‘Vlaanderen kampt met een diepgeworteld probleem: een slabakkende volksaard’

Paul Baeten is schrijver van romans en tv-reeksen – recent nog Twee zomers op Eén. Elke week bijt hij zich hier vast in maatschappij en popcultuur.

Vlaanderen en ik. Haat en liefde. Vaak schud ik mijn hoofd als ik eraan denk. En Vlaanderen schudt soms ook het hoofd bij wat ik zeg of maak. Zoals in elke slechte relatie, eindigen onze gesprekken vaak in geroep of iemand die boos wegloopt.

Ik denk niet dat het ooit grote liefde zal worden tussen ons. Maar ik kan het ook niet loslaten, dus als ergeren een vorm van liefde is – ja, dan is er misschien nog hoop.

Het drama van Vlaanderen is voor mij vooral dat we zoveel potentieel onbenut laten. Het grootste probleem van Vlaanderen zijn dan ook de Vlamingen. Het lijkt wel alsof we onszelf telkens weer willen saboteren. We focussen voortdurend op de foute dingen. Ook politiek. Veiligheid, veiligheid! Vrienden toch – echt waar – het is hier superveilig. Concentreer eens op iets positievers: groei, prestaties, creativiteit, integratie, vooruitgang voor iedereen.

Neem nu het lerarentekort en de kwaliteitsdaling in ons onderwijs. Vlaanderen kampt niet met een probleem in het onderwijs, Vlaanderen kampt met een dieper geworteld probleem. De shit in het onderwijs is een symptoom van de eigenlijke ziekte: een slabakkende volksaard. Onze spieren zijn stram van de maatschappelijke zurigheid, waardoor elke inspanning te veel is.

Er zijn culturen waar soberheid bon ton is en er zijn culturen waar mensen meer uitpakken met vormen van succes of ambitie. Maar niemand anders dan de Vlamingen omhelst een cultuur die er a priori op neerkomt alles en iedereen zo klein mogelijk te houden. Ambitie is voor patsers. Dromen zijn onnozel. Grijs is ook een kleur.

Proberen te presteren, goed willen zijn in iets, voor de eerste plaats gaan: het zijn bij ons allemaal negatieve dingen. Dat is toch raar? Even serieus, nu. Dat is toch echt raar. Van waar komt dat? Is het faalangst? Is het omdat we doorheen de geschiedenis te lang onderdrukt werden? Is het een gebrek aan leiders en voorbeelden? Ik denk soms dat het komt omdat we zelf amper geloven dat we beter kunnen, want rationeel krijg je het niet uitgelegd. Nederland wint met 60 procent meer inwoners meer dan 500 procent meer olympische medailles. Dat krijg je met statistiek alleen niet meer verklaard.

Het begint bij die aloude Vlaamse onzin: doe maar gewoon, dat is al zot genoeg.

Laten we daar eens even bij stilstaan. Dus ten eerste moet je ‘gewoon doen’. Wat is gewoon? En stel dat we al kunnen bepalen wat het is (wat we dus niet kunnen), waarom zouden we dat dan willen zijn? En daarbij is alles wat zotter dan gewoon is, blijkbaar te veel.

Tja. Dan moet je ook niet schrikken als er met alle middelen en mogelijkheden die Vlaanderen heeft, toch niks van betekenis gebeurt.

En natuurlijk is duidelijk wat er met die uitspraak bedoeld wordt: val niet op, stel je niet aan, vlieg niet te hoog, doe zoals iedereen. Het is om door en door triest van te worden. Het is spijtig. En demotiverend. Waarom denk je dat iedereen met enig talent op het eerste vliegtuig weg van hier springt?

Als we onze mentaliteit niet eindelijk kunnen veranderen, dan gaan zelfs 100.000 extra leerkrachten niet veel kunnen doen.