20 jaar ‘Big Brother’: ‘Betty heeft voor de seksuele bevrijding meer gedaan dan een pak seksuologen’

Op 3 september 2000 betrokken tien onbekende Vlamingen het Big Brotherhuis voor wat een van de radicaalste tv-experimenten ooit zou worden. Precies twintig jaar later, met de reboot in aantocht, blikken twee makers, één presentator en één deelnemer van toen terug op de moeder van de Vlaamse reality-tv. ‘Je kunt ervan vinden wat je wilt, maar dat was wel televisiegeschiedenis.’

Nicole Plas (destijds CEO Endemol België): Een dik jaar eerder had John me al uitgelegd wat hij van plan was. Op een meeting met de Nederlandse collega’s had hij verteld over een nieuw format dat in zijn hoofd speelde: hij wilde tien mensen in een huis zetten en 24/7 filmen. De reactie van iedereen aan tafel was dezelfde: je wilt wát doen? Het klonk als een plan dat er nooit van zou komen. Ik bedoel: wie ging er in godsnaam in dat huis kruipen?

Bart Verbeelen (eindregisseur Big Brother): Blijkbaar heeft hij Big Brother in twaalf minuten bedacht aan de bar van het Hilton – of dat heb ik later toch in zijn autobiografie gelezen. Een paar jaar daarvoor had je Biosfeer 2 gehad, een grote koepel in Arizona waarin zeven wetenschappers zich tien maanden hadden laten opsluiten om te kijken of ze zouden kunnen overleven. De Mol wilde iets soortgelijks doen, maar dan op tv. Eigenlijk was het format heel eenvoudig. Tien mensen werden in een huis gestoken en permanent gefilmd. Elke week moesten ze twee mensen nomineren, de kijker koos wie van de twee het huis moest verlaten. Wie na honderd dagen als winnaar overbleef, kreeg 5 miljoen Belgische frank (125.000 euro, nvdr.) – héél veel geld voor die tijd.

Plas: Het heeft wel wat voeten in de aarde gehad voor Big Brother er daadwerkelijk gekomen is. John was zowat de enige die er écht in geloofde. Geen enkele zender wilde in zijn verhaal meestappen. Het was duur en het nam je zendschema helemaal over. Plus: niemand wist of ernaar gekeken zou worden. Reality-tv bestond nog niet. Er was nog nooit op die schaal televisie met gewone mensen gemaakt. Uiteindelijk heeft John dat eerste seizoen in Nederland zelf gefinancierd en gratis aan Veronica gegeven, de reclame-inkomsten werden gesplit. Een enorme gok.

Ook in België leek het er in eerste instantie niet van te komen. VTM en VT4 wilden het allebei niet. Ik denk dat ze dat afgesproken hadden: als jij het niet doet en wij doen het niet, dan komt het er gewoon niet. John de Mol heeft later ook gezegd dat er in België politieke druk is uitgeoefend op de zenders. Ik kan niet zeggen of dat effectief zo was. Misschien was het gewoon de reden die de zender gaf om ons af te schepen. Geen enkele politicus heeft het ooit beaamd, maar dat werd destijds wel gezegd, ja.

Verbeelen: Je moet weten: omdat het zo nieuw was, hing er ook veel controverse rond. Heel veel controverse.

Walter Grootaers (presentator Big Brother): Die controverse zag je in alle landen, maar ik heb toch de indruk dat het in het conservatieve Vlaanderen net iets erger was.

Jeroen Denaeghel (deelnemer Big Brother): Op de een of andere manier stond Big Brother hier symbool voor de verloedering van televisie. Het was voyeurisme. Een pervers spel voor ramptoeristen. De Romeinse brood en spelen waren terug. De nominaties heetten een fascistoïde mechanisme te zijn. De kandidaten zouden psychologisch beschadigd en getraumatiseerd uit het huis komen, als ze al niet het leven lieten. Nog voor er één minuut was uitgezonden baadde Big Brother in een controversieel sfeertje, opgeklopt door zelfverklaarde experts die elkaar probeerden te overtroeven maar eigenlijk geen flauw benul hadden van waar ze over spraken. Zelfs de politiek ging zich moeien.

