Velvet. En dan was er het lijk. Eerst kwam het idee om het in een sous-videzak te verpakken – opnieuw een gastronomische referentie. Dju, dacht ik, lijkt ze niet te veel op Laura Palmer? Fuck it, ik maak er een eerbetoon van.

Wat ik nog met David Lynch deel: ik hou niet van naakt realisme. Ik schrijf gemakkelijker over complexe zaken als ik er een bovennatuurlijke laag over leg. De gave van Ed is een metafoor. Processed food, dierenleed, duurzaamheid tout court: wij zijn ons heel erg bewust van wat wij eten. 

Fors geschapen lijk

Er wordt serieel gemoord in Dood spoor, waarna de slachtoffers op de snijtafel van wetsdokter Anna (Elise Schaap) belanden. Als zij haar scalpel bovenhaalt, registreert de camera de lijken in hun volle, levenloze glorie. Ik vraag Gozin of ze lang getwijfeld heeft over hoe expliciet Dood spoor mocht zijn, in deze tijd die weinig verdraagt.

Gozin: Je kunt er met dit verhaal natuurlijk niet om heen, maar het klopt dat ik me wel een paar keer tot cameraman Laurens De Geyter heb gewend: ‘Een klein beetje mínder piemel, als het kan?’ (lacht) Play maakte geen bezwaar, maar als je de reeks aan het buitenland wil verkopen, kan dat een issue zijn.

De scènes in de snijzaal hebben we in twee weken tijd gefilmd in een oud slachthuis. We linken het werk van Anna uitdrukkelijk met het werk van de celebrity chefs in hun keukens. Een snijzaal lijkt ook op een keuken, met die werktafel van roestvrij staal. Tijdens mijn research had ik aan wetsdokters gevraagd of ze wel eens iets anders dan medisch materiaal gebruiken. Koksmessen behoren tot de standaarduitrusting, blijkt, net als kniptangen van Gamma. Sommigen gebruiken zelfs pollepels om maagsappen uit te lepelen. 

Voor de stoet van lijken in Dood spoor gingen Gozin en haar ploeg aankloppen bij ‘Rob van de propshop’, een rekwisiteur met veertig jaar ervaring op de teller.

Gozin: Rob is een onwaarschijnlijk straffe gast die ook heeft meegewerkt aan The Human Centipede, de Nederlandse horrorfilm.

Rob werkt met frankensteinlijken. Hij puzzelt losse lichaamsdelen ineen, loopt rond met zakjes schaamhaar en wimpers. De hoofden van de lijken zijn levensechte afgietsels van de acteurs. Akelig natuurgetrouw, awkward voor alle betrokkenen, maar eenmaal de schok te boven gekomen, wilde iedereen de poppen bepotelen. (haalt gsm boven, toont een foto) Kijk: dit is Maureen Naudts, die Pia speelt, gebogen over haar eigen lijk. Voor de laatste aflevering drong de – ik mag niet spoilen – niet nader genoemde acteur erop aan dat zijn lijk fors genoeg geschapen zou zijn. Bij de volgende meeting met Rob heb ik gevraagd of hij nog een grote lul had liggen: ‘Ik heb een schuif vol.’ Achteraf bekeken hadden we het misschien met minder kunnen doen. (lacht)

De haartjes van de perzik

Gozin: Als Anna in de snijzaal werkt, hoor je keukengeluiden. Als twee personages kussen in een visioen, hoor je eigenlijk een tonijnsteak sissen in de pan. Ik wilde met Dood spoor op alle zintuigen tegelijk spelen. De kijker moet zien, horen, voelen, ruiken en proeven. Meestal moest het eten er smakelijk uitzien, soms afstotelijk en visceraal. Daarom wilde ik Hans Vercauter er graag bij als coregisseur. Hans heeft een geweldig trackrecord in de reclame en houdt ook van de extreme close-ups waar ze in doordeweekse televisiereeksen vies van zijn. Of ze hebben er geen tijd voor. Maar als iemand een perzik at, wilde ik de haartjes op de perzik zien. Hans heeft ook food stylist Niels Volders aan boord gehaald. Ik heb elke aflevering van de Netflixreeks Chef’s Table gezien: ik wilde dat elk bord in de reeks er even exquise zou uitzien. Niels figureert trouwens, als de stagiair die een garde naar het hoofd krijgt van chef Tom Vermeir: ‘De lucht uit uw domme kop moet in de saus.’

Een vaginaal sausje

Over Tom Vermeir gesproken: hij is niet enkel gecast omdat hij een uitmuntend acteur is.

Gozin: Mijn obsessie met gastronomie is de fond van Dood spoor en daarom vond ik het belangrijk dat de acteurs die de celebrity chefs spelen, zelf ook gepassioneerd zijn door koken. Tom kan geweldig koken, en Manou Kersting barbecuet heel vaak. Alle obers die je ziet in de reeks zijn we trouwens gaan halen in de meest gerenommeerde restaurants van het land. Ik kan er erg op kicken als iemand mij een bord aanreikt en in groot detail uitlegt wat erop ligt, van zalfjes tot schuimpjes. Het gastronomische vocabulaire is specifiek: je kunt dat niet faken. Ze deden graag mee, ja, en ze deden dat goed, maar de ober die een steak tartaar met een veganistisch sausje opdient was zo nerveus dat hij in een take een vaginaal sausje opdiende. (lacht)

Vesten van vleeskleur

De crew van Dood spoor heeft hoe dan ook zijn uiterste best gedaan op het vlak van production design. De decors en de kostuums zijn om door een ringetje te halen.

Gozin: We hebben lang nagedacht over de kleuren. Die moesten er, net als het eten op het bord, smakelijk uitzien. Maar het was tegelijk een moeilijke evenwichtsoefening: pas in de montagekamer, na drie maanden draaien, weet je of het dieprood van het kantoor van Ed matcht met het koude neonlicht van de snijkamer. Dat was spannend, maar die werelden klikten wonderwel in elkaar. Ook in Eds kledij spelen we met kleur. In het begin is hij gehuld in oker en blauw, maar naarmate hij meer lichaamsdelen in zijn mond heeft gestoken, draagt hij meer dieprode kleren. Hij vervleest, zou je kunnen zeggen. (lacht) De plekken waar hij dan komt, kleuren ook roder. Daar is enorm veel werk in gekropen. Chef decor Bart Van Loo heeft veel details aangedragen die de leidmotieven van Dood spoor doortrekken in het decor. Als Ed naar de cinema gaat, hangt er een affiche van een groot oog. Symbolisch, omdat Ed ziet wat hij eet. Als hij een visioen heeft, duikt de camera in zijn oog. Achter het bureau van Ed staren in de glasramen twee tranende ogen de kijker aan. Die zal dat niet bewust oppikken, maar zoals ik al zei: zulke details maken het universum dat je met het verhaal oproept ook visueel coherent.

Tranende glasramen, sissende tonijnsteaks en kostuums die verkleuren: ik merk tot slot op dat zo’n graad van detail doet duizelen. Gozin knikt: ‘Zulke dingen vragen tijd. En tegenwoordig wordt die alsmaar krapper, net als de budgetten. Als creatieven kunnen we niet meer doen dan die extra mile gaan, maar de sector en overheid moeten dan wel volgen. Of toch als we deze dingen willen blijven maken en na zo’n marathon nog overeind willen staan.’