’13 geboden’: een reeks op zijn Zweeds, inclusief Ikeahandleiding

Een overkoepelende verhaallijn, getormenteerde flikken, een enerverend kat-en-muisspel en een intrigerende flirt met het maatschappelijke debat: alles aan de nieuwe VTM-reeks 13 geboden wijst erop dat dit de eerste Vlaamse policier in Scandinavische stijl moest worden. De makers mikten op The Bridge, maar komen ook al eens bij Ikea uit.

Wie had gedacht dat Aalst zou grauw kon zijn? De mensen van Aalst misschien en – zo die nog bestaan – kenners van het werk van Louis Paul Boon. Geen idee of regisseur Maarten Moerkerke in een van beide categorieën thuishoort, maar door zijn lens ziet de carnavalsstad er in 13 geboden uit als één grote probleemwijk waar het altijd miezert en de mensen gebukt lopen onder lasten waarmee je je beste muildier nog niet opzadelt.

Maarten Moerkerke is zowel regisseur als scenarist van 13 geboden. Hij leerde de stiel op de set van Wittekerke, was betrokken bij zowat alle tv-exploten van wijlen (pdw) en regisseerde de laatste jaren onder andere Vlaamse politieseries als Zone Stad en Coppers. De naargeestige aanblik van Aalst toont aan dat hij hogerop wil, en dat VTM een reeks besteld heeft van de nieuwe school, waarmee ze in het zog van Beau Séjour en Tabula rasa misschien zelfs internationaal kan gaan. Maar het niveau van scenario en dialogen houdt vooral de pilotaflevering stevig in de Vlaamse klei verankerd, terwijl de stoet aan gemeenplaatsen het heel moeilijk maakt in het verhaal te raken.

Clichés zijn natuurlijk onvermijdelijk in een genre dat zich au fond laat omschrijven als: ‘iemand lost een door iemand anders gepleegde misdaad op’. Het zijn ankerpunten voor de kijker, die bovendien niet zelden deel uitmaken van de pret – dat wist zelfs Arthur Conan Doyle al. Maar als ze de sluitstenen van je vertelling gaan vormen, zit je met een probleem. Turft u even rustig mee.

Tel eens een cliché

De moordenaar laat zich door de Bijbel inspireren (Se7en) en wordt achternagezeten door een gemengd duo politieagenten ( The Killing, The Mentalist, The Bridge, Sedes en Belli) waarvan er eentje tegen zijn pensioen aanhinkt en de ander een groentje is (opnieuw Se7en, en al het Britse werk, van Morse tot Midsomer Murders). De vrouwelijke agente is getroebleerd (The Killing) en getraumatiseerd (The Bridge), de man uitgeblust en gescheiden (Wallander), met een 21-jarige dochter die zichzelf graag in nesten werkt ( The Missing, Midnight Sun). Hij heeft een goeie band met de prostituee die hij wekelijks bezoekt en het kind van de alleenstaande moeder die in het appartement boven hem woont en de onmogelijkste werkuren heeft (CSI: Miami). Een smartphone heeft hij dan weer niet, wel een ouderwetse Nokia (met kenmerkende ringtone) en als old-school flik is hij op het gebied van technologie vanzelfsprekend een absolute nul. Daarom gaat hij met al zijn technische vragen langs bij een nerd/taaie tante (NCIS) die in een rolstoel achter een batterij computers zit. Die tante, die verdacht veel weg heeft van Ella Leyers en op geheel eigenzinnige wijze een muts draagt, heeft niet alleen een heel goeie band met de oude flik, maar ook met diens dochter. Het trauma van de jonge agente heeft te maken heeft met een geregeld in dromen of flashbacks opduikend auto-ongeval van een jaar eerder, waarbij haar moeder in een coma raakte. Ze is niet alleen ongelukkig maar ook ambitieus en gaat geregeld alleen op onderzoek uit, waardoor ze zichzelf vast nog eens stevig in nesten werkt (The Killing). Beide agenten zijn verwikkeld in een enerverend kat-en-muisspel met de seriedader, die hen sms’en stuurt via een wegwerp-gsm met een prepaid-kaart, of mails via computers waarvan het IP-adres niet te traceren valt (élke detectivereeks sinds de uitvinding van het internet). En om een Turk met een politieonderzoek te laten meewerken moet je ermee dreigen de voedselinspectie naar zijn pitabar te sturen.

Mozes op zijn paard

De scène in die zaak wordt nog beschamender als de oude flik even later tot achter de toonbank sloft en daar een viriele jonge Turk intimideert door hem met zijn wang bijna tegen een roterend vleesspit te duwen. Maar dan zitten we al diep in de tweede aflevering, waarin 13 geboden enigszins recht begint te krabbelen. Dirk Van Dijck is ondanks dat pitamomentje zijn bekwame zelf als de dodelijk vermoeide Peter Devriendt. Hij trekt samen met Marie Vinck (Vicky Degraeve) de kop in een uitgelezen ensemblecast waarin verder nog commissaris Karlijn Sileghem en stoere inspecteur Bert Haelvoet (de tweede gijzelnemer uit De dag) opvallen. Zij trekken je mee het verhaal in, dat gaandeweg vaart krijgt en de Ikea-handleiding begint los te laten. Na drie afleveringen – zo veel kregen we er te zien – begin je zelfs een weinig nieuwsgierig te worden naar de identiteit van de dader, al is voor de makers zelf de vraag naar het motief belangrijker.

Let op: het slachtoffer in de eerste aflevering is een Turk die zijn nichtje de keel heeft overgesneden omdat ze zwanger was van haar Vlaamse vriendje terwijl ze aan een ver familielid beloofd was. In aflevering twee wordt een stand-upcomedian (Iwein Segers) met discutabel discours de tong uitgesneden, daarna is een advocate (Hilde De Baerdemaeker) aan de beurt die al eens een procedurefout durft in te roepen. In een van de komende afleveringen ontmaskert de dader, die zich Mozes laat noemen, een pedofiel. Hij ontketent een heksenjacht en wordt stilaan de held van een natie.

Dat Mozes een op zijn paard zittende populist is die de hedendaagse normvervaging wil aanklagen, is als plotpunt natuurlijk perfect bruikbaar. De vraag die ons in september 2018 bezighoudt, is hoe Maarten Moerkerke en de zijnen met dat gegeven zijn omgegaan en wie zij precies welke spiegel willen voorhouden. In het antwoord ligt voor 13 geboden alsnog een kans om echt interessant te worden – of zo zwaar de mist in te gaan dat ze iemand de verkiezingen helpen te winnen.

Heeft Jan Verheyen eigenlijk nog iets te zeggen bij VTM?