Plas: Het was nieuw en dus waren mensen er bang van. Maar dat veranderde na die Nederlandse editie. Big Brother had gescoord als een tierelier. Duitsland had een eigen versie aangekondigd, steeds meer landen kochten het format aan. Toen kwam ook bij VTM en VT4 het besef dat dit het soort programma was dat maar eens om de twintig jaar voorbijkomt. En dat als jij het niet deed, je concurrent het wel zou doen.

Verbeelen: Uiteindelijk heeft Eric Claeys van VTM Big Brother binnengehaald, maar niet voor de familiezender VTM: het zou uitgezonden worden op Kanaal 2, het kleine, jongere broertje. Een beetje de vuilbakzender ook, als we eerlijk moeten zijn. Een grote gok, maar ze durfden niet anders.

Plas: Pas in mei hebben we een definitieve go van VTM gekregen.

Grootaers: Ik was niet lang daarvoor van VT4 naar VTM verhuisd. Die zender is dan bij mij komen aankloppen om het te presenteren. Lang heb ik niet moeten nadenken. Nicole is mijn vrouw: ik wist heel goed wat er in Nederland gebeurd was. Dit was revolutionaire televisie in the making.

Plas: Pas in mei hadden we groen licht gekregen. In september moesten we op antenne. We hadden dus vier maanden om een huis te bouwen, tien mensen te zoeken die erin wilden gaan zitten en een ploeg samen te stellen van 106 mensen om alles te filmen. En daar zat ook nog eens een maand bouwverlof tussen. Dat was dag en nacht werken.

Verbeelen: Ik werkte toen als huisregisseur voor Endemol, waar ik alle programma’s van Walter had gemaakt. Samen met eindredacteur Petro Van Aerschot, die in 2008 spijtig genoeg is overleden, mocht ik Big Brother gaan maken.

Het eerste op de agenda was een dertig minuten durend programma waarin kandidaten werden gezocht. Met de ogen van nu moet dat een bijna bizarre uitzending geweest zijn. Etienne Vermeersch, de moraalfilosoof, werd erin geïnterviewd. De Biosfeer 2 werd besproken. Dirk Frimout kwam vertellen over eenzaamheid in de ruimte. Er zaten topsporters in. Ex-gevangenen. Eigenlijk zegt dat heel veel over hoe reality-tv toen nog in de kinderschoenen stond. Het is ondenkbaar dat pakweg Love Island een aflevering lang zou spenderen aan professoren en wetenschappers.

Twee dagen later hadden we 7500 inschrijvingen. Bríéven, hè, geen mails. Ik geloof dat we hebben afgeklokt op tienduizend.

Plas: John de Mol had gelijk: blijkbaar wilden héél veel mensen in dat huis kruipen.

Denaeghel: Dat oproepprogramma kan ik me niet herinneren. De eerste keer dat ik over Big Brother hoorde, was in een advertentie in een magazine – ik denk zelfs dat het Knack was. Het was zo’n alziend oog, duidelijk geïnspireerd door die antieke ‘God ziet u’-lijsten. De slogan was – die herinner ik me nog letterlijk – ‘Hebt u honderd dagen voor ons, dan hebben wij vijf miljoen voor u’.

Ik was 29 toen, afgestudeerd als bio-ingenieur, en werkte bij een afvalverwerkingsbedrijf. Vandaar ook mijn interesse. Een paar jaar eerder had ik me verdiept in Biosfeer 2. Ik dacht dat Big Brother een soortgelijk experiment was. Ik had mijn oude cursus plantkunde al van de zolder gehaald om ginder in de hof mijn eigen groenten te kunnen kweken. Om maar te zeggen: ik had echt geen idee waarin ik terecht ging komen.

Ik heb dan mijn kandidatuur ingediend, waarna een ellenlange procedure volgde. Gesprekken met de redacteurs. Vragenlijsten. Psychologische testen. Gesprekken met de psycholoog. Pas veel later is het me duidelijk geworden waarom: omdat het format zo nieuw was, waren de makers er als de dood voor dat er kandidaten in het huis zouden flippen. Daar werd duidelijk op geselecteerd. Ze wilden weerbare, verbale mensen die stressbestendig waren. Geen mensen met korte lontjes. In die honderd dagen waarin we opgesloten zaten, is er ook nooit fysiek of verbaal geweld geweest. Dat zegt genoeg.

Pas veel later had ik door dat ze daar wel héél ver in zijn gegaan. Tijdens die zomer van 2000 had ik vaak het gevoel dat ik gevolgd werd. Wel: maanden na mijn deelname kwam er op de luchthaven van Zaventem een man op mij toe gestapt. Hij gaf zijn kaartje. ‘Ik ben privédetective en ik heb u ooit veertien dagen geschaduwd’, zei hij. Blijkbaar had Big Brother mij tijdens de kandidatenselectie laten volgen.

Verbeelen: Ik weet niet goed of ik het wel mag zeggen, maar er zijn tijdens die selectie mensen geschaduwd, ja. Niet om in hun privéleven te snuisteren, maar om te weten of ze echt waren hoe ze zich voordeden. We wilden geen psychopaten in dat huis. We deden dat voor de veiligheid.

Denaeghel: Achteraf heb ik gehoord dat een van de potentiële kandidaten wijselijk geweerd was nadat een privédetective had ontdekt dat het een cocaïnedealer was.

Verbeelen: Al bij al is die eerste groep vrij snel samengesteld. Bij Steven Spillebeen, Bart Van Opstal en Jeroen Denaeghel, de latere finalisten, was het onmiddellijk duidelijk dat ze in dat huis gingen passen. Dat waren drie mensen op wie je heel makkelijk een profiel kon plakken. Steven was de rebel. Bart was de leider. Jeroen was de rocker. Frank Molnar, daar hebben we ook niet lang over moeten twijfelen. Dat was de gedroomde Limburger.

Plas: Ik herinner me dat ik Betty zag binnenkomen op het eerste gesprek en meteen dacht: die gaat geselecteerd worden. Haar verschijning, haar manier van praten, de vragen die ze stelde: dat was een programmamaker muziek in de oren. Je zag dat dat een realityster in wording was.

Verbeelen: Het is ook geen toeval dat iedereen nog altijd vier of vijf namen van dat eerste seizoen kent. Dat was gewoon een heel sterke groep. Heel uitgebalanceerd. Een groep van een zeker niveau ook: dat waren geen figuren die opgeraapt waren in een discotheek. Dat waren mensen met hersenen in hun hoofd die carrière aan het maken waren.

Plas: Maar ondertussen hadden we wel nog geen huis om hen in te steken.

Verbeelen: Het plan was om het Big Brotherhuis naast het VTM-gebouw op te trekken. Enig probleem: juridisch gesproken zouden de kandidaten in dat huis wonen, wat betekende dat je een adres, een kadastrale registratie en een bouwaanvraag nodig had. Ik weet niet hoe dat precies in orde is gekomen, maar de legende wil dat Jean-Luc Dehaene, toenmalig burgemeester van Vilvoorde, dat geregeld heeft.

Plas: (lacht) Zet er maar bij dat Bart dat al lachend heeft gezegd.

Verbeelen: In elk geval: als we zoals de modale Vlaming hadden moeten wachten, was dat nooit gelukt. Uiteindelijk zijn we in de zomer aan het huis kunnen beginnen. Adres: Medialaan 3. Bouwplannen hadden we gelukkig wel: die hadden we gekregen van Nederland. De hele wereld zette toen hetzelfde huis.

Grootaers: Dat is iets wat meer aandacht verdient: de ingenieuze architectuur van dat huis. Mijn eerste reactie toen ik over Big Brother hoorde was: fantastisch idee, maar hoe ga je dat filmen? Alles stond of viel met de uitwerking. En daarop is Endemol met dat fantastische camerakruis afgekomen. Doorheen het gebouw liepen twee donkere gangen in de vorm van een kruis, waar alle kamers rond lagen. Dat kruis had een aparte ingang, enkel de regisseurs en de crew konden erin. Op de grond lagen rails waar de camera’s over konden rijden. In het huis zelf waren spiegelramen, zoals bij een ondervragingscel, waardoor de camera’s naar binnen konden kijken. En in alle kamers hingen ook nog eens camera’s die je vanop afstand kon bewegen.

Verbeelen: Ook op de wc, ja. Daar is in de media heel hard op gefocust. Dat was het ultieme voyeurisme: ‘de kandidaten worden zelfs op het toilet gefilmd.’ Maar eigenlijk was dat vooral om praktische redenen. Als je ergens geen camera zou hangen, zouden de kandidaten dat onmiddellijk gebruiken om dingen af te spreken. We hebben ook nooit beelden uit de wc gebruikt.

Eind augustus, toen het huis klaar was, volgde dan de allerlaatste test. We hebben een groep samengesteld van kennissen en vrienden van de productie en die vijf dagen in het huis gestoken. In de eerste plaats om de techniek te testen. En ook: dan konden de acht redacteurs hun Big Brotherstem oefenen – er waren acht Big Brothers, niet één.

Dat is een vrij legendarische proefopname gebleken. Er zijn kandidaten beginnen te wenen. Er hebben mensen willen opstappen. Er hebben toen zelfs al mensen seks gehad in dat huis. En dat was dus na vijf dagen. Zodra de stand-ins buiten waren, hebben we het huis gekuist en mochten de echte kandidaten komen.

Denaeghel: De allerlaatste nacht werden we allemaal apart in een hotel ondergebracht en werd onze bagage gecontroleerd. Het thema was ‘back to basics’: er mocht geen drank mee, geen sigaretten, zelfs geen haargel. Op zondag werden we dan in een limousine gestoken en in colonne naar Vilvoorde gereden. We mochten niet praten met de chauffeur. Ik geloof dat mijn hart 200 slagen per minuut klopte tijdens die rit. Plots ging die deur open. Sandy Blanckaert, de copresentatrice, deed even een gesprekje met je op de rode loper. En dan baf, het huis in.

Die intrede staat nog altijd op mijn netvlies gebrand. Je moest door een berging, die als een soort sluis fungeerde, en dan stond je in het huis. Ik zie de zetels nog altijd voor me: wijnrood bordeaux. Centraal in de kamer was een zwarte spiegel waar de cameramannen achter zaten. Als je heel dichtbij stond en naar beneden keek, kon je hun schoenen zien. En dan was er dat permanente gezoem: het geluid van de onbemande camera’s in de bovenhoeken. Een heel rare sfeer: je wist dat je bekeken werd.

Verbeelen: Aan de andere kant van de spiegels was de spanning even groot. Die eerste nacht zijn we met de hele crew op gebleven: we stonden met z’n allen gebiologeerd naar die muur van schermen te kijken. Die 24 schermen, dat was iets wat je nog nooit gezien had. Dat is een nacht die je niet meer vergeet. ’s Morgens hebben we een bakker in Vilvoorde gebeld om al zijn koffiekoeken naar ons te brengen.

Plas: Dat is iets wat je vandaag niet meer uitgelegd krijgt: hoe nieuw het was. Er was geen Expeditie Robinson of geen Temptation Island. Gewone mensen zag je op televisie alleen maar in quizzen en soundmixshows.

Denaeghel: Om je een idee te geven van hoe weinig besef ik had van waar ik in terecht gekomen was: ik ben zowat uit mijn zetel gesprongen toen de eerste keer ‘Jeroen, kom eens naar de dagboekkamer’ weerklonk. Ik had niet naar de Nederlandse editie gekeken. De figuur Big Brother kende ik niet. Ik wist niet dat er een elfde speler was die ons tegen elkaar op zou zetten. Ik dacht echt dat wij 100 dagen met rust gelaten zouden worden en af en toe iemand moesten nomineren. De televisieversie van Biosfeer 2. Ik moet zeggen: aan die cursus plantkunde heb ik weinig gehad.

Verbeelen: Dat hebben we ook als makers heel snel moeten leren: je kon heel weinig plannen. Marijke, die ondertussen overleden is, zagen wij als het moederke van de groep ver raken. Alleen aardde ze als 45-jarige vrouw niet zo goed tussen die twintigers, werd ze meteen genomineerd en stemde het jonge Kanaal 2-publiek haar er ook onverbiddelijk uit.

Alles aan dat eerste seizoen was pionierswerk. Wat we bijvoorbeeld evenmin hadden voorzien, was dat kijkers dingen over die muur zouden gooien. Spillie was daarmee gestart: bij het doorzoeken van zijn bagage was zijn wax in beslag genomen. Hij heeft dan voor de spiegel de kijkers opgeroepen hem wax te bezorgen. Met succes: ik geloof dat er 140 potten gel over die omheining zijn gegooid.

Plas: Het merk van die gel heeft zelfs een helikopter gehuurd en is over het huis gevlogen om potten in de tuin te gooien.

Verbeelen: Later begonnen mensen ook tennisballen met briefjes erin te gooien. ‘Steven, jij bent de populairste’, dat soort boodschappen. Bij het tweede seizoen hebben we een net over de tuin moeten spannen.

Plas: Maar de grootste verrassing van die eerste weken was Betty.

Verbeelen: In die eerste dagen al begon Betty met blote borsten door haar kamer te lopen. Ze had ook een vibrator bij, Tarzan, en ging voortdurend in haar bed liggen om te piekeren, haar codewoord voor masturberen.

Plas: Dat had niemand zien aankomen. Ik bedoel: ‘Kun je ook masturberen in dat huis?’ is niet meteen een vraag die je tijdens de selectieprocedure stelt.

Verbeelen: Heel eerlijk: als makers waren we daar ook niet zo op uit. Wat ons vooral fascineerde, was het spel omtrent de nominaties en de psychologische impact. Wie sluit een pact met wie? Wie verraadt wie? Wie probeert wie eruit te spelen? Uiteindelijk is er heel veel aandacht naar dat naakt van Betty gegaan, maar ik denk niet dat we daar een vijftigste van hebben uitgezonden. Idem met Bart en Katrijn, die al snel een koppel werden. Ik denk dat die twee een week lang in bed hebben doorgebracht, maar daar hebben we nauwelijks iets van gebruikt. We wilden dat als een liefdesverhaal brengen. En toch is dat voyeurisme heel veel van de perceptie van Big Brother gaan bepalen. Nog altijd: als je dat eerste seizoen googelt, vind je heel veel over het bloot van Betty terug en heel weinig over de geniale strategische spelletjes van Steven.

Denaeghel: Misschien ook omdat het zo nieuw was. De borsten van Betty waren de eerste blote borsten van een gewone vrouw op tv. Bart en Katrijn was de eerste keer dat gewone mensen seks hadden op tv. Je kunt daar van vinden wat je wilt, maar dat is wel televisiegeschiedenis.

Grootaers: Ik denk dat Betty voor de seksuele bevrijding van de vrouw meer gedaan heeft dan een heleboel seksuologen. Vrouwen die masturberen: dat was plots bespreekbaar bij de gewone mens. We hebben daar héél veel positieve reacties van vrouwen op gekregen. Die positieve impact van Big Brother wordt soms wat onder de mat geveegd. Dat soort dingen wordt besproken omdat het getoond wordt op televisie. Dat is volgens mij waardevoller dan daar het ethisch reveil over te gaan blazen.

Denaeghel: Het rare was dat wij in het huis niet begrepen waarom ze zo populair was bij de kijkers. Voor ons leek zij een van de saaiere kandidaten, bijna preuts zelfs: ze zat de hele tijd in haar kamer en lag constant in haar bed. We hadden er geen idee van wat ze daar deed. Ze werd ook heel vaak genomineerd, maar de kijker hield haar er altijd in. Pas toen ik thuis kwam en de beelden van dat eerste seizoen zag, snapte ik het. ‘Ah, dáárom.’

Zelf had ik ondertussen een heel andere strategie bedacht. Mijn plan was om zo veel mogelijk vrouwen te nomineren. Het idee erachter was dat vrouwen wellicht op andere vrouwen zouden stemmen. Wat ook gebleken is. De laatste vijf kandidaten waren allemaal mannen. Die eerste weken heb ik makkelijk overleefd.

Denaeghel: Dé scène van Big Brother 1.

Grootaers: Ik zat ’s zondags thuis met mijn vrouw toen we telefoon kregen dat we onmiddellijk naar het huis moesten komen. Spillie was op het dak gekropen.

Denaeghel: Eigenlijk ging daar een hele opbouw aan vooraf. De eerste week was dat huis het paradijs. Je leert negen nieuwe mensen kennen. Je zit in een nieuwe omgeving. Je leeft op adrenaline. Maar een week of drie later was dat helemaal gedraaid. Je bent uitgepraat. Je weet alles over elkaar. Er is geen input van buitenaf. Ook de chirospelletjes die Big Brother je oplegde, kunnen niet meer boeien. Laat ons eerlijk zijn: die proeven waren vaak flauwe zever. Op een bepaald moment vroegen ze ons om een week lang een vuur aan te houden: na twee uur hebben we het laten uitdoven en de rest van de week op brood overleefd. Geen zin in.

Eigenlijk waren dat de grootste vijanden in het huis: eenzaamheid en verveling. Eenzaamheid omdat je op geen enkel moment echt jezelf kunt zijn. Verveling omdat je helemaal afgesloten leeft van de buitenwereld. Ik had mijn gitaar nog om daarmee om te gaan. Maar Spillie is daar bijna aan ten onder gegaan: meer en meer is hij in opstand gekomen.

Verbeelen: Na een tijdje werd dat ook voor ons een probleem. Op een bepaald moment heeft Steven van zijn potten wax een schaakspel gemaakt. Plots zaten Jeroen en Steven heelder dagen te schaken. Dodelijk saaie televisie: we moesten ingrijpen. We hebben dan gevraagd om zijn schaakspel af te geven. Dat weigerde hij. We hebben gedreigd om Katrijn uit het huis te zetten. En dan is hij uit onvrede op het dak gekropen.

Denaeghel: Wat ik denk dat er gebeurd is, is dat er in de regiekamer op hem ingepraat is. Steven wilde écht vertrekken, maar de makers wilden hem niet kwijt. Hij was hét kijkcijferkanon van Big Brother. Volgens mij hebben ze hem dat toen verteld om hem te doen blijven. Bart Van Opstal heeft dat de makers nooit vergeven. Na dat dakincident had Spillie voorkennis: hij wist dat hij aansloeg bij de kijker. Daarna was de strijd niet meer eerlijk. Hij heeft het ook nooit willen toegeven aan ons, dus ik denk dat hij een soort contract met levenslange zwijgplicht heeft moeten tekenen. Daar ben ik bijna honderd procent zeker van.

Plas: (lacht) Nee, nee, nee. Geen van de kandidaten heeft ooit informatie gekregen over zijn populariteit. Daar waren we heel strikt in. Wat wel is, is dat Steven met die stunt op het dak heel veel stemmen heeft gewonnen. Hij had zich geprofileerd als de rebel die in opstand was gekomen tegen Big Brother.

Verbeelen: Er hangt nog altijd een aura rond Big Brother dat we als makers voortdurend aan het manipuleren waren. Hand op het hart: dat was niet het geval. Soms creëerden we omstandigheden, dat wel: we durfden wel eens een bak bier binnen te gooien als iedereen een week geen eten had gekregen. We lieten wel eens iets rondslingeren waarmee ze vals konden spelen tijdens een proef, zodat we ze later konden straffen. Zeker Petro Van Aerschot was daar een meester in. En ja, we hadden op voorhand gehoopt dat Bart en Katrijn een koppel zouden worden. Maar verder ging het niet. Er werden geen kandidaten anders voorgesteld. Er werd niet gemorreld aan de televoting. Er werd niets verdraaid in de montage. In vergelijking met latere reality-tv was Big Brother heel puur.

Ik denk dat het veel simpeler is. Die reality-tv was voor iedereen nieuw, maar Steven had als eerste door hoe je simultaan de groep in het huis en de kijker thuis moest bespelen om te overleven. Hij was gewoon de beste speler in het huis.

Denaeghel: De makers hebben het nooit uitgezonden, maar de nacht voor de finale ben ik, compleet gekraakt, beginnen te huilen in de dagboekkamer. Ik durfde niet meer naar buiten te gaan. Hoe was ik overgekomen bij de kijker? Wat gaat mijn familie van mij gedacht hebben? Ik wilde het huis ook niet meer verlaten. Ik begon echt last te krijgen van het stockholmsyndroom. Allemaal hadden we sympathie ontwikkeld voor de gijzelnemer. Heel raar om bij jezelf vast te stellen.

Verbeelen: Die finale, dat was Vilvoorde kermis. Ik denk dat er vijfduizend mensen zijn komen opdagen aan het huis. De hype omtrent Big Brother was enorm. Ik heb drie dozen vol krantenartikels van die maanden. We waren elke dag nieuws – en dat was vóór er sociale media waren. De kijkcijfers volgden. Door de week haalden de daily’s vlot 800.000 kijkers, in het weekend gingen we vlot boven het miljoen, met die finale met bijna twee miljoen kijkers als uitschieter. En dat voor een kleine zender als Kanaal 2. Dat zijn Tom Waes-cijfers.

Grootaers: Ze zeggen dat Conscience zijn volk heeft leren lezen. Wel, Big Brother heeft het volk leren sms’en. Ik weet de precieze cijfers niet meer, maar het was echt fabelachtig hoeveel er door de kijkers ge-sms’t werd.

Denaeghel: Tijdens de finale lag ik er als eerste uit, met 23 procent van de stemmen. Wat ik ook verwacht had. Ik had nooit gedacht dat ik zou winnen. Wat ik niet had zien aankomen, was hoe groot de schok was om dat huis te verlaten. De laatste weken hadden we altijd maar op hetzelfde paar gezichten gekeken. En dan stap je door die deur en staan er plots vijfduizend mensen te joelen. Dat is een mokerslag. Je zag me op die beelden ook letterlijk naar adem happen zodra ik uit het huis kom. Ik trilde op mijn benen. Eigenlijk wil je gewoon tien minuten wenen. Gewoon omdat je niet kunt verwerken wat er gebeurt.

Dat is iets wat je niet kunt snappen als je het niet zelf hebt meegemaakt. Toen we dat huis in gingen, waren we totale onbekenden. Zonder dat we er iets van door hadden, waren we landelijke BV’s geworden. Walter had eens tijdens een live-uitzending laten vallen dat het een hype was, maar meer nieuws uit de buitenwereld hadden we niet. En als je er dan uit komt, krijg je dat allemaal in één keer te verwerken. Van complete nobody ga je in één klap naar Koen Wauters. En anders dan Koen Wauters hebben wij nooit de tijd gehad om in dat BV-schap te groeien. Die eerste dagen waren heel heavy. Ik woonde in het centrum van Gent: ik kon niet buitenkomen zonder dat ik aangesproken werd. Op straat hingen nog oude affiches met mijn kop op. ‘Stem Jeroen.’ Je kwam jezelf tegen in de Joepie. Toen ik in de Quick ging eten, verkochten ze een Big Brother-menu met mijn hoofd op. Dat is alsof je plots uit The Truman Show in het echte leven terecht komt.

Pas op: ik zeg niet dat dat onverantwoord was. Als we de experts mochten geloven, gingen we getraumatiseerd uit dat huis komen: dat is niet gebeurd. Het enige wat beter had gekund, was de nazorg, een euvel in de hele televisiewereld.

Verbeelen: Spillie hebben we meteen na zijn winst twee weken moeten laten onderduiken. Onderweg zijn ze met hem even in een tankstation gestopt om sigaretten te kopen: meteen stond dat hele tankstation op stelten. Gewone mensen waren ineens supersterren geworden.

Denaeghel: Ik denk dat er één woord cruciaal is om die hype te snappen: identificatie. Big Brother was misschien wel de eerste keer dat de kijker zich op tv kon identificeren met gewone mensen. Spillie was de rebel. Katrijn was de ideale schoondochter. Bart was de volksjongen. Elk hoekje van de maatschappij had een vertegenwoordiger in dat programma.

Nu, Big Brother heeft de kracht van reality-tv laten zien, maar ook wat er mis kan gaan. In latere seizoenen werd er meer gefocust op sensatie en op conflicten – en werd daar ook op gecast. Plots werden er mensen met een strafblad in dat huis gedropt.

Verbeelen: Ik denk dat we na dat eerste seizoen te snel zijn gaan experimenteren met de formule, ja. Als makers zaten we op de balans tussen straffe tv willen maken en er toch niet over gaan. Na zes seizoenen zat die balans niet meer goed en zijn we ook gestopt. Big Brother 1 was achteraf bekeken reality-tv in haar puurste vorm. Net omdat de makers, de kijkers en de kandidaten niet wisten waar ze aan begonnen, was dat heel oprechte televisie.

Denaeghel: Dat is de paradox van reality-tv: het werkt maar één keer echt. Wij zijn dat huis in gegaan zonder te weten waar we aan begonnen. Sindsdien weten mensen perfect hoe reality-tv werkt en gedragen ze zich er ook naar. Vandaag stellen ze zich kandidaat omdat ze een influencer willen worden. Dat geld kan hen gestolen worden: als ze volgers genoeg hebben, stappen ze er uit. Dan krijg je een heel ander spel. Dat wordt ook het probleem voor dat nieuwe seizoen op Vier.

Verbeelen: Van hoe verder ik terugkijk op dat eerste seizoen van Big Brother, hoe trotser ik erop ben. Hoe een groep van honderd mensen en tien kandidaten in vier maanden toffe tv heeft kunnen maken uit het niets. Dat is wat ondergesneeuwd door de perceptie. Het zijn vooral het voyeurisme en de sensatie die zijn blijven hangen. Maar dat is wel wat het was: toffe televisie.

Denaeghel: Alain Grootaers heeft het ooit de liveversie van Friends genoemd. Er zat heel veel humor en creativiteit in en heel weinig schandalen. Big Brother was feel-good.

Grootaers: Iets als Big Brother 1 is daarna nooit meer gemaakt. Dat programma heeft zijn stempel gedrukt op heel veel televisie die erna kwam. De Humo’s van deze wereld hebben we misschien nooit meegekregen, maar dat moest ook niet. Als je de critici wilde paaien, dan moest je kampvuurtelevisie maken. Terwijl wij net vooruitstrevende televisie wilden maken.

Plas: Big Brother heeft op veel vlakken de televisie van de twintig jaar erna bepaald. Het was de eerste keer dat er per sms gestemd werd. Het was de eerste keer dat er gewone mensen op tv te zien waren. Big Brother was een pionier van livestreams en internet-tv. Het programma heeft voor de eerste keer sterren gemaakt van gewone mensen. Probeer de impact van Big Brother vandaag weg te denken en er blijft niet meer veel over van de zendschema’s.

Verbeelen: En laten we ook Leef van Mozaïek en Walter Grootaers niet vergeten. (lacht) Nog altijd de tweede grootste Nederlandstalige hit van de laatste 25 jaar.